Η βαριά νόσος του δογματισμού
Δίκαιοι και σωστοί οι πλειστηριασμοί, με τον τρόπο που διενεργούνται, όπως ισχυρίζεται ο δημοσιογράφος; Ευθύνονται μόνο οι οφειλέτες για τα κόκκινα δάνεια; Σωστά οδηγούνται στο ικρίωμα χιλιάδες Έλληνες, για να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη στο αφελληνισμένο τραπεζικό σύστημα και να ανακάμψει η οικονομία;
.
Ανάλυση
Η Ελλάδα, μία πλούσια και πολλαπλά προικισμένη χώρα, υπέφερε ανέκαθεν από την ανίκανη ή/και διαφθαρμένη πολιτική της ηγεσία – γεγονός που μπορεί εύκολα να διαπιστώσει κανείς, μελετώντας την ιστορία της των τελευταίων 180 ετών. Η ανικανότητα της πολιτικής έφτασε στο απόγειο, μετά το ξέσπασμα της κρίσης υπερχρέωσης – όπου τα λάθη, σκόπιμα ή μη, κορυφώθηκαν ως εξής:
(α) Με το διεθνή διασυρμό των Ελλήνων από την κυβέρνηση του 2010, σε συνδυασμό με τις «παρατυπίες» της ΕΛΣΤΑΤ (β) χωρίς να δοθεί καμία σημασία στις δυνατότητες της να χρηματοδοτήσει μόνη της το δημόσιο χρέος (ανάλυση) – έχοντας συγκριτικά ελάχιστο ιδιωτικό χρέος και κρατικά περιουσιακά στοιχεία της τάξης των 300 δις € μη συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών της αποθεμάτων (πηγή), (γ) χωρίς να γίνει προσπάθεια αποπληρωμής του (ανάλυση), (δ) χωρίς να προβεί σε αναβολή πληρωμών προς τις γερμανικές και γαλλικές τράπεζες – με διαπραγματευτικό χαρτί τη δυνατότητα της να μετατρέψει τα χρέη στο εθνικό της νόμισμα, προτού τη χάσει από το PSI υποθηκεύοντας επί πλέον ότι έχει και δεν έχει κοκ.
Μπορεί δε να ενοχοποιούνται οι Πολίτες για τις επιλογές τους, όσον αφορά την πολιτική τους ηγεσία, επειδή αυτοί την εκλέγουν, αλλά στην πραγματικότητα ούτε είχαν, ούτε έχουν επιλογές – γεγονός που τεκμηριώνεται από τις διαδοχικές αλλαγές κυβερνήσεων μετά το 2010, ακόμη και τεχνοκρατικών, χωρίς κανένα ουσιαστικό αποτέλεσμα. Σήμερα πάντως, αφού έχουν δοκιμάσει όλες τις κομματικές «αποχρώσεις» εισπράττοντας δεκάδες ψεύτικες υποσχέσεις και δεσμεύσεις απογοητεύθηκαν εντελώς, βυθιζόμενοι σε μία συλλογική κατάθλιψη και σε μία αδράνεια άνευ προηγουμένου – ενώ έχουν παράλληλα τρομοκρατηθεί από τη δολοφονία της τελευταίας τους ελπίδας.
Εν τούτοις έχουμε την άποψη πως η κατάσταση αυτή δεν θα διαρκέσει πολύ, με την έννοια πως αργά ή γρήγορα οι Έλληνες θα εξεγερθούν – οπότε η χώρα θα κινδυνεύσει να οδηγηθεί σε έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο. Αυτό θα συμβεί όταν πάψουν οι Πολίτες να πιστεύουν πως τελικά θα βγει η Ελλάδα από την κρίση, ότι δεν θα χάσουν όλα τους τα περιουσιακά στοιχεία ή πως δεν θα μετατραπούν σε σκλάβους χρέους μίας γερμανικής αποικίας – ενδεχομένως με αφετηρία τους μαζικούς ηλεκτρονικούς πλειστηριασμούς της μοναδικής κατοικίας τους, με διαδικασίες που δεν ισχύουν σε καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα.
