Η εποχή των διαστρεβλώσεων
Ενδεχομένως η Ιταλία δεν θα διαλύσει την Ευρωζώνη, αλλά θα τη μετατρέψει σε ιταλική, χωρίς να μπορούν να κάνουν τίποτα οι Γερμανοί – ενώ δύσκολα πιστεύει κανείς πως οι κεντρικές τράπεζες βρήκαν τη φιλοσοφική λίθο των αλχημιστών.
.
«Φαίνεται πως η Ιταλία έχει συνειδητοποιήσει τη δύναμη της – ενώ έχει επί πλέον διδαχθεί από την παταγώδη ηλιθιότητα της Ελλάδας, χωρίς καμία διάθεση υπερβολής. Ειδικότερα, δεν έχει καμία διάθεση να πέσει σε μία παγίδα του τύπου του PSI, υποθηκεύοντας τη δημόσια περιουσία της όπως η εγκληματική ελληνική κυβέρνηση του 2011 που εγκλώβισε την πατρίδα μας στο χρέος, στο ευρώ και στα μνημόνια – ούτε φυσικά να απολέσει τη δυνατότητα μετατροπής των δημοσίων χρεών της στο δικό της νόμισμα, όπως επιβλήθηκε στην Ελλάδα με το PSI, εάν κάποια στιγμή το κρίνει σκόπιμο.
Πόσο μάλλον να μπει σε μία διαδικασία αποτυχημένων διαπραγματεύσεων, όπως η Ελλάδα το 2015, με τελικό αποτέλεσμα να χάσει τις τράπεζες της – υπενθυμίζοντας πως δεν ζημιωθήκαμε μόνο με τα 40 δις € που προστέθηκαν στο χρέος μας αλλά, επί πλέον, ξεπουλήσαμε για 6-7 δις € τις τράπεζες που ελέγχουν ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία μας αξίας 300-400 δις € (= το αποκορύφωμα της ηλιθιότητας), βυθιστήκαμε ξανά στην ύφεση, μας επιβλήθηκαν νέα μέτρα φτωχοποίησης κοκ».
.
Ανάλυση
Η χώρα, από την οποία εξαρτάται το ευρώ, είναι αναμφίβολα η Ιταλία, στην οποία διεξάγονται οι επόμενες εκλογές – όπου μπορεί μεν να μην είναι σαφείς οι προθέσεις των κομμάτων, όσον αφορά την παραμονή ή μη στην Ευρωζώνη (άρθρο), αλλά η οικονομική της κατάσταση είναι σαφέστατη. Παρά το ότι δε γίνονται προσπάθειες καλυτέρευσης της, δεν φαίνεται να αποδίδουν καθόλου – με αποτέλεσμα να αυξάνεται συνεχώς η δυσαρέσκεια των Πολιτών της, καθώς επίσης η δυσφορία τους απέναντι στο κράτος και στις πολιτικές ελίτ.
Το δημόσιο χρέος της Ιταλίας έχει υπερβεί το 133% ή τα 2,2 τρις € (επτά φορές το ελληνικό!), έχοντας αυξηθεί πάνω από 600 δις $ από το 2008, οι υποχρεώσεις της απέναντι στο σύστημα διακανονισμού πληρωμών της ΕΚΤ (Target 2, γράφημα) εκτοξεύθηκαν στα 439 δις €, η πιστοληπτική της ικανότητα διαβρώνεται μετά το 2010, οι επιχειρήσεις της έχουν πάψει να επενδύουν λόγω του ότι δεν εμπιστεύονται πια τη χώρα τους, ενώ οι μορφωμένοι Πολίτες της την εγκαταλείπουν μαζικά – γεγονός που θεωρείται ως πολύ μεγάλο πρόβλημα για μία χώρα που το ποσοστό των αποφοίτων πανεπιστημίου είναι από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη.
