Το να κοιτάζεις επίμονα τα στήθη γυναικών είναι καλό για την υγεία των ανδρών και αυξάνει την υπολογιζόμενη διάρκεια ζωής τους. Αυτό αποκάλυψε μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε από μια ομάδα Γερμανών επιστημόνων. Ανακάλυψαν ότι κοιτάζοντας επίμονα για 10 λεπτά ημερησίως τα στήθη μιας γυναίκας, είναι τόσο ευεργετικά όσο καλή είναι μισή ώρα ασκήσεων. Αυτή η μελέτη πραγματοποιήθηκε επί 5 χρόνια σε μια ομάδα 200 ατόμων. Έδειξε ότι όλα τα άτομα που έβλεπαν τα στήθη για 10 λεπτά σε μια καθημερινή βάση, υφίστανται τους λιγότερους καρδιαγγειακούς πόνους, και είχαν τη λιγότερη υπέρταση από αυτούς που δεν κοίταζαν τα στήθη καθημερινά. Ο Δρ Karen Weatherby, που κατεύθυνε τις μελέτες, βεβαίωσε ότι: Η σεξουαλική διέγερση διευρύνει τη συχνότητα καρδιών και ωφελεί την κυκλοφορία. Είπε επίσης: «Σκέφτομαι ότι με την καθημερινή πρακτική, τα άτομα μπορούν να αυξήσουν την υπολογιζόμενη διάρκεια ζωής τους σε τουλάχιστον 5 χρόνια.
Δεν έτρωγε επί 10 χρόνια, αλλά γέννησε! Η 32χρονη Χιόγκ Ζαϊτιγκ που δεν μπορούσε να φάει επί μια 10ετία και ζούσε μόνο με ενδοφλέβιους ορούς, γέννησε το 1995 ένα υγιέστατο κοριτσάκι... Η κ.Ζαϊτιγκ αρρώστησε πριν 17 χρόνια, παρουσιάζοντας παρόμοια συμπτώματα με το κοινό κρυολόγημα, όμως οι γιατροί δεν μπορούσαν να διαγνώσουν την ασθένεια. Το 1987 δυνάμωσε συνάπτοντας στη συνέχεια γάμο μ' ένα φοιτητή
Επισκέπτης
Γιατί εντυπωσιάζει η Πυραμίδα του Χέοπα;
Είναι η μεγαλύτερη από τις πυραμίδες που σώζονται. Είναι νεκρικό μνημείο του βασιλιά Χέοπα, που έζησε στην Αίγυπτο στα 2800 Π.χ. περίπου. Το θεωρούσαν ένα από τα εφτά θαύματα του κόσμου. Το ύψος του είναι περίπου 138 μ. κι όλος ο όγκος του 2.562.576 κυβικά μέτρα. Σωστός κολοσσός.
Αποτελείται από γρανιτένιες πλάκες, που είναι κολλημένες με πολύ στερεό μείγμα. Η εξωτερική επιψάνεια της πυραμίδας είναι στρωμένη με χρωματιστό αλάβαστρο. Στην κορυφή της ήταν ένα ολόχρυσο ομοίωμα πυραμίδας, που συμβόλιζε το θεό του ήλιου Όρο.
Ο Χέοπας έβαλε βαριά φορολογία στον λαό, για να βρει τα χρήματα που χρειαζόταν για να κάνει τον τάφο του και χιλιάδες δούλοι δούλεψαν γι' αυτόν. Ο Ηρόδοτος γράφει ότι χρειάστηκαν 30 χρόνια, αμύθητοι θησαυροί και 300.000 δούλοι για να τελειώσει το έργο που σήμερα εντυπωσιάζει το θεατή με τον όγκο και τη λάμψη του.
Είναι η μεγαλύτερη από τις πυραμίδες που σώζονται. Είναι νεκρικό μνημείο του βασιλιά Χέοπα, που έζησε στην Αίγυπτο στα 2800 Π.χ. περίπου. Το θεωρούσαν ένα από τα εφτά θαύματα του κόσμου. Το ύψος του είναι περίπου 138 μ. κι όλος ο όγκος του 2.562.576 κυβικά μέτρα. Σωστός κολοσσός.
Αποτελείται από γρανιτένιες πλάκες, που είναι κολλημένες με πολύ στερεό μείγμα. Η εξωτερική επιψάνεια της πυραμίδας είναι στρωμένη με χρωματιστό αλάβαστρο. Στην κορυφή της ήταν ένα ολόχρυσο ομοίωμα πυραμίδας, που συμβόλιζε το θεό του ήλιου Όρο.
Ο Χέοπας έβαλε βαριά φορολογία στον λαό, για να βρει τα χρήματα που χρειαζόταν για να κάνει τον τάφο του και χιλιάδες δούλοι δούλεψαν γι' αυτόν. Ο Ηρόδοτος γράφει ότι χρειάστηκαν 30 χρόνια, αμύθητοι θησαυροί και 300.000 δούλοι για να τελειώσει το έργο που σήμερα εντυπωσιάζει το θεατή με τον όγκο και τη λάμψη του.
Επισκέπτης
Γιατί όταν κοιτάμε προς τα πάνω, ο ουρανός εμφανίζεται γαλάζιος;
Όταν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, όπως το φως, προσπίπτει στα άτομα των διαφόρων υλικών απορροφάται και επανεκπέμπεται. Η απορρόφηση εξαρτάται από το είδος, τις διαστάσεις του ατόμου και το μήκος κύματος του προσπίπτοντος φωτός. Όταν τα άτομα έχουν τυχαία και ακανόνιστη διασπορά, n επανεκπομή τnς ακτινοβολίας γίνεται προς όλες τις διευθύνσεις και ονομάζεται διάχυση (ή διασκεδασμός).
Για να κατανοήσουμε την ερμηνεία του φαινομένου πρέπει να αντιληφθούμε ότι όταν εμείς κοιτάμε προς τα πάνω ή προς κατεύθυνση αντίθετη από αυτή στην οποία βρίσκεται ο ήλιος, το φως το οποίο αντιλαμβανόμαστε είναι το διάχυτο φως, δηλαδή το φως το οποίο εκπέμπουν τα άτομα της ατμόσφαιρας. Η ένταση του διάχυτου φωτός είναι μεγαλύτερη για τα μικρά μήκη κύματος, δηλαδή για τις μεγάλες συχνότητες. Έτσι στο διάχυτο φως το οποίο οφείλεται στην αλληλεπίδραση του ηλιακού φωτός με τα μόρια των αερίων της ατμόσφαιρας επικρατεί το γαλάζιο χρώμα.
Όταν ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία, όπως το φως, προσπίπτει στα άτομα των διαφόρων υλικών απορροφάται και επανεκπέμπεται. Η απορρόφηση εξαρτάται από το είδος, τις διαστάσεις του ατόμου και το μήκος κύματος του προσπίπτοντος φωτός. Όταν τα άτομα έχουν τυχαία και ακανόνιστη διασπορά, n επανεκπομή τnς ακτινοβολίας γίνεται προς όλες τις διευθύνσεις και ονομάζεται διάχυση (ή διασκεδασμός).
Για να κατανοήσουμε την ερμηνεία του φαινομένου πρέπει να αντιληφθούμε ότι όταν εμείς κοιτάμε προς τα πάνω ή προς κατεύθυνση αντίθετη από αυτή στην οποία βρίσκεται ο ήλιος, το φως το οποίο αντιλαμβανόμαστε είναι το διάχυτο φως, δηλαδή το φως το οποίο εκπέμπουν τα άτομα της ατμόσφαιρας. Η ένταση του διάχυτου φωτός είναι μεγαλύτερη για τα μικρά μήκη κύματος, δηλαδή για τις μεγάλες συχνότητες. Έτσι στο διάχυτο φως το οποίο οφείλεται στην αλληλεπίδραση του ηλιακού φωτός με τα μόρια των αερίων της ατμόσφαιρας επικρατεί το γαλάζιο χρώμα.
Επισκέπτης
Γιατί οι οθόνες των τηλεοράσεων έχουν μεγάλο μέγεθος στην πίσω τους πλευρά;
Πρόκειται για Οθόνη Καθοδικών Ακτίνων (CRT ή Cathod Ray Tube), με αναλογία πλευρών 16:9, ενώ το βάθος της οφείλεται στην παρουσία του καθοδικού σωλήνα. Στην αρχή του σωλήνα υπάρχει μία κάθοδος, από την οποία εκπέμπονται ηλεκτρόνια (υποατομικά σωματίδια). Στο εσωτερικό του σωλήνα επικρατούν συνθήκες χαμηλής πίεσης, οπότε και λόγω της παρουσίας θετικά φορτισμένης ανόδου, τα ηλεκτρόνια επιταχύνονται κατά μήκος του σωλήνα σχηματίζοντας μία δέσμη. Η τελευταία αφού διατρέξει το μήκος του σωλήνα, καταλήγει στο κύριο τμήμα της οθόνης, προσπίπτοντας στην καλλυμένη με φώσφορο εσωτερικής της επιφάνεια. Τα ηλεκτρόνια της δέσμης διαγείρουν το φώσφορο, φωτοβολώντας στο σημείο πρόσπτωσης. Με την εφαρμογή κατάλληλων σημάτων στα πηνία που περιβάλλουν τον σωλήνα καθοδικών ακτίνων, μπορούμε να ελέγξουμε την απόκλιση της δέσμης ηλεκτρονίων.
Η δέσμη ηλεκτρονίων σαρώνει την οθόνη με έναν συγκεκριμένο ρυθμό, που ονομάζεται συχνότητα ανανέωσης (π.χ. όταν η τηλεόρασής μας είναι 70Hz αυτό σημαίνει πως η οθόνη σαρώνεται από την πρώτη οριζόντια γραμμή μέχρι την τελευταία 70 φορές το δευτερόλεπτο). Η σάρωση της οθόνης από τη δέσμη ηλεκτρονίων γίνεται με συγκεκριμένο τρόπο: πρώτα σαρώνονται οι μονές γραμμές (1η, 3η, 5η, 7η, κ.τ.λ.) και μετά σαρώνονται οι ζυγές γραμμές (2η, 4η, 6η, 8η, κ.τ.λ.). Στην έγχρωμη τηλεόραση, αντί για μία δέσμη ηλεκτρονίων, έχουμε τρεις (μία για καθένα από τα βασικά χρώματα, μπλε-πράσινο-κόκκινο), ενώ στην εσωτερική επιφάνεια της οθόνης υπάρχουν τρία είδη φωσφόρων, ένα για κάθε βασικό χρώμα, ώστε να παράγεται το σωστό χρώμα σε κάθε σημείο της οθόνης, αναλόγως με το φώσφορο που διεγείρεται.
Πρόκειται για Οθόνη Καθοδικών Ακτίνων (CRT ή Cathod Ray Tube), με αναλογία πλευρών 16:9, ενώ το βάθος της οφείλεται στην παρουσία του καθοδικού σωλήνα. Στην αρχή του σωλήνα υπάρχει μία κάθοδος, από την οποία εκπέμπονται ηλεκτρόνια (υποατομικά σωματίδια). Στο εσωτερικό του σωλήνα επικρατούν συνθήκες χαμηλής πίεσης, οπότε και λόγω της παρουσίας θετικά φορτισμένης ανόδου, τα ηλεκτρόνια επιταχύνονται κατά μήκος του σωλήνα σχηματίζοντας μία δέσμη. Η τελευταία αφού διατρέξει το μήκος του σωλήνα, καταλήγει στο κύριο τμήμα της οθόνης, προσπίπτοντας στην καλλυμένη με φώσφορο εσωτερικής της επιφάνεια. Τα ηλεκτρόνια της δέσμης διαγείρουν το φώσφορο, φωτοβολώντας στο σημείο πρόσπτωσης. Με την εφαρμογή κατάλληλων σημάτων στα πηνία που περιβάλλουν τον σωλήνα καθοδικών ακτίνων, μπορούμε να ελέγξουμε την απόκλιση της δέσμης ηλεκτρονίων.