Πόσο μάλλον από εκείνες τις τράπεζες που οι ίδιοι διέσωσαν αυξάνοντας τα κεφάλαια τους κατά 45 δις €! Χρήματα που στη συνέχεια χάθηκαν με το γνωστό σκάνδαλο των σκανδάλων επιβαρύνοντας το δημόσιο χρέος (στην Ισπανία δεν συνέβη αφού η ΕΚΤ τις δάνεισε απ’ ευθείας), ενώ οι τράπεζες αφελληνίσθηκαν και σήμερα κατάσχουν τα σπίτια τους – χωρίς να τους δώσουν καν την ευκαιρία να αποπληρώσουν τα δάνεια τους, με τις ίδιες συνθήκες/τιμές που έχουν προσφερθεί στα κερδοσκοπικά κεφάλαια.
Εύλογα δε απορεί κανείς γιατί αυτά τα 45 δις € δεν χρησιμοποιήθηκαν για την εξυπηρέτηση εκείνων των κόκκινων ενυπόθηκων δανείων των νοικοκυριών που οφείλονται στην πολιτική των μνημονίων, τα οποία δεν υπερβαίνουν τα 35 δις € – αν και όλοι κατανοούν πως στη λεηλασία συμμετέχουν οι ίδιες οι τράπεζες, πόσο μάλλον εάν ισχύουν οι αναφορές, σύμφωνα με τις οποίες δανείζουν αυτούς που θα αγοράσουν τα σπίτια στους πλειστηριασμούς!
Η είδηση τώρα των πιέσεων εάν όχι εκβιασμών που ασκούνται στους συμβολαιογράφους από τις τράπεζες, εάν είναι σωστή (λέγεται πως απειλούνται με ποινικές διώξεις, καθώς επίσης με αφαίρεση της άδειας λειτουργίας), δεν πρέπει να αφήνει καμία αμφιβολία σχετικά με την πλήρη κατάργηση της Δημοκρατίας στις χώρες που έχουν καταδικαστεί σε μία κυλιόμενη χρεοκοπία – στη χειρότερη μορφή πτώχευσης που υπάρχει.
Ο δημοσιογραφικός δογματισμός
Περαιτέρω, ευθύνες για τη σημερινή κατάσταση της χώρας δεν έχει μόνο η πολιτική της ηγεσία αλλά, επίσης, τα ΜΜΕ και οι δημοσιογράφοι – δυστυχώς όχι μόνο οι διεφθαρμένοι και αυτοί που διαπλέκονται, τους οποίους σχετικά εύκολα αντιλαμβάνονται οι Πολίτες και τους αποφεύγουν. Για παράδειγμα οι έντιμοι αλλά «δογματικά φιλελεύθεροι», οι οποίοι δεν κατανοούν πως όλοι όσοι δεν πιστεύουν στην κεντρικά κατευθυνόμενη οικονομία, η πλειοψηφία των ανθρώπων δηλαδή, είναι φιλελεύθεροι – με διαφορές μεταξύ τους που αφορούν τη δίκαιη αναδιανομή των εισοδημάτων, τις διορθωτικές παρεμβάσεις του κράτους στις αγορές, την ιδιοκτησία των κοινωφελών επιχειρήσεων κοκ.
Εκτός αυτού κανένας δεν πιστεύει στην ωφέλεια ενός υπερδιογκωμένου δημοσίου, με εξαίρεση ίσως κάποιους δημοσίους υπαλλήλους – αλλά στο σωστό μέγεθος και στην αποτελεσματικότητα του. Επίσης στο ότι, οι αμοιβές στο δημόσιο πρέπει να είναι χαμηλότερες από τον ιδιωτικό τομέα λόγω της μεγαλύτερης ασφάλειας που παρέχεται, να αξιολογούνται σωστά οι εργαζόμενοι και να επιτρέπονται οι απολύσεις – φυσικά εάν συντρέχουν οι λόγοι.
