Η Ταϊλάνδη είναι μία από τις λίγες χώρες που έχουν δεσμευτεί για παροχή δωρεάν θεραπείας για το AIDS σε όλους όσοι τη χρειάζονται. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή ο προϋπολογισμός της χώρας αρκεί μόνο για έναν περιορισμένο αριθμό ασθενών.
Τον Ιανουάριο, το Υπουργείο Υγείας της Ταϊλάνδης εξέδωσε μία «υποχρεωτική άδεια» που επιτρέπει την παραγωγή ή την εισαγωγή μιας οικονομικότερης αντίγραφης εκδοχής του βασικού φαρμάκου «δεύτερης γραμμής» για το AIDS, του Kaletra. Σε απάντηση, η κατασκευάστρια φαρμακευτική εταιρεία Abbott, ανακοίνωσε το Μάρτιο ότι δε θα διαθέσει επτά νέα φάρμακα στη χώρα, συμπεριλαμβανομένου και του Aluvia (μια μορφή του φαρμάκου Kaletra που δεν απαιτεί διατήρηση σε ψύξη). Ένα μήνα μετά, η Abbott δήλωσε ότι θα διέθετε σε χαμηλότερη από τη μισή τιμή το φάρμακο Kaletra / Aluvia σε χώρες με χαμηλό και μέσο εισόδημα αλλά δε θα διέθετε το Aluvia στην Ταϊλάνδη.
Οι συνέπειες αυτή της κίνησης είναι ολέθριες για πολλούς ανθρώπους με HIV, όχι μόνο στην Ταϊλάνδη αλλά ενδεχομένως και σε όλο τον κόσμο.
Καθώς η πρωινή θερμοκρασία ανεβαίνει στη μεγάλη φτωχογειτονιά της Ον Νατς (On Nuch), ένα από τα ανατολικά προάστια της Μπανγκόκ, η 33χρονη Σομγίνγκ (Somying) και ο έφηβος γιος της στέκονται στην όχθη του ποταμού. Τους τελευταίους 3 μήνες, η αναμονή για το πλοίο του παγοπώλη μέσα στην αποπνικτική ζέστη έχει γίνει μέρος της καθημερινότητάς τους. Τα μικρά σακουλάκια με πάγο που αγοράζουν κάθε μέρα είναι εξαιρετικά πολύτιμα γι΄ αυτούς, τόσο πολύτιμα όσο και τα φάρμακα για το AIDS που πρέπει να παίρνουν κάθε μέρα για να ζήσουν.
«Όταν είδα το γιατρό μου, μετά από μια σειρά εξετάσεων, μου είπε ότι ήμουν άρρωστη γιατί είχα αναπτύξει αντίσταση στην αντιρετροϊκή θεραπεία», θυμάται η Σομγίνγκ , που τα τελευταία 7 χρόνια παίρνει αντιρετροϊκά φάρμακα. «Ήμουν απελπισμένη, νόμιζα ότι δε θα υπήρχαν άλλα φάρμακα που θα μπορούσαν να με βοηθήσουν». Αλλά η Σομγίνγκ και ο γιος της θα βρεθούν ανάμεσα στους λίγους τυχερούς της χώρας στους οποίους χορηγήθηκε δωρεάν το Kaletra, ένα ακριβό φάρμακο «δεύτερης γραμμής» κατά του AIDS, που παράγεται από μια αμερικάνικη φαρμακευτική εταιρεία, την Abbott. Στο πλαίσιο του καθολικού προγράμματος υγείας της Ταϊλάνδης, η Σομγίνγκ λαμβάνει δωρεάν φαρμακευτική αγωγή, που διαφορετικά δε θα μπορούσε ποτέ να πληρώσει.