Η δέσμη ηλεκτρονίων σαρώνει την οθόνη με έναν συγκεκριμένο ρυθμό, που ονομάζεται συχνότητα ανανέωσης (π.χ. όταν η τηλεόρασής μας είναι 70Hz αυτό σημαίνει πως η οθόνη σαρώνεται από την πρώτη οριζόντια γραμμή μέχρι την τελευταία 70 φορές το δευτερόλεπτο). Η σάρωση της οθόνης από τη δέσμη ηλεκτρονίων γίνεται με συγκεκριμένο τρόπο: πρώτα σαρώνονται οι μονές γραμμές (1η, 3η, 5η, 7η, κ.τ.λ.) και μετά σαρώνονται οι ζυγές γραμμές (2η, 4η, 6η, 8η, κ.τ.λ.). Στην έγχρωμη τηλεόραση, αντί για μία δέσμη ηλεκτρονίων, έχουμε τρεις (μία για καθένα από τα βασικά χρώματα, μπλε-πράσινο-κόκκινο), ενώ στην εσωτερική επιφάνεια της οθόνης υπάρχουν τρία είδη φωσφόρων, ένα για κάθε βασικό χρώμα, ώστε να παράγεται το σωστό χρώμα σε κάθε σημείο της οθόνης, αναλόγως με το φώσφορο που διεγείρεται.
Επισκέπτης
Γιατί υπάρχει μεγάλη διαφοροποίηση ως προς την ικανότητα μάθησης;
Το αντιπροσωπευτικό μοντέλο μάθησης (μάθηση με επεξεργασία πληροφοριών) έχει κυριότερους εκφραστές τους: Norman, Atkinson, Shiffrin, Gagne, Lindsay, Melton. Σύμφωνα με αυτό:
* Το ερέθισμα που προέρχεται από το περιβάλλον του διδασκόμενου προσλαμβάνεται από κατάλληλους υπoδoxείς, τους οποίους διεγείρει, και στη συνέχεια μέσω των νευρικών οδών φτάνει και εγγράφεται σε ειδικές περιοχές του εγκεφάλου, τις αισθητηριακές εγγραφές με τη μορφή πληροφορίας, που μας δίνει την αρχική αίσθηση ή αντίληψη περί τίνος πρόκειται
* Στη συνέχεια η πληροφορία αυτή κωδικοποιείται σε μια μορφή ανάλογη προς το ερέθισμα και διατηρείται στην κατάσταση αυτή για κλάσματα δευτερολέπτου. Πριν εγγραφεί η πληροφορία στη βραχυπρόθεσμη μνήμη κωδικοποιείται ως έννοια και διατηρείται προσωρινά για λίνα δευτερόλεπτα
* Η παραμονή της πληροφορίας ως έννοιας, με πλήρη ταύτιση προς το αντικείμενο, στη βραχυπρόθεσμη μνήμη για περισσότερο χρόνο και η μεταγραφή της στη μακροπρόθεσμη μνήμη μπορεί να ενισχυθεί μέσω της επανάληψης
* Η ανάκληση και ανάκτηση της πληροφορίας που έχει εγγραφεί στη μακροπρόθεσμη μνήμη είναι μία διαδικασία που ξεκινάει με την επιθυμία του ατόμου να τη μετατρέψει σε συγκεκριμένη ενέργεια και πράξη. Η διαδικασία αντίδρασης λοιπόν γίνεται στην γεννήτρια αντιδράσεων και υλοποιείται με τους εκτελεστές
* Επιπλέον υπάρχουν και ορισμένες άλλες διαδικασίες που ασκούν τροποποιητική επίδραση και έλεγχο στην επεξεργασία των πληροφοριών, όπως είναι ο εκτελεστικός έλεγχος και οι προσδοκίες που αναφέρονται στην ετοιμότητα, το ενδιαφέρον και στην παρότρυνση του διδασκόμενου όπως και στον τρόπο κωδικοποίησης της πληροφορίας στη μακροπρόθεσμη μνήμη
Η μάθηση είναι μία πολύπλοκη διαδικασία επεξεργασίας ερεθισμάτων, που εκτός από τον εγκέφαλο εξαρτάται κι από το περιβάλλον, τα ερεθίσματα που λαμβάνουν οι υποδοχείς.
Το αντιπροσωπευτικό μοντέλο μάθησης (μάθηση με επεξεργασία πληροφοριών) έχει κυριότερους εκφραστές τους: Norman, Atkinson, Shiffrin, Gagne, Lindsay, Melton. Σύμφωνα με αυτό:
* Το ερέθισμα που προέρχεται από το περιβάλλον του διδασκόμενου προσλαμβάνεται από κατάλληλους υπoδoxείς, τους οποίους διεγείρει, και στη συνέχεια μέσω των νευρικών οδών φτάνει και εγγράφεται σε ειδικές περιοχές του εγκεφάλου, τις αισθητηριακές εγγραφές με τη μορφή πληροφορίας, που μας δίνει την αρχική αίσθηση ή αντίληψη περί τίνος πρόκειται
* Στη συνέχεια η πληροφορία αυτή κωδικοποιείται σε μια μορφή ανάλογη προς το ερέθισμα και διατηρείται στην κατάσταση αυτή για κλάσματα δευτερολέπτου. Πριν εγγραφεί η πληροφορία στη βραχυπρόθεσμη μνήμη κωδικοποιείται ως έννοια και διατηρείται προσωρινά για λίνα δευτερόλεπτα
* Η παραμονή της πληροφορίας ως έννοιας, με πλήρη ταύτιση προς το αντικείμενο, στη βραχυπρόθεσμη μνήμη για περισσότερο χρόνο και η μεταγραφή της στη μακροπρόθεσμη μνήμη μπορεί να ενισχυθεί μέσω της επανάληψης
* Η ανάκληση και ανάκτηση της πληροφορίας που έχει εγγραφεί στη μακροπρόθεσμη μνήμη είναι μία διαδικασία που ξεκινάει με την επιθυμία του ατόμου να τη μετατρέψει σε συγκεκριμένη ενέργεια και πράξη. Η διαδικασία αντίδρασης λοιπόν γίνεται στην γεννήτρια αντιδράσεων και υλοποιείται με τους εκτελεστές
* Επιπλέον υπάρχουν και ορισμένες άλλες διαδικασίες που ασκούν τροποποιητική επίδραση και έλεγχο στην επεξεργασία των πληροφοριών, όπως είναι ο εκτελεστικός έλεγχος και οι προσδοκίες που αναφέρονται στην ετοιμότητα, το ενδιαφέρον και στην παρότρυνση του διδασκόμενου όπως και στον τρόπο κωδικοποίησης της πληροφορίας στη μακροπρόθεσμη μνήμη
Η μάθηση είναι μία πολύπλοκη διαδικασία επεξεργασίας ερεθισμάτων, που εκτός από τον εγκέφαλο εξαρτάται κι από το περιβάλλον, τα ερεθίσματα που λαμβάνουν οι υποδοχείς.
Επισκέπτης
Αποστολή «Βόρειο Σέλας»
Πέντε δορυφόροι θα προσπαθήσουν να ξεδιαλύνουν το μυστήριο των διαστημικών καταιγίδων. Πίσω στη Γη, στο κέντρο ελέγχου, ένας Έλληνας ερευνητής θα συντονίζει την αποστολή.
Το Φεβρουάριο του 2007 εκτοξεύτηκε από το ακρωτήριο Κανάβεραλ στη Φλόριντα των ΗΠΑ ο πυραυλοφορέας Delta II με ένα εντυπωσιακό φορτίο: πέντε πανομοιότυπους δορυφόρους, τους περισσότερους που έχουν ποτέ τεθεί σε τροχιά από έναν πυραυλοφορέα. Τη στιγμή της εκτόξευσης δύο συναισθήματα είχαν κυριεύσει τον Βασίλη Αγγελόπουλο: αγωνία και δικαίωση. Αγωνία για την αίσια κατάληξη της εκτόξευσης και δικαίωση γιατί μετά από πολλά χρόνια άοκνων προσπαθειών, ο Έλληνας φυσικός κατόρθωσε να πείσει τη NASA για την πραγματοποίηση αυτής της αποστολής. Μιας αποστολής που φιλοδοξεί να ρίξει φως στο μυστήριο των διαστημικών καταιγίδων που προκαλούν το φαντασμαγορικό βόρειο σέλας.
Σύγκρουση σωματιδίων
Οι πέντε δορυφόροι θα προσπαθήσουν να αποκωδικοποιήσουν τους μηχανισμούς που προκαλούν το φαινόμενο των πολύχρωμων λάμψεων στον ουρανό. Το βόρειο σέλας δημιουργείται όταν φορτισμένα σωματίδια από το διάστημα παγιδεύονται στο μαγνητικό πεδίο της Γης, μετακινούνται προς το βόρειο πόλο και τελικά αντιδρούν με τα σωματίδια της ατμόσφαιρας. Έτσι προκύπτουν οι εντυπωσιακές ουράνιες λάμψεις. Οι διαστημικές καταιγίδες διαρκούν μέχρι και δέκα ώρες και αλλάζουν την όψη του ουρανού, όπως κάνουν και οι απλές καταιγίδες.
Η αποστολή, με προϋπολογισμό της τάξης των 180 εκατομμυρίων δολαρίων, ονομάστηκε Time History of Events and Macroscale Interactions During Substorms (Χρονικό των γεγονότων και των αλληλεπιδράσεων μακροκλίμακας στη διάρκεια των διαστημικών υποκαταιγίδων). Ωστόσο είναι πιο γνωστή με τα αρχικά THEMIS, το όνομα της αρχαίας θεάς της δικαιοσύνης. Οι δορυφόροι κατασκευάστηκαν στο Εργαστήριο Διαστημικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια σε συνεργασία με το Κέντρο Swales Aerospace με στόχο να τεθούν σε τροχιά σε διάφορα σημεία της μαγνητόσφαιρας της Γης, όπου γεννώνται οι διαστημικές καταιγίδες. «Η μελέτη αυτών των φαινομένων είναι θεμελιώδης για την κατανόηση του διαστημικού κλίματος και του τρόπου που επιδρά στους δορυφόρους και στον άνθρωπο», λέει ο υπεύθυνος των ερευνών, Βασίλης Αγγελόπουλος. «Εκτός από την αποκωδικοποίηση περίπλοκων γήινων φαινόμενων, η αποστολή θα συμβάλλει στην κατανόηση διαδικασιών που πραγματοποιούνται σε άλλους πλανήτες, όπως στον Ερμή, το Δία και τον Κρόνο. Επιπλέον, θα μας δώσει πληροφορίες σχετικά με τη λειτουργία ουράνιων σωμάτων όπως είναι οι μαύρες τρύπες», συμπληρώνει.