Από το σημείο όμως αυτό έως το να θεοποιούμε τις αγορές, ισχυριζόμενοι πως πρέπει να λειτουργούν εντελώς ελεύθερα και άρα ασύδοτα, υπάρχει μεγάλη απόσταση – πόσο μάλλον όταν έχει τεκμηριωθεί πως αρκετά από αυτά που έχουν αποδεχθεί ως δεδομένα οι οικονομολόγοι του κλασσικού φιλελευθερισμού ήταν λανθασμένα. Για παράδειγμα, η θεωρία των «πατέρων» του δόγματος της ελεύθερης οικονομίας, των A. Smith και D. Ricardo, είναι αναμφίβολα εξαιρετική – έχοντας την παρακάτω βασική αρχή:
“Επαφιόμενο στον εαυτό του, απελευθερωμένο από εμπόδια και ελέγχους το Κεφάλαιο, θα κατευθύνεται αυτόματα και οποιαδήποτε στιγμή εκεί που τα κέρδη είναι τα υψηλότερα δυνατά. Κατά συνέπεια και όσον αφορά τα εμπορεύματα, την παραγωγή δηλαδή, το σχετικό ύψος του κόστους παραγωγής, θα καθορίζει τον τόπο παραγωγής των προϊόντων”.
Εν τούτοις, η «συνταγή» αυτή στηρίχθηκε σε ένα αξίωμα (Trickledown effect) το οποίο, αν και σωστό την εποχή που έζησαν, αποδείχθηκε απολύτως εσφαλμένο αργότερα – στο ότι δηλαδή “όταν ο πλούτος φτάσει σε ένα συγκεκριμένο επίπεδο κορεσμού, τότε η αναδιανομή από τους πλούσιους στους φτωχούς ακολουθεί αυτόματα”. Προφανώς μπέρδεψαν την ανάγκη με τη χρήση, ενώ κατέληξαν στο συμπέρασμα αυτό, μετά από την παρατήρηση των κανόνων που ισχύουν στη Φύση (όπου τα ζώα σκοτώνουν κυρίως για να εξασφαλίσουν την τροφή τους και δεν τη συσσωρεύουν) – μη συνυπολογίζοντας την σχεδόν εντελώς αντίθετη ανθρώπινη συμπεριφορά.
Όσον αφορά τον πατέρα του εφαρμοσμένου άκρατου νεοφιλελευθερισμού, τον M. Friedman, στον οποίο οφείλεται η ασυδοσία των χρηματοπιστωτικών αγορών μετά το 1980 (εάν δεν ελεγχθούν θα καταστρέψουν τον πλανήτη μέσα από όλο και πιο συχνές, καθώς επίσης μεγαλύτερες κρίσεις), η κρίση του 2008 απέδειξε με το χειρότερο δυνατό τρόπο πως οι αγορές πρέπει να ρυθμίζονται από τα κράτη – αφού διαφορετικά προκαλούν τεράστιες διαστρεβλώσεις, όπως στα αμερικανικά Sub primes, δημιουργούν τέρατα «too big to fail» (=πολύ μεγάλες επιχειρήσεις ή/και τράπεζες για να χρεοκοπήσουν) που θέτουν σε κίνδυνο την ελεύθερη οικονομία, ενώ ασφαλώς δεν είναι ελεύθερη επιλογή η διάσωση τους από τους φορολογουμένους κοκ.
Από την άλλη πλευρά, προφανώς οι αγορές δεν διανέμουν δικαιότερα τον πλούτο, όπως θέλουν να πιστεύουν οι δογματικά φιλελεύθεροι – κάτι που τεκμηριώνεται από τη συσσώρευση πλούτου των τελευταίων δεκαετιών σε όλο και λιγότερους ανθρώπους (γράφημα, αύξηση των εισοδημάτων ως ποσοστό επί του ΑΕΠ του πλουσιότερου 1% σε διάφορες χώρες, σε σύγκριση με το 1980). Όσον αφορά δε τις «ίσες ευκαιρίες», ούτε αυτές καθορίζονται δίκαια από τις αγορές – εκτός εάν είναι τόσο ανόητος κανείς ώστε να πιστεύει πως έχει ίσες ευκαιρίες επιτυχίας με το γιό του κ. Trump στην πολιτική ή του κ. Rothschild στην οικονομία. Επειδή λοιπόν ούτε οι ελεύθερες αγορές λειτουργούν σωστά, ούτε τα κράτη, το ζητούμενο είναι η ισορροπία μεταξύ τους – έτσι ώστε να μην υπερισχύει σημαντικά κανένας από τους δύο αυτούς «ρυθμιστικούς παράγοντες».