Αλλά για τη Σομγίνγκ αυτά τα χάπια έχουν ένα βασικό μειονέκτημα. Πρέπει να διατηρούνται σε χαμηλές θερμοκρασίες, κάτι πολύ δύσκολο για ανθρώπους σε τροπικές χώρες που, όπως εκείνη, που δεν έχουν λεφτά για ψυγείο. Στη γωνιά της παράγκας με τα δυο δωμάτια, όπου ζει με τα δυο παιδιά της, υπάρχει μια μπλε παγωνιέρα που της έχουν δώσει οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα (ΓΧΣ). Κάθε μέρα βγάζει το λιωμένο πάγο και βάζει τρεις νέες σακούλες με πάγο μαζί με ένα πλαστικό μπουκάλι που περιέχει τη μηνιαία δόση του Kaletra. Παρόλο που δε χρειάζεται να πληρώνει για τα φάρμακα, η αγορά του πάγου παραμένει ένα σημαντικό οικονομικό βάρος. Κάποια χρόνια πριν, όταν η Σομγίνγκ δούλευε ως καθαρίστρια σ’ ένα εργοστάσιο αλλαντικών, αρρώστησε σε σημείο που δε μπορούσε πια να δουλέψει και παραιτήθηκε. «Ήμουν άρρωστη 5 μέρες τη βδομάδα και ο κόσμος είχε αρχίσει να κουτσομπολεύει» θυμάται. «Είχα εξασθενίσει τόσο πολύ που μου ήταν πλέον αδύνατο να δουλεύω εκεί και χρειαζόταν να πηγαίνω στην κλινική πολύ συχνά» Από τότε, δουλεύει στο σπίτι φτιάχνοντας λουλουδένια στεφάνια από κορδέλες που πουλάει για 40 baht την εκατοντάδα σε βουδιστικούς ναούς.
Ένα τοπικό φιλανθρωπικό ίδρυμα συμπληρώνει το εισόδημά της, που συνολικά φτάνει τα 23.000 baht το μήνα. Παρ΄ oλ΄ αυτά, το ένα τρίτο του οικιακού προϋπολογισμού της το ξοδεύει για πάγο. «Ο σύζυγός μου πέθανε από AIDS, όταν ακόμα δεν υπήρχαν αντιρετροϊκά φάρμακα στην Ταϊλάνδη κι έμεινα μόνη να συντηρώ την οικογένειά μου. Ο πάγος είναι ακριβός και θα μπορούσα να ξοδεύω τα χρήματα αυτά σε άλλα πράγματα» τονίζει. Αλλά στην ερώτηση αν ξεχνάει καμιά φορά να αγοράσει πάγο, στα μάτια της τερμοπαίζει μια σπίθα. Ξέρει ότι η κατάλληλη φύλαξη του φαρμάκου είναι κρίσιμη για τη σωστή τήρηση της θεραπείας της κι ότι αν η ίδια ή ο γιος της αναπτύξουν αντίσταση σ΄ αυτή τη θεραπεία, υπάρχουν ελάχιστες εναλλακτικές λύσεις.
«Πάντα αγοράζω πάγο!» επιμένει. «Αλλά καμιά φορά μπαίνει νερό στο μπουκάλι και τα χάπια νοτίζονται» λέει ανήσυχη.
Άλλο ένα μειονέκτημα είναι ότι η Σομγίνγκ πρέπει οπωσδήποτε να παίρνει το φάρμακό της την ίδια ώρα κάθε μέρα και η διατήρηση των φαρμάκων σε χαμηλή θερμοκρασία δεν είναι πάντα εύκολη. «Μένω μακριά από το νοσοκομείο και όταν έχω ραντεβού φεύγω από το σπίτι στις 4 το πρωί» εξηγεί. Ακολουθεί μια μεγάλη διαδρομή κατά την οποία αλλάζει πολλά λεωφορεία και «κολλάει» στην διαβόητη κίνηση της Μπανγκόκ. «Κάθε μέρα πρέπει να κουβαλάω την παγωνιέρα μαζί μου, όπου κι αν πάω, για να παίρνω τα φάρμακά μου στην ώρα τους. Την κουβαλάω μαζί μου σε όλο το ταξίδι, και είναι και κουραστικό και περίεργο» εξηγεί, «θα ήταν πολύ πιο εύκολο αν υπήρχε ένα φάρμακο που δε χρειάζεται ψύξη».