Πλυντήρια σε τροχιά
Η προέλευση των διαστημικών καταιγίδων απασχολεί την επιστημονική κοινότητα εδώ και 30 χρόνια. Αυτές οι καταιγίδες γεννώνται σε κάποιο σημείο του διαστήματος και μέσα σε μερικά λεπτά μεταφέρονται πέρα από την τροχιά της Σελήνης. Γι’ αυτό, ένας δορυφόρος θα αρκούσε για να προσδιοριστεί η προέλευσή τους, όχι όμως για να μελετηθεί το φαινόμενο σε όλες τις φάσεις της εξέλιξής του.
Οι πέντε δορυφόροι της αποστολής THEMIS έχουν περίπου το μέγεθος ενός πλυντηρίου, περιβάλλονται από ηλιακά πάνελ και είναι εξοπλισμένοι με όργανα που σε διάρκεια 24 μηνών θα συλλέξουν πληροφορίες για την εξέλιξη 30 καταιγίδων. Ταυτόχρονα, θα παρακολουθούνται από 20 επίγειους σταθμούς στην Αλάσκα και στον Καναδά. Οι ειδικοί θα αξιοποιήσουν αυτές τις πληροφορίες για να δημιουργήσουν ένα είδος μαγνητικού χάρτη πάνω από τις ΗΠΑ. Στόχος τους είναι να εντοπίσουν τα νέφη πλάσματος και τα μόρια που συμμετέχουν στην εκδήλωση αυτών των αινιγματικών φαινόμενων.
Λίγο μετά την έναρξη της εφαρμογής του σχεδίου τον περασμένο Φεβρουάριο, ο πυραυλοφορέας Delta II εκτόξευσε τους δορυφόρους που βρίσκονταν στο εσωτερικό του. Μερικά λεπτά αργότερα οι πέντε δορυφόροι τέθηκαν σε τροχιά. Η διαδικασία ευθυγράμμισής τους θα διαρκέσει δέκα μήνες και στο τελικό στάδιό της η διάταξη των δορυφόρων θα θυμίζει μια σειρά από πέρλες.
Ήλιος, ο ενορχηστρωτής
Ο Βασίλης Αγγελόπουλος επισημαίνει πως το κλειδί της επιτυχίας της αποστολής έγκειται στη θέση των δορυφόρων: δύο κινούνται προς τα πλησιέστερα όρια της μαγνητόσφαιρας· άλλοι δύο θα βρίσκονται ανάμεσα στη Γη και τη μαγνητόσφαιρα· ο πέμπτος, πιο κοντά στον πλανήτη μας, θα συλλέγει πληροφορίες και θα χρησιμοποιηθεί στην περίπτωση που χαλάσει κάποιος από τους υπόλοιπους.
Φαινόμενα όπως το βόρειο σέλας και οι διαστημικές καταιγίδες προέρχονται από δραστηριότητες στο εσωτερικό του Ήλιου, όπου πραγματοποιούνται βίαιες εκρήξεις με αποτέλεσμα να εκτοξεύονται στο διάστημα μόρια με την ασύλληπτη ταχύτητα των ενάμισι εκατομμυρίων χιλιομέτρων την ώρα.
Κάποια από αυτά φτάνουν στη μαγνητόσφαιρα της Γης με τη μορφή ηλεκτρονίων. Όταν εισέλθουν στην ατμόσφαιρα και φτάσουν στους πόλους, φωτίζονται και «ανάβουν» τον ουρανό, όπως ανάβει μια λάμπα νέον. Από το διάστημα η λάμψη μοιάζει με άλω που υψώνεται πάνω από τους μαγνητικούς πόλους. Σε πραγματικό χρόνο, η ενέργεια αυξάνεται, ώσπου το μαγνητικό πεδίο σπάει, απελευθερώνοντας ηλεκτρικό ρεύμα. Το χρώμα του ουρανού από πράσινο γίνεται πορφυρό, κόκκινο και λευκό.
Πέντε δορυφόροι σε ένα διαστημόπλοιο
Το μεγαλύτερο αίνιγμα που καλείται να λύσει η αποστολή THEMIS είναι τα στάδια εκδήλωσης αυτών των καταιγίδων και η ακολουθία των γεγονότων που τις προκαλούν. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες ως προς αυτό. Σύμφωνα με μία από αυτές, οι καταιγίδες πυροδοτούνται περίπου 80.000 χλμ. πάνω από τον ισημερινό, όταν ηλεκτρομαγνητικές ανωμαλίες διαταράσσουν τη ροή των σωματιδίων από το διάστημα. Μια δεύτερη θεωρία υποστηρίζει ότι οι καταιγίδες εμφανίζονται περίπου 160.000 χλμ. πάνω από τον ισημερινό, λόγω της μετατροπής της μαγνητικής ενέργειας σε θερμότητα.
Σύμφωνα με τον Πίτερ Χάρβεϊ, γενικό διευθυντή της THEMIS, η εγκατάσταση πέντε δορυφόρων στο εσωτερικό ενός πυραυλοφορέα αποτέλεσε μεγάλη πρόκληση, επειδή οι τέσσερις έπρεπε να εξέλθουν ταυτόχρονα, περιστρεφόμενοι σαν σβούρες. Μια άλλη πρόκληση ήταν η κατανομή του βάρους των δορυφόρων και η κατασκευή τους με πολύ ελαφριά υλικά. «Όταν μελετούσαμε τα σχέδια γνωρίζαμε πως αν προσθέταμε έστω και ένα γραμμάριο σε ένα δορυφόρο, στην πραγματικότητα θα προσθέταμε πέντε γραμμάρια στο συνολικό βάρος. Αυτό θα είχε επιπτώσεις στην εκτόξευση και θα έπρεπε να ληφθεί υπόψη στην επιλογή των καυσίμων που θα χρησιμοποιούνταν για την πλοήγηση στο διάστημα», τονίζει ο Χάρβεϊ.
Ανάλυση και σύγκριση στοιχείων
Οι πληροφορίες που συλλέγει η THEMIS θα συγκριθούν με εκείνες μιας άλλης αποστολής, της STEREO. Σε αυτή χρησιμοποιούνται δύο δορυφόροι που τέθηκαν σε τροχιά τον Οκτώβριο του 2006 με στόχο να σχεδιαστεί ένας χάρτης με τις εκρήξεις που πραγματοποιούνται στην ηλιακή στεφάνη. «Τα στοιχεία της STEREO θα μας δώσουν πληροφορίες σχετικά με την ύλη που μας στέλνει ο Ήλιος, ενώ η THEMIS θα μας εξηγήσει πώς μας επηρεάζει αυτή η ύλη», εξηγεί ο Βασίλης Αγγελόπουλος. «Πολλές από τις μελλοντικές επιστημονικές αποστολές της NASA θα βασίζονται σε δορυφόρους που θα μας προσφέρουν ταυτόχρονα διαφορετικές και τρισδιάστατες όψεις του διαστήματος. Η THEMIS είναι μόνο η αρχή», συμπληρώνει ο Χάρβεϊ.
Πέντε δορυφόροι θα προσπαθήσουν να ξεδιαλύνουν το μυστήριο των διαστημικών καταιγίδων. Πίσω στη Γη, στο κέντρο ελέγχου, ένας Έλληνας ερευνητής θα συντονίζει την αποστολή.
Το Φεβρουάριο του 2007 εκτοξεύτηκε από το ακρωτήριο Κανάβεραλ στη Φλόριντα των ΗΠΑ ο πυραυλοφορέας Delta II με ένα εντυπωσιακό φορτίο: πέντε πανομοιότυπους δορυφόρους, τους περισσότερους που έχουν ποτέ τεθεί σε τροχιά από έναν πυραυλοφορέα. Τη στιγμή της εκτόξευσης δύο συναισθήματα είχαν κυριεύσει τον Βασίλη Αγγελόπουλο: αγωνία και δικαίωση. Αγωνία για την αίσια κατάληξη της εκτόξευσης και δικαίωση γιατί μετά από πολλά χρόνια άοκνων προσπαθειών, ο Έλληνας φυσικός κατόρθωσε να πείσει τη NASA για την πραγματοποίηση αυτής της αποστολής. Μιας αποστολής που φιλοδοξεί να ρίξει φως στο μυστήριο των διαστημικών καταιγίδων που προκαλούν το φαντασμαγορικό βόρειο σέλας.
Σύγκρουση σωματιδίων
Οι πέντε δορυφόροι θα προσπαθήσουν να αποκωδικοποιήσουν τους μηχανισμούς που προκαλούν το φαινόμενο των πολύχρωμων λάμψεων στον ουρανό. Το βόρειο σέλας δημιουργείται όταν φορτισμένα σωματίδια από το διάστημα παγιδεύονται στο μαγνητικό πεδίο της Γης, μετακινούνται προς το βόρειο πόλο και τελικά αντιδρούν με τα σωματίδια της ατμόσφαιρας. Έτσι προκύπτουν οι εντυπωσιακές ουράνιες λάμψεις. Οι διαστημικές καταιγίδες διαρκούν μέχρι και δέκα ώρες και αλλάζουν την όψη του ουρανού, όπως κάνουν και οι απλές καταιγίδες.
Η αποστολή, με προϋπολογισμό της τάξης των 180 εκατομμυρίων δολαρίων, ονομάστηκε Time History of Events and Macroscale Interactions During Substorms (Χρονικό των γεγονότων και των αλληλεπιδράσεων μακροκλίμακας στη διάρκεια των διαστημικών υποκαταιγίδων). Ωστόσο είναι πιο γνωστή με τα αρχικά THEMIS, το όνομα της αρχαίας θεάς της δικαιοσύνης. Οι δορυφόροι κατασκευάστηκαν στο Εργαστήριο Διαστημικών Επιστημών του Πανεπιστημίου του Μπέρκλεϊ στην Καλιφόρνια σε συνεργασία με το Κέντρο Swales Aerospace με στόχο να τεθούν σε τροχιά σε διάφορα σημεία της μαγνητόσφαιρας της Γης, όπου γεννώνται οι διαστημικές καταιγίδες. «Η μελέτη αυτών των φαινομένων είναι θεμελιώδης για την κατανόηση του διαστημικού κλίματος και του τρόπου που επιδρά στους δορυφόρους και στον άνθρωπο», λέει ο υπεύθυνος των ερευνών, Βασίλης Αγγελόπουλος. «Εκτός από την αποκωδικοποίηση περίπλοκων γήινων φαινόμενων, η αποστολή θα συμβάλλει στην κατανόηση διαδικασιών που πραγματοποιούνται σε άλλους πλανήτες, όπως στον Ερμή, το Δία και τον Κρόνο. Επιπλέον, θα μας δώσει πληροφορίες σχετικά με τη λειτουργία ουράνιων σωμάτων όπως είναι οι μαύρες τρύπες», συμπληρώνει.
Πλυντήρια σε τροχιά
Η προέλευση των διαστημικών καταιγίδων απασχολεί την επιστημονική κοινότητα εδώ και 30 χρόνια. Αυτές οι καταιγίδες γεννώνται σε κάποιο σημείο του διαστήματος και μέσα σε μερικά λεπτά μεταφέρονται πέρα από την τροχιά της Σελήνης. Γι’ αυτό, ένας δορυφόρος θα αρκούσε για να προσδιοριστεί η προέλευσή τους, όχι όμως για να μελετηθεί το φαινόμενο σε όλες τις φάσεις της εξέλιξής του.