Το γεγονός πάντως ότι σήμερα έχουν αναλάβει τα ηνία οι αγορές, επιβάλλοντας ακόμη και στις κεντρικές τράπεζες τους δικούς τους αυταρχικούς κανόνες, καθώς επίσης υποδουλώνοντας κυβερνήσεις και Πολίτες, είναι άκρως ανησυχητικό – αν και έχει ήδη δημιουργηθεί το αντίβαρο από ανερχόμενες χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία, ο κρατικός καπιταλισμός, ο οποίος φαίνεται πως θα υιοθετηθεί σε κάποιο βαθμό και από τη Μ. Βρετανία (άρθρο).
Οι πλειστηριασμοί
Συνεχίζοντας, ο επικίνδυνος δογματισμός φαίνεται ολοκάθαρα στο κείμενο ενός πολύ συμπαθούς φιλελεύθερου δημοσιογράφου, ο οποίος γράφει τα εξής:
.
«Στο τραπεζικό σύστημα οι καταθέσεις του ενός είναι το δάνειο που έχει πάρει ο άλλος. Αν ο άλλος δεν πληρώσει το δάνειο, ο πρώτος θα χάσει τα λεφτά που έχει καταθέσει στην τράπεζα και συνήθως είναι οι κόποι μιας ζωής. Όταν η διαγραφή των κόκκινων δανείων δεν γίνεται με «κούρεμα» καταθέσεων γίνεται με αύξηση του δημόσιου χρέους. Τουτέστιν κάποιοι αποκτούν στέγη ή επιχείρηση με τα χρήματα που θα πληρώσουν και αυτοί που δεν έχουν στέγη κλπ.
Ο Α εργάζεται για δεκαετίες και έχει αποταμιεύσει π.χ. 100.000 για να αγοράσει ένα σπίτι. Ο Β πάει και δανείζεται 100.000 και αγοράζει το σπίτι σήμερα και όχι μετά από 10 χρόνια. Ο Β χάνει τη δουλειά του και δεν μπορεί να πληρώσει το δάνειο. Η τράπεζα για να μην χρεοκοπήσει πρέπει ή να κατάσχει το σπίτι του Β και να το δώσει στον Α ή να κατάσχει τις καταθέσεις του Α. Ποιο από τα δυο είναι το πιο δίκαιο;
Όταν το κράτος παρεμβαίνει με το νόμο Κατσέλη π.χ. και προστατεύει το σπίτι του Β που όντως αδυνατεί να πληρώσει, χιλιάδες άλλοι που μπορούν να πληρώσουν τα δάνεια που έχουν πάρει σταματούν να το κάνουν για να επωφεληθούν.
Έτσι τα 10-20 δισ. «κόκκινα» δάνεια έγιναν 120 δισ. ευρώ και τίναξαν στον αέρα τράπεζες και οικονομία. Χωρίς την ικανότητα των τραπεζών να χρηματοδοτήσουν την οικονομία η ανεργία αυξήθηκε. Έτσι έχασε τη δουλειά και ο Γ που πλήρωνε κανονικά τις δόσεις του δανείου και το πρόβλημα πολλαπλασιάστηκε.
Μέχρι σήμερα οι ανακεφαλαιοποιήσεις των τραπεζών έχουν γίνει με χρήματα που δανείστηκε το κράτος και θα πληρώσουν τα παιδιά μας. Το 2015 το κράτος έχασε τις συμμετοχές που είχε στις τράπεζες και μαζί την ελπίδα να πάρει τα χρήματα πίσω. Η επόμενη ανακεφαλαιοποίηση θα γίνει με «κούρεμα» των καταθέσεων…
Έστω και με πολλά χρόνια καθυστέρηση, οι πλειστηριασμοί είναι δίκαιο και σωστό μέτρο. Δίκαιο γιατί αποδίδει στον καθένα αυτό που του ανήκει και σωστό γιατί μόνο έτσι μπορεί να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη στο τραπεζικό σύστημα και να ανακάμψει η οικονομία. Η καθυστέρηση αυτής της διαδικασίας έχει καταστρεπτικές συνέπειες για την οικονομία και τη χώρα. Αποτελεί ερωτηματικό αν πλέον μπορεί να επιδιορθωθεί η κατάσταση«.
.