Στην πραγματικότητα υπάρχει. Μια εξελιγμένη μορφή του Kaletra που αντέχει στις υψηλές θερμοκρασίες, με το όνομα Aluvia, κυκλοφορεί στις ΗΠΑ από τον Οκτώβριο του 2005. Ωστόσο στην Ταϊλάνδη δεν είναι ακόμα ξεκάθαρο κατά πόσο οι όλο και περισσότεροι ασθενείς που δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία «πρώτης γραμμής» θα μπορέσουν να έχουν πρόσβαση στο Aluvia. Τον περασμένο Απρίλιο, η Abbott υποσχέθηκε να διαθέσει την ανθεκτική στη ζέστη εκδοχή του φαρμάκου της σε μειωμένη τιμή σε περισσότερες από 150 αναπτυσσόμενες χώρες αλλά όχι στην Ταϊλάνδη. Η εταιρεία δήλωσε ότι δε θα διέθετε στην αγορά της χώρας επτά νέα φάρμακα, συμπεριλαμβανομένου και του Aluvia, μία κίνηση που γίνεται καθαρά για να τιμωρήσει την Ταϊλάνδη που εξέδωσε «υποχρεωτική άδεια» για το Kaletra τον Ιανουάριο. Τέτοιες άδειες είναι πλήρως συμβατές με τους διεθνείς κανόνες εμπορίου του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου και επιτρέπουν στις αναπτυσσόμενες χώρες να εισάγουν ή να παράγουν αντίγραφες εκδοχές φαρμάκων που διαφορετικά θα ήταν οικονομικά απρόσιτα. Η Ταϊλάνδη είναι έτοιμη να ασκήσει αυτό το δικαίωμα, προκειμένου να προσφέρει δωρεάν αυτό το ζωτικής σημασίας φάρμακο στους 10.000 ανθρώπους που εκτιμάται ότι θα χρειαστούν φάρμακα «δεύτερης γραμμής» μέσα στα επόμενα χρόνια. Το Υπουργείο Υγείας δήλωσε ότι, στην αρχική τιμή του φαρμάκου, θα μπορούσε να καλύψει οικονομικά τη χορήγησή του μόνο σε 2.000 ασθενείς. Αυτή η κίνηση προκάλεσε το θυμό της Abbott, η οποία από τότε ασκεί διαρκή πίεση στην Ταϊλάνδη να ανακαλέσει την απόφασή της, φτάνοντας στο σημείο να το θέσει ως όρο για τη διάθεση του Aluvia.
H δέσμευση της Ταϊλάνδης να χορηγήσει αντιρετροϊκή θεραπεία δωρεάν σε όλους τους ασθενείς έλαβε διεθνείς επαίνους. Αυτή τη στιγμή περίπου 100.000 άνθρωποι λαμβάνουν αντιρετροϊκή θεραπεία «πρώτης γραμμής», χάρις στα αντίγραφα φάρμακα που παράγονται από τον Κυβερνητικό Φαρμακευτικό Οργανισμό (GPO). Ωστόσο, σήμερα η χώρα βρίσκεται μπλεγμένη σε μια οδυνηρή διαμάχη με τα ισχυρά λόμπι των φαρμακευτικών εταιριών, οι οποίες είναι διατεθειμένες να θέσουν σε κίνδυνο τις ζωές ασθενών προκειμένου να προστατέψουν τα εμπορικά τους συμφέροντα. Το Υπουργείο Υγείας της Ταϊλάνδης έχει επανειλημμένα υποχρεωθεί να δικαιολογήσει την έννομη απόφασή του να παρέχει πρόσβαση σε ζωτικά φάρμακα στα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα. Η Abbott ξοδεύει άπειρη ενέργεια προκειμένου να παρακωλύσει και να καθυστερήσει τις προσπάθειες παραγωγής οικονομικότερων αντιγράφων αυτού του βασικού φαρμάκου για το AIDS στην Ταϊλάνδη. Στο μεταξύ, πολλοί είναι εκείνοι που περιμένουν πότε θα κυκλοφορήσουν τα φάρμακα που είναι απαραίτητα για την επιβίωσή τους. Μέχρι τότε, θα συνεχίσουν να πληρώνουν το κόστος της απληστίας ορισμένων φαρμακευτικών εταιρειών.