Οι πέντε δορυφόροι της αποστολής THEMIS έχουν περίπου το μέγεθος ενός πλυντηρίου, περιβάλλονται από ηλιακά πάνελ και είναι εξοπλισμένοι με όργανα που σε διάρκεια 24 μηνών θα συλλέξουν πληροφορίες για την εξέλιξη 30 καταιγίδων. Ταυτόχρονα, θα παρακολουθούνται από 20 επίγειους σταθμούς στην Αλάσκα και στον Καναδά. Οι ειδικοί θα αξιοποιήσουν αυτές τις πληροφορίες για να δημιουργήσουν ένα είδος μαγνητικού χάρτη πάνω από τις ΗΠΑ. Στόχος τους είναι να εντοπίσουν τα νέφη πλάσματος και τα μόρια που συμμετέχουν στην εκδήλωση αυτών των αινιγματικών φαινόμενων.
Λίγο μετά την έναρξη της εφαρμογής του σχεδίου τον περασμένο Φεβρουάριο, ο πυραυλοφορέας Delta II εκτόξευσε τους δορυφόρους που βρίσκονταν στο εσωτερικό του. Μερικά λεπτά αργότερα οι πέντε δορυφόροι τέθηκαν σε τροχιά. Η διαδικασία ευθυγράμμισής τους θα διαρκέσει δέκα μήνες και στο τελικό στάδιό της η διάταξη των δορυφόρων θα θυμίζει μια σειρά από πέρλες.
Ήλιος, ο ενορχηστρωτής
Ο Βασίλης Αγγελόπουλος επισημαίνει πως το κλειδί της επιτυχίας της αποστολής έγκειται στη θέση των δορυφόρων: δύο κινούνται προς τα πλησιέστερα όρια της μαγνητόσφαιρας· άλλοι δύο θα βρίσκονται ανάμεσα στη Γη και τη μαγνητόσφαιρα· ο πέμπτος, πιο κοντά στον πλανήτη μας, θα συλλέγει πληροφορίες και θα χρησιμοποιηθεί στην περίπτωση που χαλάσει κάποιος από τους υπόλοιπους.
Φαινόμενα όπως το βόρειο σέλας και οι διαστημικές καταιγίδες προέρχονται από δραστηριότητες στο εσωτερικό του Ήλιου, όπου πραγματοποιούνται βίαιες εκρήξεις με αποτέλεσμα να εκτοξεύονται στο διάστημα μόρια με την ασύλληπτη ταχύτητα των ενάμισι εκατομμυρίων χιλιομέτρων την ώρα.
Κάποια από αυτά φτάνουν στη μαγνητόσφαιρα της Γης με τη μορφή ηλεκτρονίων. Όταν εισέλθουν στην ατμόσφαιρα και φτάσουν στους πόλους, φωτίζονται και «ανάβουν» τον ουρανό, όπως ανάβει μια λάμπα νέον. Από το διάστημα η λάμψη μοιάζει με άλω που υψώνεται πάνω από τους μαγνητικούς πόλους. Σε πραγματικό χρόνο, η ενέργεια αυξάνεται, ώσπου το μαγνητικό πεδίο σπάει, απελευθερώνοντας ηλεκτρικό ρεύμα. Το χρώμα του ουρανού από πράσινο γίνεται πορφυρό, κόκκινο και λευκό.
Πέντε δορυφόροι σε ένα διαστημόπλοιο
Το μεγαλύτερο αίνιγμα που καλείται να λύσει η αποστολή THEMIS είναι τα στάδια εκδήλωσης αυτών των καταιγίδων και η ακολουθία των γεγονότων που τις προκαλούν. Υπάρχουν διάφορες θεωρίες ως προς αυτό. Σύμφωνα με μία από αυτές, οι καταιγίδες πυροδοτούνται περίπου 80.000 χλμ. πάνω από τον ισημερινό, όταν ηλεκτρομαγνητικές ανωμαλίες διαταράσσουν τη ροή των σωματιδίων από το διάστημα. Μια δεύτερη θεωρία υποστηρίζει ότι οι καταιγίδες εμφανίζονται περίπου 160.000 χλμ. πάνω από τον ισημερινό, λόγω της μετατροπής της μαγνητικής ενέργειας σε θερμότητα.
Σύμφωνα με τον Πίτερ Χάρβεϊ, γενικό διευθυντή της THEMIS, η εγκατάσταση πέντε δορυφόρων στο εσωτερικό ενός πυραυλοφορέα αποτέλεσε μεγάλη πρόκληση, επειδή οι τέσσερις έπρεπε να εξέλθουν ταυτόχρονα, περιστρεφόμενοι σαν σβούρες. Μια άλλη πρόκληση ήταν η κατανομή του βάρους των δορυφόρων και η κατασκευή τους με πολύ ελαφριά υλικά. «Όταν μελετούσαμε τα σχέδια γνωρίζαμε πως αν προσθέταμε έστω και ένα γραμμάριο σε ένα δορυφόρο, στην πραγματικότητα θα προσθέταμε πέντε γραμμάρια στο συνολικό βάρος. Αυτό θα είχε επιπτώσεις στην εκτόξευση και θα έπρεπε να ληφθεί υπόψη στην επιλογή των καυσίμων που θα χρησιμοποιούνταν για την πλοήγηση στο διάστημα», τονίζει ο Χάρβεϊ.
Ανάλυση και σύγκριση στοιχείων
Οι πληροφορίες που συλλέγει η THEMIS θα συγκριθούν με εκείνες μιας άλλης αποστολής, της STEREO. Σε αυτή χρησιμοποιούνται δύο δορυφόροι που τέθηκαν σε τροχιά τον Οκτώβριο του 2006 με στόχο να σχεδιαστεί ένας χάρτης με τις εκρήξεις που πραγματοποιούνται στην ηλιακή στεφάνη. «Τα στοιχεία της STEREO θα μας δώσουν πληροφορίες σχετικά με την ύλη που μας στέλνει ο Ήλιος, ενώ η THEMIS θα μας εξηγήσει πώς μας επηρεάζει αυτή η ύλη», εξηγεί ο Βασίλης Αγγελόπουλος. «Πολλές από τις μελλοντικές επιστημονικές αποστολές της NASA θα βασίζονται σε δορυφόρους που θα μας προσφέρουν ταυτόχρονα διαφορετικές και τρισδιάστατες όψεις του διαστήματος. Η THEMIS είναι μόνο η αρχή», συμπληρώνει ο Χάρβεϊ.
Επισκέπτης
Η σκοτεινή πλευρά του σύμπαντος
Μια μυστηριώδης δύναμη το κάνει να διαστέλλεται, μια αόρατη ύλη γύρω μας...
Πρώτος υπέθεσε την ύπαρξή τους ο Δημόκριτος πριν από 25 αιώνες. Από τότε και μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες πιστεύαμε ότι τα άτομα ήταν εκείνα που καθόριζαν την εξέλιξη του σύμπαντος και το πεπρωμένο της ζωής. Σήμερα όμως γνωρίζουμε ότι αποτελούν μόνο ένα μικρό ποσοστό του κόσμου. Αντίθετα, το μεγαλύτερο μέρος του σύμπαντος αποτελείται από τη σκοτεινή ύλη, που κάνει το σύμπαν να συστέλλεται λόγω της βαρύτητας, και τη σκοτεινή ενέργεια, που το κάνει να διαστέλλεται όλο και πιο γρήγορα.
Φυγόκεντρος δύναμη
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν συλλέξει τα πιο σύγχρονα τηλεσκόπια, το σύμπαν περιλαμβάνει 120 δις γαλαξίες, καθένας από τους οποίους αποτελείται από τρισεκατομμύρια άστρα και πλανήτες. Κι όμως αυτή η ασύλληπτη ποσότητα ύλης δεν είναι παρά ένα κλάσμα της συνολικής εικόνας, αφού αποτελεί μόλις το 4% του σύμπαντος. Το υπόλοιπο 96% εξυφαίνεται σ’ έναν άγνωστο ιστό ύλης και ενέργειας, που παραμένει ακόμα απρόσιτος για τους ερευνητές, γιατί είναι «σκοτεινός».
Οι πρώτες σοβαρές ενδείξεις ότι υπάρχει κάτι πέρα από την ορατή πραγματικότητα εμφανίστηκαν τη δεκαετία του ’70, όταν οι αστρονόμοι διαπίστωσαν ασυμφωνίες ανάμεσα στις θεωρητικές προβλέψεις των φυσικών νόμων και στα παρατηρησιακά δεδομένα των τηλεσκοπίων.
Οι σπειροειδείς γαλαξίες, όπως ο Γαλαξίας μας, περιστρέφονται με ταχύτητα που ξεπερνά τις προβλέψεις. Στα εξώτερα σημεία τους τα άστρα κινούνται, σε σχέση με το κέντρο, με ταχύτητα που φτάνει τα 700.000 χλμ./ώρα. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, τέτοια ταχύτητα θα θρυμμάτιζε τους γαλαξίες λόγω της φυγόκεντρης δύναμης, σκορπίζοντας τα άστρα προς όλες τις κατευθύνσεις.
Σκοτεινή φωτογραφία
Οι αστρονόμοι αναρωτήθηκαν αν υπήρχε κάποιο άγνωστο είδος ύλης, το οποίο θα παρείχε την απαιτούμενη βαρύτητα ώστε να υπερνικά τη φυγόκεντρο δύναμη και να κρατά σταθερούς τους γαλαξίες. Έτσι επανήλθε στο προσκήνιο αυτό που είχε υποθέσει το 1933 ο Ελβετός αστρονόμος Fritz Zwicky: θα πρέπει να υπάρχει μια μεγάλη ποσότητα «σκοτεινής» ύλης, αόρατης, που με τη βαρύτητά της καταφέρνει να συγκρατεί τα άστρα στους γαλαξίες. Κάποιοι επιστήμονες αντέτειναν ότι οι αντικανονικότητες που παρατηρούνταν δεν οφείλονταν στην ύπαρξη σκοτεινής ύλης αλλά στο γεγονός ότι έπρεπε να επαναδιατυπωθούν οι νόμοι της παγκόσμιας έλξης.
Ωστόσο οι ενδείξεις για την ύπαρξη αυτής της μυστηριώδους οντότητας πολλαπλασιάστηκαν με την πάροδο των ετών, μέχρι την τελευταία συγκλονιστική ανακάλυψη: το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble φωτογράφησε το 2004 τα απομεινάρια μιας τιτάνιας σύγκρουσης ανάμεσα σε δύο συστάδες γαλαξιών. Γύρω τους σχηματίστηκε μια άλως «σκοτεινής ύλης». Η εικόνα του Hubble, που αποτέλεσε ξανά αντικείμενο επεξεργασίας πριν από λίγους μήνες, είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς είναι η πρώτη που αποδεικνύει με ολοφάνερο τρόπο την ύπαρξη της σκοτεινής ύλης. Αλλά τι είναι η σκοτεινή ύλη;
Συμμετρικά σωματίδια
Ο αστροφυσικός Τζορτζ Σμουτ, κάτοχος του βραβείου νόμπελ του 2006, υποστηρίζει ότι η «σκοτεινή ύλη» μάλλον αποτελείται από αξιόνια ή νετραλίνα. Κάποια πειράματα προτείνουν ότι τα αξιόνια υπάρχουν στ’ αλήθεια, αλλά κάποια άλλα δείχνουν ότι η μάζα τους είναι πολύ μικρή για να εξηγήσει τη σύνθεση της σκοτεινής ύλης. Για τα νετραλίνα, αντίθετα, υπάρχουν μόνο θεωρητικές υποθέσεις, που βασίζονται σε εικοτολογίες της υποατομικής φυσικής (το νετραλίνο ορίζεται ως το συμμετρικό ταίρι του νετρίνου). Για να έρθουν στο φως αυτά τα σωματίδια, πρέπει να περιμένουμε τα πειράματα που θα γίνουν με τους μεγάλους επιταχυντές σωματιδίων, όπως τον LHC στο CERN της Γενεύης.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πόση σκοτεινή ύλη υπάρχει στο σύμπαν, για να προβλέψουμε την εξέλιξή του τα επόμενα δισεκατομμύρια χρόνια. Υπάρχει αρκετή ώστε να εμποδίζει τη διαστολή του σύμπαντος που θα προκαλέσει μια συμπαντική ενδόρρηξη; Ή μήπως όχι; Για να απαντηθεί αυτή η ερώτηση, πρέπει να ανατρέξουμε σε πειραματικές παρατηρήσεις, όπως αυτές του δορυφόρου WMAP της NASA, ο οποίος ξεκινώντας από το 2002 έχει παρατηρήσει σε βάθος την κοσμική ακτινοβολία.