Ευτυχώς βέβαια για την Ιταλία, η ΕΚΤ στηρίζει τα ομόλογα της, εξασφαλίζοντας της μία βιώσιμη χρηματοδότηση από τις αγορές – αφού διαφορετικά θα είχε ήδη χρεοκοπήσει το 2012, όταν το επιτόκιο δανεισμού της ξεπέρασε το 6%, όπως της Ελλάδας το 2010 (γράφημα). Από τα συνολικά 2,5 τρις € ομόλογα που έχει αγοράσει έκτοτε η ΕΚΤ, αφήνοντας μόνο την Ελλάδα εκτός, το μεγαλύτερο μέρος τους αφορά την Ιταλία – η οποία ακολουθείται από την Ισπανία που έχει τριπλασιάσει το χρέος της μετά το 2008, ενώ είναι ανάλογα εκτεθειμένη στο Target 2 της ΕΚΤ.
Επεξήγηση γραφήματος: Εξέλιξη του επιτοκίου των δεκαετών ομολόγων της Ιταλίας (μπλε στήλες, αριστερή κάθετος), σε σύγκριση με τα ελληνικά (διακεκομμένη γραμμή, δεξιά κάθετος).
Συνεχίζοντας, πρόκειται ασφαλώς για μία απαγορευμένη από τη συμφωνία του Μάαστριχτ χρηματοδότηση της Ιταλίας εκ μέρους των άλλων χωρών – οι οποίες ουσιαστικά τη δανείζουν έμμεσα μέσω της ΕΚΤ χωρίς να το γνωρίζουν οι Πολίτες τους, με αποτέλεσμα να κατηγορούν μόνο την Ελλάδα που έχει εισπράξει πολύ λιγότερα, με σημαντικά μεγαλύτερες υποχρεώσεις (=μνημόνια, υποθήκευση των περιουσιακών της στοιχείων κλπ.).
Λογικά λοιπόν θεωρείται πως η Ευρωζώνη εξελίσσεται σε μία οικονομία σοβιετικού τύπου, η οποία κατευθύνεται κεντρικά από την ΕΚΤ – ενώ όλοι γνωρίζουν πως τέτοιου είδους οικονομίες δεν λειτούργησαν ποτέ. Βέβαια η Ιταλία χρειάζεται τα φθηνά χρήματα της ΕΚΤ, ενώ η Ευρωζώνη και η ΕΚΤ χρειάζονται την Ιταλία, έτσι ώστε να παραμείνει στη ζωή το ευρώ. Δεν υπάρχει όμως καμία αμφιβολία σχετικά με το ότι, η Ιταλία δεν θα ανακάμψει ποτέ εντός της νομισματικής ένωσης, εάν δεν αλλάξει ριζικά – όπως άλλωστε η Πορτογαλία, η Ελλάδα, η Ισπανία και πολλές άλλες χώρες.
Ως εκ τούτου η χώρα θα συνεχίσει να ευρίσκεται στον ορό της ΕΚΤ, αφού μόνο τα χαμηλά επιτόκια που της εξασφαλίζει επιτρέπουν στο υπερχρεωμένο δημόσιο και στις προβληματικές επιχειρήσεις της, συμπεριλαμβανομένων των τραπεζών, να συνεχίζουν να υπάρχουν – ενώ το μέγεθος της οικονομίας της Ιταλίας καθιστά αδύνατη τη διάσωση της από έναν μηχανισμό, όπως το ESM. Με απλά λόγια, η Ιταλία είναι πολύ μεγάλη για να χρεοκοπήσει (too big to fail), όπως οι διεθνείς τράπεζες το 2008 – οπότε μπορεί να κάνει ότι θέλει, χωρίς να την απασχολούν οι επιπτώσεις, σαν αυτές που υφίσταται η Ελλάδα.