Σομγίνγκ , 33 ετών- μητέρα δύο παιδιών, παίρνει Kaletra εδώ και 3 μήνες
Σομγίνγκ , 33 ετών Η Σομγίνκ (Somying) συνειδητοποίησε ότι ήταν οροθετική πριν από 11 χρόνια κατά τη διάρκεια μίας ιατρικής εξέτασης ρουτίνας στην τοπική κλινική, ενώ ήταν έγκυος στο μικρότερο παιδί της. «Το σοκ ήταν τεράστιο! Εκείνη την εποχή, τα αντιρετροϊκά φάρμακα δεν ήταν διαθέσιμα στην Ταϊλάνδη και οι γιατροί μού είπαν ότι το μωρό μου είχε 50% πιθανότητες να μολυνθεί» θυμάται. Το μωρό τελικά δεν μολύνθηκε αλλά το μεγαλύτερο παιδί της, ο Άμορν (Amorn), που ήταν πάντα επιρρεπής σε αρρώστιες, διαγνώστηκε οροθετικός. Εκείνη την εποχή, ο σύζυγός της, που ήταν ελαιοχρωματιστής, αρνήθηκε να κάνει τις εξετάσεις. Πέθανε από AIDS λίγο καιρό αργότερα, αφήνοντάς τη μόνη να φροντίζει όλη την οικογένεια. Η υγεία της παρουσίαζε διακυμάνσεις μέχρι που αρρώστησε τόσο που δε μπορούσε πια να εργαστεί. Φοβούμενη ότι η παρατεταμένη απουσία της θα προκαλούσε υποψίες, η Σομγίνγκ παραιτήθηκε από τη δουλειά της στο εργοστάσιο αλλαντικών όπου δούλευε ως καθαρίστρια. Το 2000 ήταν από τους πρώτους ασθενείς που ξεκίνησαν αντιρετροϊκή θεραπεία με τους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα. Έπειτα μεταπήδησε στο εθνικό σύστημα υγείας, όταν το υπουργείο ξεκίνησε να παρέχει αντιρετροϊκά φάρμακα μέσω του καθολικού προγράμματος πρόσβασης. Εφτά χρόνια, όμως, αργότερα ανέπτυξε αντίσταση στα φάρμακα «πρώτης γραμμής». Αυτή τη στιγμή είναι μία από τους λίγους ασθενείς που λαμβάνουν το φάρμακο Kaletra δωρεάν από το Υπουργείο Υγείας. «Ελπίζω η κυβέρνηση να έχει σύντομα την οικονομική δυνατότητα να χορηγήσει σε περισσότερους ανθρώπους σαν και μένα το φάρμακο αυτό» λέει «Ξέρω πολλούς ανθρώπους που το περιμένουν και το χρειάζονται για να παραμείνουν στη ζωή».
Άμορν, 13 ετών – Γιος της Σομγίνγκ , παίρνει Kaletra εδώ και 4 μήνες
Άμορν, 13 ετών Ο Άμορν είναι ένα μικροκαμωμένο αγόρι, που δείχνει πολύ ευάλωτο. Στο αποστεωμένο πρόσωπό του έχει ελαφρά σημάδια, απομεινάρια των παρενεργειών που παρουσίασε κατά τη διάρκεια της θεραπείας «πρώτης γραμμής» που ακολουθούσε κατά του AIDS. Παραείναι κοντός και αδύνατος για την ηλικία του και εύκολα διαισθάνεται κανείς ότι κάτι δεν πάει καλά. Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο έμεινε εκτός σχολείου για 7 χρόνια. «Ο δάσκαλός του τον ρώτησε για τα σημάδια στα χέρια του κι όταν απάντησε ότι ήταν αλλεργία, ο δάσκαλος του είπε ‘λες ψέματα, έχεις AIDS και μη με πλησιάζεις’» θυμάται η μητέρα του «Μετά από αυτό, απλώς αρνήθηκε να ξαναπάει σχολείο». Αλλά ο ντροπαλός έφηβος έχει πλέον επανέλθει. Χάρη στο Kaletra έχει αρχίσει να ξαναπαίρνει βάρος κι ελπίζει να καλύψει