Ξεκινώντας από το πρώτο σημείο, οι καταθέσεις του ενός ασφαλώς δεν είναι το δάνειο που έχει πάρει ο άλλος, αφού δεν λειτουργεί με αυτόν τον τρόπο το τραπεζικό σύστημα – κάτι που έχουμε αναλύσει πολλές φορές, μεταξύ άλλων με το κείμενο μας «Ο μαγικός κόσμος των τραπεζών και του χρήματος». Το γεγονός αυτό τεκμηριώνεται σε κάποιο βαθμό στην Ελλάδα από το ότι, οι καταθέσεις στις ελληνικές τράπεζες είναι της τάξης των 120 δις € και τα δάνεια τους 240 δις € – ενώ οι λοιπές επενδύσεις τους είναι πολύ μεγαλύτερες από τα ίδια κεφάλαια τους.
Επομένως ο δημοσιογράφος παραπλανεί, ακούσια φυσικά, τους Πολίτες – δημιουργώντας τους επί πλέον ενοχές, με την έννοια πως καταχρώνται τους «κόπους μίας ζωής» των άλλων! Δεν εξηγεί επίσης γιατί θα έπρεπε να διασωθούν οι τράπεζες για τα λάθη τους από τους φορολογουμένους και όχι οι Πολίτες που ασφαλώς δεν έκαναν περισσότερα – ενώ εάν θεωρεί πως τα σφάλματα των τραπεζών δεν οφείλονται στις ίδιες, αλλά στην κρίση, κάτι ανάλογο ισχύει και για τους δανειολήπτες τους.
Όφειλε επί πλέον να γνωρίζει πως οι τράπεζες δεν έκαναν ποτέ σωστά τη δουλειά τους – αφού δάνειζαν αφειδώς τους πελάτες τους χωρίς να αξιολογούν αντικειμενικά την πιστοληπτική τους ικανότητα, για την αγορά σπιτιών κάλυπταν πάνω από το 100% της αξίας τους γνωρίζοντας πως οι τιμές των ακινήτων ήταν πολύ υψηλές, προσέφεραν καταναλωτικά δάνεια και πιστωτικές κάρτες με τοκογλυφικά επιτόκια χωρίς κανέναν έλεγχο κοκ. Έτσι λειτουργεί σωστά η ελεύθερη αγορά; Πραγματικά δεν πρέπει να ελέγχεται;
Η διαγραφή τώρα των κόκκινων δανείων που κατά τον ίδιο δεν έγινε με το «κούρεμα» καταθέσεων αλλά με την αύξηση του δημοσίου χρέους, δεν ισχύει – αφού και το χρέος αυξήθηκε και διαγραφή δεν έγινε όσον αφορά τους Πολίτες, αλλά τα κερδοσκοπικά κεφάλαια που εξαγόρασαν έναντι «πινακίου φακής» τα δάνεια των τραπεζών. Από αυτά τα δάνεια θα κερδίσουν πολύ μεγάλα ποσά πλειστηριάζοντας τα ενυπόθηκα ακίνητα – ενώ οι δανειολήπτες θα χάσουν την προκαταβολή και τις δόσεις που έχουν ήδη πληρώσει, παραμένοντας χρεωμένοι με το μέρος του δανείου που δεν θα καλύπτεται από το ποσόν του πλειστηριασμού στο διηνεκές.
Συνεχίζοντας, τα κόκκινα δάνεια των 10-20 δις € ασφαλώς δεν έγιναν 120 δις € επειδή οι τράπεζες αδυνατούσαν να χρηματοδοτήσουν την οικονομία, με αποτέλεσμα να κλιμακωθεί η ανεργία – αφού η αύξηση των κόκκινων δανείων όπως και της ανεργίας οφείλεται στην αποτυχημένη πολιτική των μνημονίων, στην κατάρρευση των εισοδημάτων, στην υπερβολική αύξηση των φόρων, στις χρεοκοπίες δεκάδων χιλιάδων μικρομεσαίων επιχειρήσεων λόγω του στραγγαλισμού της ζήτησης/κατανάλωσης κοκ. Για παράδειγμα, δεκάδες ιδιοκτήτες κινδυνεύουν να χάσουν τα σπίτια τους, επειδή δεν είναι σε θέση να πληρώσουν τον ΕΝΦΙΑ – έναν φόρο που ασφαλώς δεν γνώριζαν όταν τα αγόραζαν, αλλιώς θα το είχαν αποφύγει.