Η ιταλική Ευρωζώνη
Περαιτέρω είναι ενδιαφέρουσα η άποψη, σύμφωνα με την οποία η Ιταλία δεν πρόκειται να διαλύσει την Ευρωζώνη, αλλά θα την αλλάξει σε μεγάλο βαθμό – ενώ η έξοδος της Μ. Βρετανίας θα επιταχύνει τη διαδικασία. Απλούστερα ότι, όλα τα κράτη θα κινηθούν προς μία ιταλική Ευρωζώνη, εγκαταλείποντας τη γερμανική του παρελθόντος – ένα ενδεχόμενο που δεν φαίνεται απίθανο, αφού ορισμένα πολιτικά κόμματα της Ιταλίας υπόσχονται ήδη μείωση της φορολογίας στο 23% για όλους (οριζόντια), καθώς επίσης στήριξη του κοινωνικού κράτους, αδιαφορώντας για τις αντιρρήσεις της Γερμανίας.
Εν προκειμένω φαίνεται πως η Ιταλία έχει συνειδητοποιήσει τη δύναμη της – ενώ έχει επί πλέον διδαχθεί από την παταγώδη ηλιθιότητα της Ελλάδας, χωρίς καμία διάθεση υπερβολής. Ειδικότερα, δεν έχει καμία διάθεση να πέσει σε μία παγίδα του τύπου του PSI, υποθηκεύοντας τη δημόσια περιουσία της όπως η εγκληματική ελληνική κυβέρνηση του 2011 που εγκλώβισε την πατρίδα μας στο χρέος, στο ευρώ και στα μνημόνια – ούτε φυσικά να απολέσει τη δυνατότητα μετατροπής των δημοσίων χρεών της στο δικό της νόμισμα, όπως επιβλήθηκε στην Ελλάδα με το PSI, εάν κάποια στιγμή το κρίνει σκόπιμο.
Πόσο μάλλον να μπει σε μία διαδικασία αποτυχημένων διαπραγματεύσεων, όπως η Ελλάδα το 2015, με τελικό αποτέλεσμα να χάσει τις τράπεζες της – υπενθυμίζοντας πως δεν ζημιωθήκαμε μόνο με τα 40 δις € που προστέθηκαν στο χρέος μας αλλά, επί πλέον, ξεπουλήσαμε για 6-7 δις € τις τράπεζες που ελέγχουν ιδιωτικά περιουσιακά στοιχεία μας αξίας 300-400 δις € (= το αποκορύφωμα της ηλιθιότητας), βυθιστήκαμε ξανά στην ύφεση, μας επιβλήθηκαν νέα μέτρα φτωχοποίησης κοκ.
Η Γερμανία βέβαια γνωρίζει πως η Ιταλία δεν θα συμπεριφερθεί με τέτοια ηλιθιότητα όπως η Ελλάδα, καθώς επίσης πως τυχόν έξοδος της Ιταλίας από την Ευρωζώνη δεν θα καταστρέψει μόνο το ευρώ, αλλά και την ίδια, αφού είναι ο μεγαλύτερος δανειστής των εταίρων της – ενώ ούτε η Γαλλία μπορεί να διακινδυνεύσει κάτι τέτοιο, αφού οι τράπεζες της έχουν δανείσει στην Ιταλία περί τα 270 δις € που φυσικά δεν μπορούν να χάσουν χωρίς να χρεοκοπήσουν (άρθρο). Επομένως η Ιταλία ορίζει το μέλλον της Ευρωζώνης, όσο παράδοξο και αν ακούγεται κάτι τέτοιο.
Οι άλλες διαστρεβλώσεις
Από την άλλη πλευρά τώρα η πολιτική της ΕΚΤ (μηδενικά επιτόκια, αγορά ομολόγων του νότου, ποσοτική χαλάρωση), την οποία δεν φαίνεται να είναι σε θέση να αλλάξει όπως η Fed λόγω κυρίως της Ιταλίας και δευτερευόντως της Ισπανίας, προκαλεί αρκετά μεγάλες διαστρεβλώσεις – τόσο εντός της Ευρωζώνης, όπως στη Γερμανία που δημιουργείται μία φούσκα ακινήτων, όσο και εκτός.