Τα ίχνη της Μεγάλης Έκρηξης
Ξεκινώντας από αυτά τα στοιχεία, στάθηκε δυνατό να ανασυνθέσουμε τη μορφή του σύμπαντος όπως ήταν πριν από 13,7 δις χρόνια, 400.000 χρόνια μετά τη γέννησή του. Στάθηκε επίσης δυνατό να προσδιορίσουμε τη «μορφή» του σύμπαντος, που εξαρτάται από τη συνολική ποσότητα ύλης στο εσωτερικό του. Αν η ύλη ήταν περισσότερη από αυτή που γνωρίζουμε, το σύμπαν θα ήταν κοίλο σαν μια σφαίρα (θετική καμπυλότητα)· αν ήταν λιγότερη, θα έμοιαζε με σέλα (αρνητική καμπυλότητα). Αλλά τα στοιχεία που παρείχε ο WMAP δεν άφηναν αμφιβολίες: το σύμπαν μας είναι τελείως επίπεδο (μηδενική καμπυλότητα).
Για να εξηγηθούν αυτά τα στοιχεία, ήταν όμως απαραίτητο να δεχτούμε την ύπαρξη μιας ακόμη καινούριας οντότητας, της σκοτεινής ενέργειας. Έτσι η σύνθεση του σύμπαντος διαμορφώνεται ως εξής: 4% συνηθισμένη ύλη, 25% σκοτεινή ύλη και 71% σκοτεινή ενέργεια. Για τη σκοτεινή ενέργεια αρχίσαμε να μιλάμε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 χάρη στη μελέτη των υπερκαινοφανών αστέρων, οι οποίοι απομακρύνονται από εμάς με ρυθμό μεγαλύτερο του αναμενόμενου. Μελετώντας τους, φτάσαμε στο συμπέρασμα ότι η διαστολή του σύμπαντος επιταχυνόταν σαν να υπήρχε μια ώθηση που αντιτίθετο στη δύναμη της βαρύτητας.
Αραιή ενέργεια
Αυτή η συμπαντική «αντιβαρύτητα» βαφτίστηκε αμέσως «σκοτεινή ενέργεια» από τον Μίκαελ Τέρνερ, αστροφυσικό του Πανεπιστημίου του Σικάγο στις ΗΠΑ. Αλλά λίγα πράγματα γνωρίζουμε για το τι είναι πραγματικά. «Τολμώ να πω ότι πρόκειται για το μεγαλύτερο μυστήριο της επιστήμης στις ημέρες μας», λέει ο Τέρνερ. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι, σε αντίθεση με τη σκοτεινή ύλη, η σκοτεινή ενέργεια δε συγκεντρώνεται σε κάποιες συγκεκριμένες περιοχές αλλά είναι ομοιόμορφα διασκορπισμένη σε όλο το διάστημα. Κατά μια έννοια, θα μπορούσαμε να την ορίσουμε ως την «ενέργεια του κενού διαστήματος». Και είναι πολύ αραιή: ισούται με ένα άτομο ανά κυβικό μέτρο. Για να γίνει πιο κατανοητό, αν παίρναμε όλη τη σκοτεινή ενέργεια που υπάρχει στο ηλιακό σύστημα και τη μεταμορφώναμε σε ύλη, θα είχαμε ένα μικρό αστεροειδή.
Πληθωρισμός και διαστολή
Τα πράγματα πρέπει να έγιναν έτσι: 1) αρχικά, κατά τα πρώτα κλάσματα του δευτερολέπτου μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, το σύμπαν διαστάλθηκε με ταχύτατο τρόπο, με μια διαδικασία που ονομάζεται «κοσμικός πληθωρισμός». 2) Για τα επόμενα 8 δις χρόνια η διαστολή συνεχίστηκε, αλλά περιορίστηκε από τη βαρυτική έλξη της σκοτεινής ύλης. 3) Πριν από 8 δις χρόνια η «αντιβαρυτική» έλξη του κενού που οφειλόταν στη σκοτεινή ενέργεια άρχισε να υπερισχύει, και το σύμπαν άρχισε να διαστέλλεται όλο και πιο γρήγορα, όπως κάνει μέχρι σήμερα.
Το Μεγάλο Σχίσμα
Το πεπρωμένο του σύμπαντος θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη φύση της σκοτεινής ενέργειας. «Η σκοτεινή ενέργεια θα μπορούσε να επικρατήσει σε όλες τις άλλες δυνάμεις της φύσης», εξηγεί ο Κρίστοφερ Κονσέλις, ειδικός στην εξέλιξη των γαλαξιών στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ στη Μεγάλη Βρετανία. «Αργά αλλά αδυσώπητα, θα κυριαρχήσει σε όλες τις δομές που σήμερα συγκρατούνται μαζί χάρη στη δύναμη της βαρύτητας και στη συνέχεια θα γίνει πιο ισχυρή από τις ηλεκτρικές και πυρηνικές δυνάμεις, μέχρι που θα αποσυνθέσει τα άτομα.
Σε αυτό το σημείο θα συμβεί το Μεγάλο Σχίσμα (Big Rip), δηλαδή η διάλυση του σύμπαντος», ίσως σε 20 δις χρόνια. Τρεις μήνες πριν το τέλος η σκοτεινή ενέργεια θα χωρίσει τους πλανήτες από τα άστρα τους, τα άστρα από τους γαλαξίες· 30 λεπτά πριν από το Μεγάλο Σχίσμα η Γη θα εκραγεί, ενώ ένα κλάσμα του δευτερολέπτου πριν από το τέλος θα διασπαστούν τα άτομα. Παρ’ όλο που θα συνεχίσουν να υπάρχουν, τα εναπομείναντα υποατομικά σωματίδια δε θα μπορούν να αντιδράσουν το ένα με το άλλο: η σκοτεινή ενέργεια θα έχει γίνει το μοναδικό συστατικό του σύμπαντος.
Μια μυστηριώδης δύναμη το κάνει να διαστέλλεται, μια αόρατη ύλη γύρω μας...
Πρώτος υπέθεσε την ύπαρξή τους ο Δημόκριτος πριν από 25 αιώνες. Από τότε και μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες πιστεύαμε ότι τα άτομα ήταν εκείνα που καθόριζαν την εξέλιξη του σύμπαντος και το πεπρωμένο της ζωής. Σήμερα όμως γνωρίζουμε ότι αποτελούν μόνο ένα μικρό ποσοστό του κόσμου. Αντίθετα, το μεγαλύτερο μέρος του σύμπαντος αποτελείται από τη σκοτεινή ύλη, που κάνει το σύμπαν να συστέλλεται λόγω της βαρύτητας, και τη σκοτεινή ενέργεια, που το κάνει να διαστέλλεται όλο και πιο γρήγορα.
Φυγόκεντρος δύναμη
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχουν συλλέξει τα πιο σύγχρονα τηλεσκόπια, το σύμπαν περιλαμβάνει 120 δις γαλαξίες, καθένας από τους οποίους αποτελείται από τρισεκατομμύρια άστρα και πλανήτες. Κι όμως αυτή η ασύλληπτη ποσότητα ύλης δεν είναι παρά ένα κλάσμα της συνολικής εικόνας, αφού αποτελεί μόλις το 4% του σύμπαντος. Το υπόλοιπο 96% εξυφαίνεται σ’ έναν άγνωστο ιστό ύλης και ενέργειας, που παραμένει ακόμα απρόσιτος για τους ερευνητές, γιατί είναι «σκοτεινός».
Οι πρώτες σοβαρές ενδείξεις ότι υπάρχει κάτι πέρα από την ορατή πραγματικότητα εμφανίστηκαν τη δεκαετία του ’70, όταν οι αστρονόμοι διαπίστωσαν ασυμφωνίες ανάμεσα στις θεωρητικές προβλέψεις των φυσικών νόμων και στα παρατηρησιακά δεδομένα των τηλεσκοπίων.
Οι σπειροειδείς γαλαξίες, όπως ο Γαλαξίας μας, περιστρέφονται με ταχύτητα που ξεπερνά τις προβλέψεις. Στα εξώτερα σημεία τους τα άστρα κινούνται, σε σχέση με το κέντρο, με ταχύτητα που φτάνει τα 700.000 χλμ./ώρα. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, τέτοια ταχύτητα θα θρυμμάτιζε τους γαλαξίες λόγω της φυγόκεντρης δύναμης, σκορπίζοντας τα άστρα προς όλες τις κατευθύνσεις.
Σκοτεινή φωτογραφία
Οι αστρονόμοι αναρωτήθηκαν αν υπήρχε κάποιο άγνωστο είδος ύλης, το οποίο θα παρείχε την απαιτούμενη βαρύτητα ώστε να υπερνικά τη φυγόκεντρο δύναμη και να κρατά σταθερούς τους γαλαξίες. Έτσι επανήλθε στο προσκήνιο αυτό που είχε υποθέσει το 1933 ο Ελβετός αστρονόμος Fritz Zwicky: θα πρέπει να υπάρχει μια μεγάλη ποσότητα «σκοτεινής» ύλης, αόρατης, που με τη βαρύτητά της καταφέρνει να συγκρατεί τα άστρα στους γαλαξίες. Κάποιοι επιστήμονες αντέτειναν ότι οι αντικανονικότητες που παρατηρούνταν δεν οφείλονταν στην ύπαρξη σκοτεινής ύλης αλλά στο γεγονός ότι έπρεπε να επαναδιατυπωθούν οι νόμοι της παγκόσμιας έλξης.
