Konstantinos Triantaphyllidis
3 ώρ. ·
Μεταλλαγμένες παραλλαγές του κορωνοϊού SARS-CoV-2 διαφεύγουν της φυσικής ανοσίας, δημιουργώντας ερωτήματα σχετικά με την αποτελεσματικότητα εμβολίων και θεραπειών. Ο κορωνοϊός SARS-CoV-2 πέρα από το γεγονός ότι μπορεί να αποφύγει τις φυσικές ανοσοαποκρίσεις, μήπως μπορεί να αποφύγει τα μονοκλωνικά αντισώματα και την ανοσία που προκαλείται από εμβόλια;
Η πανδημία COVID-19 προσφέρει συνεχώς εκπλήξεις στους ειδικούς, αλλά και στον απλό πολίτη (που δύσκολα μπορεί να παρακολουθήσει). Παρά τον υποδεκαπλάσιο ρυθμό μεταλλαξιγένεσης του κορωνοϊού σε σχέση με τον ιό της γρίπης, σύντομα διαπιστώθηκαν ιογενείς παραλλαγές που ξεγλιστούσαν από το ανοσοποιητικό σύστημά μας. Παράλληλα, αναπτύχθηκαν εμβόλια και μονοκλωνικά αντισώματα προκειμένου να αντιμετωπιστεί η πανδημία. Προέκυψαν όμως ερωτήματα κατά πόσο η επαγόμενη ανοσοαπόκριση από τα εμβόλια και η δράση των μονοκλωνικών αντισωμάτων μπορούν να αντιμετωπίσουν αυτές τις μεταλλαμένες παραλλαγές. Αυτές για τη χώρα μας είναι:
Α) Στέλεχος Βρετανίας: Ονομασία B.1.1.7. Πρόκειται για παραλλαγή ειδικού ενδιαφέροντος που προκαλεί ανησυχία. Κύριες Μεταλλάξεις: N501Y, D614G. Η πρώτη μετάλλαξη εντοπίζεται στην περιοχή RBD της πρωτεϊνης της ακίδας του ιού. Οι δύο αυτές μεταλλάξεις κάνουν τον κορωνοϊό τουλάχιστον 50% πιο μεταδοτικό σε σχέση με το αρχικό Κινέζικο στέλεχος. Συχνότητα στην Ελλάδα >66%.
Β) Στέλεχος Νότιας Αφρικής. Ονομασία: B.1.351. Πρόκειται για παραλλαγή ειδικού ενδιαφέροντος που προκαλεί ανησυχία. Κύριες μεταλλάξεις: E484K, N501Y, K417N και D614G. Οι μεταλλάξεις E484K και K417N βρίσκονται στην περιοχή RBD.
Γ) Στέλεχος Β.1.1.318. Είναι άγνωστο σε ποια χώρα της Ευρώπης πρωτοεμφανίστηκε. Πρόκειται για στέλεχος υπό διερεύνηση. Οι δημοσιογράφοι το ονομάζουν «Αθηναϊκή» παραλλαγή. Κύριες μεταλλάξεις: E484K και D614G. Συχνότητα στην Ελλάδα -στα δείγματα που ελέγχθηκαν- περίπου 7%.
Δ) Στέλεχος Ινδίας: Ονομασία B.1.617.1. Πρόκειται για παραλλαγή ειδικού ενδιαφέροντος που προκαλεί ανησυχία. Κύριες Μεταλλάξεις: L452R, E484K και D614G .
Οι επιστήμονες ανησυχούν ιδιαίτερα για τα στελέχη Β, Γ και Δ που περιέχουν μεταλλάξεις (K417N, E484K) που μπορεί να βοηθήσουν τον ιό να αποφύγει το ανοσοποιητικό σύστημα, τα μονοκλωνικά αντισώματα και τα εμβόλια.