τα κενά της εκπαίδευσής του και επιτέλους να μάθει να γράφει και να διαβάζει σωστά. Ο Άμορν ανέπτυξε αντίσταση στη θεραπεία «πρώτης γραμμής» πριν από 4 μήνες, λίγο πριν από τη μητέρα του. Τώρα λαμβάνουν και οι δύο το φάρμακο δωρεάν μέσω του εθνικού συστήματος υγείας. «Νόμιζα πραγματικά ότι δε θα τα κατάφερνε αλλά τώρα είναι πολύ καλύτερα» λέει η μητέρα του. Τα χρήματα για την άσπρη-μπλε σχολική ποδιά του Άμορν παρέχονται από μια τοπική φιλανθρωπική οργάνωση, όπως και το ενοίκιο του σπιτιού που μένουν. Η οικογένεια δεν έχει χρήματα για ψυγείο κι έτσι πρέπει να ξοδεύουν το ένα τρίτο του μηνιαίου οικιακού προϋπολογισμού για πάγο ώστε να εξασφαλισουν την απαραίτητη χαμηλή θερμοκρασία διατήρησης του Kaletra. «Ο πάγος είναι πολύ ακριβός» λέει ο Άμορν που πηγαίνει με τη μητέρα του στον παγοπώλη κάθε μέρα. «Θα ήταν ωραία να μη χρειαζόταν να ξοδεύουμε τόσα χρήματα για τον πάγο για να μπορούμε να παίρνουμε άλλα πράγματα.»
Σομχάι, 31 ετών – παίρνει Kaletra δωρεάν μέσω των Γιατρών Χωρίς Σύνορα
Σομχάι, 31 ετών Όταν ο Σομχάι (Somchai) από το Καλασίν (Kalasin) στην βορειοανατολική Ταϊλάνδη συνειδητοποίησε ότι ήταν οροθετικός, δε μπορούσε να το πιστέψει. Εκείνη την εποχή δούλευε σ’ ένα εργοστάσιο στη Μπανγκόκ κι αισθανόταν δυνατός και υγιής. Παρουσίασε όμως έρπη ζωστήρα, μια επώδυνη δερματική πάθηση, η κοπέλα του τον άφησε και η υγεία του επιδεινώθηκε περισσότερο μέχρι που δε μπορούσε πλέον να δουλέψει. Τελικά αποφάσισε να επιστρέψει στο Καλασίν, όπου μπορούσε να τον φροντίσει η μητέρα του. Μόνο όταν ξεκίνησε τα αντιρετροϊκά, ξανάρχισε να ελπίζει σε μια καλύτερη ζωή. Καθώς ανακτούσε τις δυνάμεις του, άρχισε να δουλεύει σε καινούργια δουλειά. Πέρασαν πέντε χρόνια μέχρι να ξαναρρωστήσει βαριά κι ο γιατρός τού ανακοίνωσε τα άσχημα νέα. Ο οργανισμός του δεν ανταποκρινόταν πλέον στα φάρμακα. «Ένιωθα εντελώς συντετριμμένος. Την εποχή εκείνη ήμουν τόσο άρρωστος, που πίστεψα ότι δε θα τα κατάφερνα. Δε μπορούσα να σταθώ στα πόδια μου ούτε καν να κοιμηθώ.» Ο Σομχάι δεν είναι ανάμεσα στους λίγους ασθενείς που λαμβάνουν δωρεάν το Kaletra από το εθνικό σύστημα υγείας αλλά από τους ΓΧΣ. Ο Σομχάι δεν έχει καταφέρει ακόμα να ξαναδουλέψει. Πηγαίνει για ψάρεμα και πουλάει αυγά από τις χήνες της μητέρας του βγάζοντας κατά μέσο όρο 120 baht τη μέρα που πρέπει να μοιραστεί με την αδερφή του και τη μητέρα του. «Είμαι πολύ φτωχός για να πληρώσω τα φάρμακα μόνος μου κι ακόμα κι αν στοίχιζαν 500 baht, πάλι δε θα μπορούσα να τα πληρώσω» λέει. «Ελπίζω η κυβέρνηση να καταφέρει σύντομα να χορηγήσει το φάρμακο δωρεάν σε όλους όσοι το χρειάζονται ώστε άνθρωποι σαν εμένα να μπορέσουν να ξαναεργαστούν».
SOS