Ωστόσο οι ενδείξεις για την ύπαρξη αυτής της μυστηριώδους οντότητας πολλαπλασιάστηκαν με την πάροδο των ετών, μέχρι την τελευταία συγκλονιστική ανακάλυψη: το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble φωτογράφησε το 2004 τα απομεινάρια μιας τιτάνιας σύγκρουσης ανάμεσα σε δύο συστάδες γαλαξιών. Γύρω τους σχηματίστηκε μια άλως «σκοτεινής ύλης». Η εικόνα του Hubble, που αποτέλεσε ξανά αντικείμενο επεξεργασίας πριν από λίγους μήνες, είναι ιδιαίτερα σημαντική, καθώς είναι η πρώτη που αποδεικνύει με ολοφάνερο τρόπο την ύπαρξη της σκοτεινής ύλης. Αλλά τι είναι η σκοτεινή ύλη;
Συμμετρικά σωματίδια
Ο αστροφυσικός Τζορτζ Σμουτ, κάτοχος του βραβείου νόμπελ του 2006, υποστηρίζει ότι η «σκοτεινή ύλη» μάλλον αποτελείται από αξιόνια ή νετραλίνα. Κάποια πειράματα προτείνουν ότι τα αξιόνια υπάρχουν στ’ αλήθεια, αλλά κάποια άλλα δείχνουν ότι η μάζα τους είναι πολύ μικρή για να εξηγήσει τη σύνθεση της σκοτεινής ύλης. Για τα νετραλίνα, αντίθετα, υπάρχουν μόνο θεωρητικές υποθέσεις, που βασίζονται σε εικοτολογίες της υποατομικής φυσικής (το νετραλίνο ορίζεται ως το συμμετρικό ταίρι του νετρίνου). Για να έρθουν στο φως αυτά τα σωματίδια, πρέπει να περιμένουμε τα πειράματα που θα γίνουν με τους μεγάλους επιταχυντές σωματιδίων, όπως τον LHC στο CERN της Γενεύης.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε πόση σκοτεινή ύλη υπάρχει στο σύμπαν, για να προβλέψουμε την εξέλιξή του τα επόμενα δισεκατομμύρια χρόνια. Υπάρχει αρκετή ώστε να εμποδίζει τη διαστολή του σύμπαντος που θα προκαλέσει μια συμπαντική ενδόρρηξη; Ή μήπως όχι; Για να απαντηθεί αυτή η ερώτηση, πρέπει να ανατρέξουμε σε πειραματικές παρατηρήσεις, όπως αυτές του δορυφόρου WMAP της NASA, ο οποίος ξεκινώντας από το 2002 έχει παρατηρήσει σε βάθος την κοσμική ακτινοβολία.
Τα ίχνη της Μεγάλης Έκρηξης
Ξεκινώντας από αυτά τα στοιχεία, στάθηκε δυνατό να ανασυνθέσουμε τη μορφή του σύμπαντος όπως ήταν πριν από 13,7 δις χρόνια, 400.000 χρόνια μετά τη γέννησή του. Στάθηκε επίσης δυνατό να προσδιορίσουμε τη «μορφή» του σύμπαντος, που εξαρτάται από τη συνολική ποσότητα ύλης στο εσωτερικό του. Αν η ύλη ήταν περισσότερη από αυτή που γνωρίζουμε, το σύμπαν θα ήταν κοίλο σαν μια σφαίρα (θετική καμπυλότητα)· αν ήταν λιγότερη, θα έμοιαζε με σέλα (αρνητική καμπυλότητα). Αλλά τα στοιχεία που παρείχε ο WMAP δεν άφηναν αμφιβολίες: το σύμπαν μας είναι τελείως επίπεδο (μηδενική καμπυλότητα).
Για να εξηγηθούν αυτά τα στοιχεία, ήταν όμως απαραίτητο να δεχτούμε την ύπαρξη μιας ακόμη καινούριας οντότητας, της σκοτεινής ενέργειας. Έτσι η σύνθεση του σύμπαντος διαμορφώνεται ως εξής: 4% συνηθισμένη ύλη, 25% σκοτεινή ύλη και 71% σκοτεινή ενέργεια. Για τη σκοτεινή ενέργεια αρχίσαμε να μιλάμε στις αρχές της δεκαετίας του ’90 χάρη στη μελέτη των υπερκαινοφανών αστέρων, οι οποίοι απομακρύνονται από εμάς με ρυθμό μεγαλύτερο του αναμενόμενου. Μελετώντας τους, φτάσαμε στο συμπέρασμα ότι η διαστολή του σύμπαντος επιταχυνόταν σαν να υπήρχε μια ώθηση που αντιτίθετο στη δύναμη της βαρύτητας.
Αραιή ενέργεια
Αυτή η συμπαντική «αντιβαρύτητα» βαφτίστηκε αμέσως «σκοτεινή ενέργεια» από τον Μίκαελ Τέρνερ, αστροφυσικό του Πανεπιστημίου του Σικάγο στις ΗΠΑ. Αλλά λίγα πράγματα γνωρίζουμε για το τι είναι πραγματικά. «Τολμώ να πω ότι πρόκειται για το μεγαλύτερο μυστήριο της επιστήμης στις ημέρες μας», λέει ο Τέρνερ. Αυτό που γνωρίζουμε είναι ότι, σε αντίθεση με τη σκοτεινή ύλη, η σκοτεινή ενέργεια δε συγκεντρώνεται σε κάποιες συγκεκριμένες περιοχές αλλά είναι ομοιόμορφα διασκορπισμένη σε όλο το διάστημα. Κατά μια έννοια, θα μπορούσαμε να την ορίσουμε ως την «ενέργεια του κενού διαστήματος». Και είναι πολύ αραιή: ισούται με ένα άτομο ανά κυβικό μέτρο. Για να γίνει πιο κατανοητό, αν παίρναμε όλη τη σκοτεινή ενέργεια που υπάρχει στο ηλιακό σύστημα και τη μεταμορφώναμε σε ύλη, θα είχαμε ένα μικρό αστεροειδή.
Πληθωρισμός και διαστολή
Τα πράγματα πρέπει να έγιναν έτσι: 1) αρχικά, κατά τα πρώτα κλάσματα του δευτερολέπτου μετά τη Μεγάλη Έκρηξη, το σύμπαν διαστάλθηκε με ταχύτατο τρόπο, με μια διαδικασία που ονομάζεται «κοσμικός πληθωρισμός». 2) Για τα επόμενα 8 δις χρόνια η διαστολή συνεχίστηκε, αλλά περιορίστηκε από τη βαρυτική έλξη της σκοτεινής ύλης. 3) Πριν από 8 δις χρόνια η «αντιβαρυτική» έλξη του κενού που οφειλόταν στη σκοτεινή ενέργεια άρχισε να υπερισχύει, και το σύμπαν άρχισε να διαστέλλεται όλο και πιο γρήγορα, όπως κάνει μέχρι σήμερα.
Το Μεγάλο Σχίσμα
Το πεπρωμένο του σύμπαντος θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τη φύση της σκοτεινής ενέργειας. «Η σκοτεινή ενέργεια θα μπορούσε να επικρατήσει σε όλες τις άλλες δυνάμεις της φύσης», εξηγεί ο Κρίστοφερ Κονσέλις, ειδικός στην εξέλιξη των γαλαξιών στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ στη Μεγάλη Βρετανία. «Αργά αλλά αδυσώπητα, θα κυριαρχήσει σε όλες τις δομές που σήμερα συγκρατούνται μαζί χάρη στη δύναμη της βαρύτητας και στη συνέχεια θα γίνει πιο ισχυρή από τις ηλεκτρικές και πυρηνικές δυνάμεις, μέχρι που θα αποσυνθέσει τα άτομα.
Σε αυτό το σημείο θα συμβεί το Μεγάλο Σχίσμα (Big Rip), δηλαδή η διάλυση του σύμπαντος», ίσως σε 20 δις χρόνια. Τρεις μήνες πριν το τέλος η σκοτεινή ενέργεια θα χωρίσει τους πλανήτες από τα άστρα τους, τα άστρα από τους γαλαξίες· 30 λεπτά πριν από το Μεγάλο Σχίσμα η Γη θα εκραγεί, ενώ ένα κλάσμα του δευτερολέπτου πριν από το τέλος θα διασπαστούν τα άτομα. Παρ’ όλο που θα συνεχίσουν να υπάρχουν, τα εναπομείναντα υποατομικά σωματίδια δε θα μπορούν να αντιδράσουν το ένα με το άλλο: η σκοτεινή ενέργεια θα έχει γίνει το μοναδικό συστατικό του σύμπαντος.
Επισκέπτης
Οι 60 πλανήτες του ηλιακού συστήματος
Είναι ψυχροί, μακρινοί και έχουν παράξενες τροχιές. Έτσι εξηγείται γιατί κανείς μέχρι σήμερα δεν μπόρεσε να τους εντοπίσει.
Αυτή η ανακάλυψη είναι ικανή να ανατρέψει τις υπάρχουσες πεποιθήσεις μας για το ηλιακό σύστημα. Μετά την ανακάλυψη του Σέντνα (βλ. Focus Νο 55), ο οποίος θεωρείται περισσότερο πλανητοειδής παρά πλανήτης, Αμερικανοί αστρονόμοι εντόπισαν ένα ακόμη ουράνιο σώμα που πληροί όλες τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστεί ως ο δέκατος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος. Βρισκόμαστε ενώπιον του τελευταίου συνόρου του ηλιακού μας συστήματος ή στο κατώφλι μιας ανεξερεύνητης περιοχής που βρίθει από πλανήτες;
Μακρινοί κόσμοι
Η ανακάλυψη είναι επαναστατική για δύο λόγους. Ο πρώτος αφορά στις διαστάσεις, αφού το 2003UB313 έχει διάμετρο 2.860 χιλιόμετρα, περίπου εξακόσια χιλιόμετρα μεγαλύτερο από τον Πλούτωνα. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα ουράνια σώματα που ανακαλύφθηκαν τα τελευταία χρόνια, θεωρείται «καθαρόαιμος» πλανήτης. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι αυτή η ανακάλυψη ενισχύει μια νέα θεωρία σύμφωνα με την οποία το ηλιακό μας σύστημα αποτελείται από δεκάδες ή και εκατοντάδες πλανήτες οι οποίοι δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί. Σύμφωνα με τον Γιουτζίν Τσιάνγκ, αστρονόμο στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ των ΗΠΑ, γύρω από τον Ήλιο υπάρχει μια άλως με πλανήτες, εκ των οποίων κάποιοι είναι το ίδιο μεγάλοι με τη Γη.
Συγκέντρωση αερίων
Μέχρι σήμερα οι αστρονόμοι είχαν καταλήξει σε ένα συγκεκριμένο μοντέλο για τη δημιουργία του ηλιακού συστήματος. Όπως αυτό προβλέπει, πριν από δισεκατομμύρια χρόνια το ηλιακό μας σύστημα ήταν ένα νέφος διαστρικών αερίων και σκόνης γνωστό ως νεφέλωμα. Εκείνη την περίοδο κάποιο κοντινό αστέρι με μάζα πολλαπλάσια του Ήλιου εξερράγη με τρομακτική δύναμη, σκορπίζοντας γύρω του βίαια κύματα κλονισμού που προκάλεσαν την απότομη συστολή του αρχέγονου νεφελώματος. Ο συνδυασμός συστολής και βαρύτητας ανάγκασαν το νεφέλωμα να περιστρέφεται. Όσο μεγάλωνε η συστολή τόσο μεγάλωνε η περιστροφή και το αντίστροφο. Όπως μια μπαλαρίνα στον πάγο περιστρέφεται όλο και πιο γρήγορα καθώς μαζεύει τα χέρια της, έτσι και το νεφέλωμα γύριζε γρηγορότερα, καταρρέοντας κάτω από τη δύναμη της ίδιας του της βαρύτητας. Κατά τη διάρκεια της κατάρρευσης, στο κέντρο του νέφους σχηματίστηκε σταδιακά μια πολύ θερμή περιοχή με υψηλότατη πίεση, ένας πρωταστέρας. Ένα τμήμα από το αρχικό νέφος δεν κατέληξε στον πρωταστέρα αλλά συνέχισε να περιστρέφεται γύρω από αυτόν. Έτσι δημιουργήθηκε ο λεγόμενος Δίσκος Συσσώρευσης. Με το πέρασμα του χρόνου τα σωματίδια σκόνης του δίσκου συγχωνεύτηκαν σε μεγαλύτερα σώματα, τους πρωτοπλανήτες.