Από την άλλη πλευρά οι τράπεζες δεν τινάχτηκαν στον αέρα από τα κόκκινα δάνεια – αλλά από την μαζική εκροή των ξένων κεφαλαίων από το 2009 και μετά, από την μεταφορά καταθέσεων άνω των 120 δις € σε ευρωπαϊκές τράπεζες, από το PSI με το οποίο έχασαν ένα μεγάλο μέρος των επενδύσεων τους σε κρατικά ομόλογα, από τη μη συμμετοχή μόνο της Ελλάδας στο QE της ΕΚΤ κοκ. Αντίθετα, οι ισπανικές τράπεζες διασώθηκαν απ’ ευθείας από την ΕΚΤ, χωρίς να επιβαρυνθεί το δημόσιο χρέος – ενώ οι κυπριακές από τις καταθέσεις άνω των 100 χιλιάδων €, οι οποίες αφορούσαν κυρίως Ρώσους.
Όσον αφορά το «νόμο Κατσέλη» θα είχε αποδώσει εάν είχε εξυγιανθεί η ελληνική οικονομία μέσα στα πρώτα τρία χρόνια ως όφειλε και είχε υποσχεθεί το ΔΝΤ – κάτι που δυστυχώς δεν συνέβη, με αποτέλεσμα ο ωφέλιμος τότε νόμος να είναι σήμερα καταστροφικός, αφού οι πλειστηριασμοί εκείνη την εποχή θα είχαν αποδώσει τα διπλάσια, επειδή δεν είχαν καταρρεύσει ακόμη οι τιμές των ακινήτων.
Δίκαιοι και σωστοί λοιπόν οι πλειστηριασμοί σήμερα, με τον τρόπο που διενεργούνται, όπως ισχυρίζεται ο δημοσιογράφος; Ευθύνονται μόνο οι οφειλέτες για τα κόκκινα δάνεια; Σωστά οδηγούνται στο ικρίωμα χιλιάδες Έλληνες, για να ανακτηθεί η εμπιστοσύνη στο αφελληνισμένο τραπεζικό σύστημα και να ανακάμψει η οικονομία; Η απάντηση δεν είναι θέμα δικό μας, αλλά της κοινής λογικής.
Επίλογος
Χωρίς να επεκταθούμε σε περιττές λεπτομέρειες, είναι θλιβερή η δημιουργία ενοχών από τους ίδιους τους Έλληνες στους συμπολίτες τους, μέσω κατηγοριών και εσφαλμένων ερμηνειών – σε έναν λαό που υποφέρει επί οκτώ συνεχή χρόνια τα πάνδεινα, κυρίως λόγω της ανικανότητας των πολιτικών του κομμάτων να χειριστούν σωστά τα προβλήματα της οικονομίας.
Σε κάθε περίπτωση, η άδικη και μη τεκμηριωμένη κριτική δεν είναι δείγμα μίας πραγματικά φιλελεύθερης αντίληψης – την οποία συμμεριζόμαστε και εκτιμούμε, όταν παραμένει αντικειμενική και δίκαιη. Αντίθετα πρόκειται για έναν επικίνδυνο δογματισμό, όμοιο με αυτόν που συναντάται στην πολιτική ζωή της χώρας – λόγω του οποίου τα κόμματα αδυνατούν να συνεννοηθούν ακόμη και στην άκρη του γκρεμού, χωρίς καν να καταλαβαίνουν πως το πρόβλημα της πατρίδας μας είναι πια καθαρά εθνικό, αφού έχει χάσει τον πόλεμο και ευρίσκεται υπό ξένη κατοχή.
Ολοκληρώνοντας, ασφαλώς θα εξυγιανθούν οι τράπεζες μετά τους πλειστηριασμούς, καθώς επίσης η ελληνική οικονομία μετά το ξεπούλημα των πάντων και την εν ψυχρώ ληστεία των ιθαγενών – μέσω των υπερβολικών φόρων, σε συνδυασμό με τον περιορισμό του κοινωνικού κράτους. Η εξυγίανση όμως αυτή θα αφορά τους νέους ιδιοκτήτες της, στους οποίους θα εργασθούν ως σκλάβοι οι Έλληνες – δογματικά φιλελεύθεροι και μη.