Για παράδειγμα, στη Δανία τα επιτόκια είναι αρνητικά πάνω από πέντε χρόνια τώρα – δηλαδή, οι Δανοί πληρώνουν για τις καταθέσεις τους, αντί να εισπράττουν τόκους. Όταν όμως κάποιος πληρώνει για τις αποταμιεύσεις του, τότε είτε κρατάει τα χρήματα του μετρητά στο σπίτι, είτε καταναλώνει περισσότερο, είτε προσπαθεί να τα τοποθετήσει κάπου με κέρδος – όπου φαίνεται πως οι Δανοί επιλέγουν την τρίτη λύση επενδύοντας σε ακίνητα, τα οποία όμως δεν κρατούν αλλά μεταπωλούν αμέσως μετά.
Στα πλαίσια αυτά, η κατάσταση που επικρατεί στη χώρα θυμίζει τη μανία των ακινήτων του 2006 (πηγή) – όπου η Δανία γνώρισε τη μεγαλύτερη κατάρρευση των τιμών που έχει συμβεί ποτέ μέσα σε μία γενιά. Στο θέμα αυτό είχαμε ήδη αναφερθεί το 2014 (ανάλυση), προειδοποιώντας για τον κίνδυνο να σπάσει η φούσκα – κάτι που όχι μόνο δεν συνέβη αλλά, αντίθετα, οι τιμές των ακινήτων αυξήθηκαν περισσότερο από το 2006 (γράφημα), επειδή η ΕΚΤ εγκαινίασε το επόμενο έτος (2015) την πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης.
Κάτι ανάλογο έχει συμβεί βέβαια με τα διεθνή χρηματιστήρια, τα οποία παρά το ότι είναι υπερδιογκωμένα, καταρρίπτουν το ένα ρεκόρ πίσω από το άλλο – χωρίς καμία απολύτως λογική, εκτός από τα πακέτα των κεντρικών τραπεζών που έχουν υπερβεί τα 17 τρις $ (ενώ η Fed τύπωσε ξανά χρήματα όταν συνέβη το πρόσφατο κραχ, αγοράζοντας μετοχές για να στηρίξει τις τιμές!).
Σε κάθε περίπτωση, το ιδιωτικό χρέος των νοικοκυριών στη Δανία σε σχέση με τα εισοδήματα τους έχει φτάσει ήδη στο 300% – με επόμενες χώρες την Ολλανδία, τη Νορβηγία, την Αυστραλία και την Ελβετία με 201% (ενώ η Ελλάδα και η Ιταλία είναι στις τελευταίες θέσεις του πίνακα, με το ποσοστό να μην υπερβαίνει το 100%). Την ίδια στιγμή οι Δανοί θεωρούνται πιο πλούσιοι από ποτέ, ακριβώς λόγω της αξίας των ακινήτων τους – με καθαρά περιουσιακά στοιχεία αξίας 314.000 $ (πηγή).
Επίλογος
Ολοκληρώνοντας, οι διαστρεβλώσεις στις αγορές, καθώς επίσης στα κράτη, κλιμακώνονται συνεχώς, ενώ οι οικονομικοί δείκτες γίνονται όλο και πιο πολύπλοκοι – με τις κεντρικές τράπεζες να συνεχίζουν να προσπαθούν να σβήσουν τη φωτιά όχι με νερό, αλλά με φυσικό αέριο.
Ως εκ τούτου, είναι εύλογη η υπόθεση, σύμφωνα με την οποία όταν προκύψει το επόμενο κραχ, θα απειληθεί ολόκληρο το σύστημα όσο ποτέ μέχρι σήμερα – αφού κανένας δεν πιστεύει σε μία σοβιετικού τύπου οικονομία ή πως οι κεντρικές τράπεζες βρήκαν τελικά τη φιλοσοφική λίθο των αλχημιστών.