Περίπου ένα εκατομμύριο χρόνια μετά τη γέννησή του, ο πρωταστέρας άρχισε να εκπέμπει έναν ισχυρό ηλιακό άνεμο που απομάκρυνε τα τελευταία υπολείμματα αερίων. Ένα τμήμα τους συγκεντρώθηκε στους εξώτερους πρωτοπλανήτες όπως ο Δίας και ο Κρόνος, οι οποίοι μεταμορφώθηκαν στους αέριους γίγαντες που γνωρίζουμε σήμερα. Στο συγκεκριμένο σημείο το ηλιακό σύστημα απαρτιζόταν από αέριους γίγαντες και στερεά πρωτοπλανητικά σώματα τα οποία, εξαιτίας των μεταξύ τους συγκρούσεων, γίνονταν όλο και πιο συμπαγή. Μέχρι να φτάσουμε στο σημερινό ηλιακό μας σύστημα μεσολάβησε ένα χρονικό διάστημα από δέκα έως εκατό εκατομμύρια χρόνια.
Πλανητική άλως
Ο Τσιάνγκ έχει διαφορετική άποψη για τη δημιουργία του ηλιακού συστήματος. Σε προσομοιώσεις που έκανε με τη χρήση υπερσύγχρονων υπολογιστικών μοντέλων ανακάλυψε ότι πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια στο ηλιακό σύστημα υπήρχαν εξήντα πλανήτες. Όσοι βρίσκονταν εγγύτερα στον Ήλιο είχαν μέγεθος όσο ο Άρης, ενώ οι πιο απομακρυσμένοι είχαν διπλάσιο μέγεθος, όσο η Γη. Μερικοί από αυτούς μετεξελίχθηκαν στους πλανήτες που γνωρίζουμε σήμερα. Οι υπόλοιποι σχημάτισαν την υποθετική πλανητική άλω, που περιβάλλει το ηλιακό μας σύστημα.
Καραμπόλα στα αστέρια
Πώς κατέληξαν εκεί; Σύμφωνα πάντα με την προσομοίωση του Τσιάνγκ, η βαρυτική δύναμη που ασκούσε κάθε πρωτόγονος πλανήτης στους άλλους οδήγησε στην αλλαγή της τροχιάς τους. Πολλοί συγκρούονταν μεταξύ τους και συγχωνεύονταν σε έναν και μοναδικό πλανήτη. Οι διαστάσεις ορισμένων μεγάλωσαν τόσο πολύ, ώστε προσέλκυσαν, χάρη στη δύναμη της βαρύτητάς τους, μεγάλες ποσότητες αερίων και μεταμορφώθηκαν στους τωρινούς αέριους πλανήτες. Άλλα ουράνια σώματα κατέληξαν κοντά σε μεγαλύτερους πλανήτες χωρίς να συγκρουστούν μαζί τους. Αντίθετα, εκτράπηκαν από τη βαρύτητα των πλανητών-γιγάντων, με αποτέλεσμα να εκτοξευτούν πολύ μακριά από τον Ήλιο –σαν μια μπάλα του μπάσκετ που στροβιλίζεται στη στεφάνη χωρίς να μπει μέσα. Πάντως δεν μπορούμε να εικάσουμε σε ποιες τροχιές κατέληξαν αυτά τα αντικείμενα, διότι τα υπολογιστικά μοντέλα που διαθέτουμε δεν είναι τόσο εξελιγμένα ώστε να πραγματοποιούν ακριβείς προσομοιώσεις. Παρ’ όλα αυτά, τα κομπιούτερ μάς λένε ότι το 10-20% αυτών των αντικειμένων κατευθύνθηκε προς ασυνήθιστες τροχιές. Αυτό ακριβώς συνέβη και στον 2003UB313, πράγμα που αποδεικνύει, σύμφωνα με τον Τσιάνγκ, πως σε κάποιο σημείο πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον δέκα πλανήτες με μέγεθος όσο ο Άρης ή η Γη και δεκάδες άλλοι μικρότεροι, οι οποίοι απλώς περιμένουν να τους ανακαλύψουμε. Η ίδια προσομοίωση καταδεικνύει επίσης ότι μερικοί πλανήτες υπέστησαν τέτοια βαρυτική ώθηση, ώστε εκτοξεύτηκαν από το ηλιακό σύστημα και σήμερα ανήκουν στους λεγόμενους πλάνεταρ (planetar). Πρόκειται για «νομάδες» του διαστήματος στο σύμπαν. Τα τελευταία χρόνια ανακαλύφθηκαν τουλάχιστον είκοσι τέτοιοι.
Πόσοι είναι τελικά;
Η νέα αυτή υπόθεση δεν βρίσκει όλους τους αστρονόμους σύμφωνους. Ο Άλαν Μπος, από το Ινστιτούτο Κάρνεγκι στην Ουάσινγκτον, υποστηρίζει ότι όλοι οι πλανήτες σχηματίστηκαν την ίδια χρονική περίοδο, συνεπώς ο μηχανισμός που προτείνει ο Τσιάνγκ δεν ευσταθεί από επιστημονικής πλευράς. Οι διάφορες εικασίες αντιφάσκουν, γεγονός που καταδεικνύει ότι το αρχικό πλαίσιο δεν είναι σαφές. Τη λύση αναμένεται να δώσει η παρατήρηση άλλων ηλιακών συστημάτων που βρίσκονται σε φάση σχηματισμού. Γι’ αυτόν τον σκοπό έχει επιστρατευτεί το Spitzer, το διαστημικό τηλεσκόπιο της NASA που παρατηρεί τον ουρανό στο υπέρυθρο φάσμα. Ήδη φωτογράφισε κάποια αστέρια που περιβάλλονται από έναν δίσκο σκόνης, ο οποίος ίσως κρύβει πλανήτες σε στάδιο δημιουργίας. Αυτό όμως που κυρίως κατέδειξε είναι ότι δεν δημιουργούνται όλα τα ηλιακά συστήματα με τον ίδιο τρόπο.
Όταν το Spitzer φωτογράφισε το αστέρι CoKu Tau/4, σε απόσταση 420 ετών φωτός από τη Γη, ανακάλυψε γύρω του έναν δίσκο σκόνης στο εσωτερικό του οποίου υπήρχε ένα κενό. Δημιουργήθηκε όταν ένας πλανήτης με μάζα τριάντα φορές μεγαλύτερη από της Γης «καθάρισε» την τροχιά στην οποία περιστρεφόταν. Η τροχιά του πλανήτη, ακόμη ασταθής, μας επέτρεψε να συμπεράνουμε ότι το ουράνιο αυτό σώμα πρέπει να είναι σχετικά νέο. Με αυτόν τον τρόπο αποδεικνύεται ότι οι πλανήτες μπορούν να δημιουργηθούν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Όταν όμως το τηλεσκόπιο στράφηκε προς τον Βέγκα, πολύ φωτεινό αστέρι εκατό εκατομμυρίων ετών, εντόπισε γύρω του ένα νέφος από σκόνη και βράχους αλλά χωρίς αέρια. Η μόνη λογική εξήγηση είναι ότι ο Βέγκα ξαναγέμισε πρόσφατα με σκόνη. Γύρω από αυτό το αστέρι πραγματοποιούνται ακόμη προσκρούσεις μεγάλων αντικειμένων όπως κομήτες, αστεροειδείς ή πλανήτες σε φάση δημιουργίας. Το αστέρι HD 69830, συνομήλικο του Ήλιου, περιβάλλεται από μια λωρίδα αστεροειδών είκοσι πέντε φορές πυκνότερη από εκείνη του ηλιακού μας συστήματος. Γιατί δεν σχηματίστηκε εκεί κάποιος πλανήτης; Αυτό είναι ένα μυστήριο. Πάντως μέσα από όλα αυτά οι αστρονόμοι συμπεραίνουν ότι το κάθε ηλιακό σύστημα ακολουθεί τους δικούς του μηχανισμούς. Τώρα σειρά έχει να κατανοήσουμε ποιοι ήταν εκείνοι που δημιούργησαν τον Ήλιο και τους εννέα, δέκα ή ακόμη και εκατό πλανήτες που τον περιβάλλουν.
Είναι ψυχροί, μακρινοί και έχουν παράξενες τροχιές. Έτσι εξηγείται γιατί κανείς μέχρι σήμερα δεν μπόρεσε να τους εντοπίσει.
Αυτή η ανακάλυψη είναι ικανή να ανατρέψει τις υπάρχουσες πεποιθήσεις μας για το ηλιακό σύστημα. Μετά την ανακάλυψη του Σέντνα (βλ. Focus Νο 55), ο οποίος θεωρείται περισσότερο πλανητοειδής παρά πλανήτης, Αμερικανοί αστρονόμοι εντόπισαν ένα ακόμη ουράνιο σώμα που πληροί όλες τις προϋποθέσεις για να χαρακτηριστεί ως ο δέκατος πλανήτης του ηλιακού μας συστήματος. Βρισκόμαστε ενώπιον του τελευταίου συνόρου του ηλιακού μας συστήματος ή στο κατώφλι μιας ανεξερεύνητης περιοχής που βρίθει από πλανήτες;
Μακρινοί κόσμοι
Η ανακάλυψη είναι επαναστατική για δύο λόγους. Ο πρώτος αφορά στις διαστάσεις, αφού το 2003UB313 έχει διάμετρο 2.860 χιλιόμετρα, περίπου εξακόσια χιλιόμετρα μεγαλύτερο από τον Πλούτωνα. Σε αντίθεση με τα υπόλοιπα ουράνια σώματα που ανακαλύφθηκαν τα τελευταία χρόνια, θεωρείται «καθαρόαιμος» πλανήτης. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι αυτή η ανακάλυψη ενισχύει μια νέα θεωρία σύμφωνα με την οποία το ηλιακό μας σύστημα αποτελείται από δεκάδες ή και εκατοντάδες πλανήτες οι οποίοι δεν έχουν ακόμη ανακαλυφθεί. Σύμφωνα με τον Γιουτζίν Τσιάνγκ, αστρονόμο στο Πανεπιστήμιο Μπέρκλεϊ των ΗΠΑ, γύρω από τον Ήλιο υπάρχει μια άλως με πλανήτες, εκ των οποίων κάποιοι είναι το ίδιο μεγάλοι με τη Γη.