Τα εμβόλια και τα μονοκλωνικά αντισώματα που αναπτύχθηκαν για την καταπολέμηση του κορωνοϊού SARS-CoV-2 στοχεύουν την πρωτεϊνη της ακίδας του ιού. Η πρωτεΐνη αυτή συνδέεται με τον υποδοχέα ACE2 σε ανθρώπινα κύτταρα κατά την έναρξη της μόλυνσης. Υπάρχουν δύο διακριτές αντιγονικές «θέσεις» στην πρωτεΐνη της ακίδας – η περιοχή δέσμευσης του υποδοχέα (RBD) και η Ν-τερματική περιοχή (NTD) – που αποτελούν τον στόχο των περισσότερων εξουδετερωτικών αντισωμάτων. Τα αντισώματα που στρέφονται κατά της περιοχής RBD είναι από 10 έως 100 φορές πιο ισχυρά από τα αντισώματα που αναγνωρίζουν την περιοχή NTD.
Η εικόνα δίνει παραστατικά το πως οι ιικές παραλλαγές του SARS-CoV-2 αποφεύγουν την ανοσολογική άμυνα του οργανισμού μας. Αυτή η αρχική φάση της πανδημίας θα μπορούσε να θεωρηθεί ως σενάριο ταινίας δράσης που ξεκινά με έναν χαρακτήρα (τον ιό τον Δεκέμβριο του 2019), εξαπλώνεται ελεύθερα σε όλο τον κόσμο, αποφεύγοντας τη σύλληψη έως ότου τελικά αποσταλεί στη φυλακή (χτισμένη από φυσική ανοσία). Ωστόσο, εάν αυτή η φυλακή δεν είναι αρκετά ασφαλής, ο ιός θα μπορούσε να διαφύγει, με τη βοήθεια ορισμένων μεταλλάξεων. Πράγματι μέχρι τον Δεκέμβριο του 2020 αναδύθηκαν αρκετά μεταλλαγμένα στελέχη. Περιέχουν μεταλλάξεις (K417N, E484K και N501Y) που κωδικοποιούν αλλοιώσεις στην περιοχή RBD της πρωτεΐνης της ακίδας του ιού ή πολλές μεταλλάξεις στην περιοχή που κωδικοποιεί την περιοχή NTD της ακίδας της πρωτεΐνης του ιού. Η ανοσία που προκαλείται από εμβόλια ή μονοκλωνικά αντισώματα θα πρέπει να διασφαλίζει ότι όλες οι οδοί διαφυγής κλείνουν με ασφάλεια. Αλλά, το σενάριο της ταινίας δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμη. Υπάρχουν ακόμη και άλλα εντυπωσιακά επεισόδια. Αν και είμαστε σίγουροι ότι τα εμβόλια δεύτερης γενιάς και τα μονοκλωνικά αντισώματα θα είναι ικανά να ελέγχουν τον ιό, αν ο ιός όμως θα συνεχίσει να μας εκπλήσσει ανακαλύπτοντας νέα και απροσδόκητη απόδραση, τότε η ταινία θα έχει και άλλα επεισόδια.
Ευτυχώς, ορισμένα μονοκλωνικά αντισώματα που στρέφονται κατά του επιτόπου RBD εξακολουθούν να είναι σε θέση να εξουδετερώσουν αποτελεσματικά το μεγαλύτερο μέρος των μεταλλαγμένων παραλλαγών που προκαλούν ανησυχία και αυτή είναι η βάση για την ανάπτυξη δεύτερης γενιάς θεραπευτικών προσεγγίσεων. Επίσης, τα εξουδετερωτικά αντισώματα που αναπτύσσονται από τα περισσότερα εμβόλια είναι πλήρη αποτελεσματικά στη Βρετανική παραλλαγή και αρκετά αποτελεσματικά στις άλλες μεταλλαγμένες παραλλαγές. Πιο ενδιαφέρον είναι όμως το γεγονός ότι Τ-κύτταρα μνήμης φαίνεται να επηρεάζονται λιγότερο από τις μεταλλαγμένες παραλλαγές. Μάλιστα, τα CD4 + και CD8 + Τ- κύτταρα μνήμης στοχεύουν επιτόπους των πρωτεϊνών των ακίδων που αποδείχθηκε ότι είναι πολύ συντηρημένες, π.χ. αντιπροσωπεύουν το 95,5%, το 75,3% και το 89,8% των επιτόπων για τις παραλλαγές B.1.1.7, B.1.351 και B.1.1.248, αντίστοιχα.
*Βιβλιογραφία. Emanuele Andreano and Rino Rappuoli. (May 2021). SARS-CoV-2 escaped natural immunity, raising questions about vaccines and therapies. Nature Medicine 27, 759–761.