Συγκέντρωση αερίων
Μέχρι σήμερα οι αστρονόμοι είχαν καταλήξει σε ένα συγκεκριμένο μοντέλο για τη δημιουργία του ηλιακού συστήματος. Όπως αυτό προβλέπει, πριν από δισεκατομμύρια χρόνια το ηλιακό μας σύστημα ήταν ένα νέφος διαστρικών αερίων και σκόνης γνωστό ως νεφέλωμα. Εκείνη την περίοδο κάποιο κοντινό αστέρι με μάζα πολλαπλάσια του Ήλιου εξερράγη με τρομακτική δύναμη, σκορπίζοντας γύρω του βίαια κύματα κλονισμού που προκάλεσαν την απότομη συστολή του αρχέγονου νεφελώματος. Ο συνδυασμός συστολής και βαρύτητας ανάγκασαν το νεφέλωμα να περιστρέφεται. Όσο μεγάλωνε η συστολή τόσο μεγάλωνε η περιστροφή και το αντίστροφο. Όπως μια μπαλαρίνα στον πάγο περιστρέφεται όλο και πιο γρήγορα καθώς μαζεύει τα χέρια της, έτσι και το νεφέλωμα γύριζε γρηγορότερα, καταρρέοντας κάτω από τη δύναμη της ίδιας του της βαρύτητας. Κατά τη διάρκεια της κατάρρευσης, στο κέντρο του νέφους σχηματίστηκε σταδιακά μια πολύ θερμή περιοχή με υψηλότατη πίεση, ένας πρωταστέρας. Ένα τμήμα από το αρχικό νέφος δεν κατέληξε στον πρωταστέρα αλλά συνέχισε να περιστρέφεται γύρω από αυτόν. Έτσι δημιουργήθηκε ο λεγόμενος Δίσκος Συσσώρευσης. Με το πέρασμα του χρόνου τα σωματίδια σκόνης του δίσκου συγχωνεύτηκαν σε μεγαλύτερα σώματα, τους πρωτοπλανήτες.
Περίπου ένα εκατομμύριο χρόνια μετά τη γέννησή του, ο πρωταστέρας άρχισε να εκπέμπει έναν ισχυρό ηλιακό άνεμο που απομάκρυνε τα τελευταία υπολείμματα αερίων. Ένα τμήμα τους συγκεντρώθηκε στους εξώτερους πρωτοπλανήτες όπως ο Δίας και ο Κρόνος, οι οποίοι μεταμορφώθηκαν στους αέριους γίγαντες που γνωρίζουμε σήμερα. Στο συγκεκριμένο σημείο το ηλιακό σύστημα απαρτιζόταν από αέριους γίγαντες και στερεά πρωτοπλανητικά σώματα τα οποία, εξαιτίας των μεταξύ τους συγκρούσεων, γίνονταν όλο και πιο συμπαγή. Μέχρι να φτάσουμε στο σημερινό ηλιακό μας σύστημα μεσολάβησε ένα χρονικό διάστημα από δέκα έως εκατό εκατομμύρια χρόνια.
Πλανητική άλως
Ο Τσιάνγκ έχει διαφορετική άποψη για τη δημιουργία του ηλιακού συστήματος. Σε προσομοιώσεις που έκανε με τη χρήση υπερσύγχρονων υπολογιστικών μοντέλων ανακάλυψε ότι πριν από 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια στο ηλιακό σύστημα υπήρχαν εξήντα πλανήτες. Όσοι βρίσκονταν εγγύτερα στον Ήλιο είχαν μέγεθος όσο ο Άρης, ενώ οι πιο απομακρυσμένοι είχαν διπλάσιο μέγεθος, όσο η Γη. Μερικοί από αυτούς μετεξελίχθηκαν στους πλανήτες που γνωρίζουμε σήμερα. Οι υπόλοιποι σχημάτισαν την υποθετική πλανητική άλω, που περιβάλλει το ηλιακό μας σύστημα.
Καραμπόλα στα αστέρια
Πώς κατέληξαν εκεί; Σύμφωνα πάντα με την προσομοίωση του Τσιάνγκ, η βαρυτική δύναμη που ασκούσε κάθε πρωτόγονος πλανήτης στους άλλους οδήγησε στην αλλαγή της τροχιάς τους. Πολλοί συγκρούονταν μεταξύ τους και συγχωνεύονταν σε έναν και μοναδικό πλανήτη. Οι διαστάσεις ορισμένων μεγάλωσαν τόσο πολύ, ώστε προσέλκυσαν, χάρη στη δύναμη της βαρύτητάς τους, μεγάλες ποσότητες αερίων και μεταμορφώθηκαν στους τωρινούς αέριους πλανήτες. Άλλα ουράνια σώματα κατέληξαν κοντά σε μεγαλύτερους πλανήτες χωρίς να συγκρουστούν μαζί τους. Αντίθετα, εκτράπηκαν από τη βαρύτητα των πλανητών-γιγάντων, με αποτέλεσμα να εκτοξευτούν πολύ μακριά από τον Ήλιο –σαν μια μπάλα του μπάσκετ που στροβιλίζεται στη στεφάνη χωρίς να μπει μέσα. Πάντως δεν μπορούμε να εικάσουμε σε ποιες τροχιές κατέληξαν αυτά τα αντικείμενα, διότι τα υπολογιστικά μοντέλα που διαθέτουμε δεν είναι τόσο εξελιγμένα ώστε να πραγματοποιούν ακριβείς προσομοιώσεις. Παρ’ όλα αυτά, τα κομπιούτερ μάς λένε ότι το 10-20% αυτών των αντικειμένων κατευθύνθηκε προς ασυνήθιστες τροχιές. Αυτό ακριβώς συνέβη και στον 2003UB313, πράγμα που αποδεικνύει, σύμφωνα με τον Τσιάνγκ, πως σε κάποιο σημείο πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον δέκα πλανήτες με μέγεθος όσο ο Άρης ή η Γη και δεκάδες άλλοι μικρότεροι, οι οποίοι απλώς περιμένουν να τους ανακαλύψουμε. Η ίδια προσομοίωση καταδεικνύει επίσης ότι μερικοί πλανήτες υπέστησαν τέτοια βαρυτική ώθηση, ώστε εκτοξεύτηκαν από το ηλιακό σύστημα και σήμερα ανήκουν στους λεγόμενους πλάνεταρ (planetar). Πρόκειται για «νομάδες» του διαστήματος στο σύμπαν. Τα τελευταία χρόνια ανακαλύφθηκαν τουλάχιστον είκοσι τέτοιοι.
Πόσοι είναι τελικά;
Η νέα αυτή υπόθεση δεν βρίσκει όλους τους αστρονόμους σύμφωνους. Ο Άλαν Μπος, από το Ινστιτούτο Κάρνεγκι στην Ουάσινγκτον, υποστηρίζει ότι όλοι οι πλανήτες σχηματίστηκαν την ίδια χρονική περίοδο, συνεπώς ο μηχανισμός που προτείνει ο Τσιάνγκ δεν ευσταθεί από επιστημονικής πλευράς. Οι διάφορες εικασίες αντιφάσκουν, γεγονός που καταδεικνύει ότι το αρχικό πλαίσιο δεν είναι σαφές. Τη λύση αναμένεται να δώσει η παρατήρηση άλλων ηλιακών συστημάτων που βρίσκονται σε φάση σχηματισμού. Γι’ αυτόν τον σκοπό έχει επιστρατευτεί το Spitzer, το διαστημικό τηλεσκόπιο της NASA που παρατηρεί τον ουρανό στο υπέρυθρο φάσμα. Ήδη φωτογράφισε κάποια αστέρια που περιβάλλονται από έναν δίσκο σκόνης, ο οποίος ίσως κρύβει πλανήτες σε στάδιο δημιουργίας. Αυτό όμως που κυρίως κατέδειξε είναι ότι δεν δημιουργούνται όλα τα ηλιακά συστήματα με τον ίδιο τρόπο.
Όταν το Spitzer φωτογράφισε το αστέρι CoKu Tau/4, σε απόσταση 420 ετών φωτός από τη Γη, ανακάλυψε γύρω του έναν δίσκο σκόνης στο εσωτερικό του οποίου υπήρχε ένα κενό. Δημιουργήθηκε όταν ένας πλανήτης με μάζα τριάντα φορές μεγαλύτερη από της Γης «καθάρισε» την τροχιά στην οποία περιστρεφόταν. Η τροχιά του πλανήτη, ακόμη ασταθής, μας επέτρεψε να συμπεράνουμε ότι το ουράνιο αυτό σώμα πρέπει να είναι σχετικά νέο. Με αυτόν τον τρόπο αποδεικνύεται ότι οι πλανήτες μπορούν να δημιουργηθούν μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Όταν όμως το τηλεσκόπιο στράφηκε προς τον Βέγκα, πολύ φωτεινό αστέρι εκατό εκατομμυρίων ετών, εντόπισε γύρω του ένα νέφος από σκόνη και βράχους αλλά χωρίς αέρια. Η μόνη λογική εξήγηση είναι ότι ο Βέγκα ξαναγέμισε πρόσφατα με σκόνη. Γύρω από αυτό το αστέρι πραγματοποιούνται ακόμη προσκρούσεις μεγάλων αντικειμένων όπως κομήτες, αστεροειδείς ή πλανήτες σε φάση δημιουργίας. Το αστέρι HD 69830, συνομήλικο του Ήλιου, περιβάλλεται από μια λωρίδα αστεροειδών είκοσι πέντε φορές πυκνότερη από εκείνη του ηλιακού μας συστήματος. Γιατί δεν σχηματίστηκε εκεί κάποιος πλανήτης; Αυτό είναι ένα μυστήριο. Πάντως μέσα από όλα αυτά οι αστρονόμοι συμπεραίνουν ότι το κάθε ηλιακό σύστημα ακολουθεί τους δικούς του μηχανισμούς. Τώρα σειρά έχει να κατανοήσουμε ποιοι ήταν εκείνοι που δημιούργησαν τον Ήλιο και τους εννέα, δέκα ή ακόμη και εκατό πλανήτες που τον περιβάλλουν.
Επισκέπτης
Ο μυστηριώδης Εγκέλαδος
Οι τελευταίες ανακαλύψεις γι’ αυτόν τον δορυφόρο του Κρόνου εγείρουν νέα ερωτήματα. Παγωμένος και μακρινός, διαθέτει άφθονους και δραστήριους θερμοπίδακές. Πώς γίνεται κάτι τέτοιο;
Είναι μικρός, φωτεινός, γεωλογικά δραστήριος και έχει πολύ αραιή ατμόσφαιρα. Ο λόγος για τον Εγκέλαδο, ένα από τα μικρότερα φεγγάρια του Κρόνου, πάνω από τον οποίο πέρασε πρόσφατα το διαστημικό σκάφος Cassini. Είναι ήδη γνωστός ως το πιο λευκό ουράνιο σώμα του ηλιακού μας συστήματος, αφού όλη του η επιφάνεια είναι καλυμμένη από πάγο και αντανακλά το 100% του φωτός που δέχεται. Τον Εγκέλαδο φωτογράφισε τη δεκαετία του 1980 το διαστημικό σκάφος Voyager, που είχε ανακαλύψει κάποιες περιοχές με μεγάλους κρατήρες διαμέτρου 35 χμ. μαζί με άλλες λείες, σαν να είχαν μόλις σχηματιστεί. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι στα τελευταία εκατομμύρια χρόνια η εσωτερική θερμοκρασία έλιωνε τον παγωμένο φλοιό, απαλείφοντας τα προηγούμενα γεωλογικά σημάδια.
Σημάδια από νυχιές
Κατά την τελευταία υπερπτήση του Cassini τον Ιούλιο του 2005, τα όργανα με τα οποία είναι εξοπλισμένο το διαστημικό σκάφος αποκάλυψαν ότι στον Νότιο Πόλο του Εγκέλαδου η θερμοκρασία φτάνει τους -160°C, πολύ μεγαλύτερη από αυτή που επικρατεί στον Ισημερινό του δορυφόρου. Το παράξενο αυτό φαινόμενο δεν οφείλεται στον διαφορετικό προσανατολισμό του Νότιου Πόλου και του υπόλοιπου τμήματος ως προς τον Ήλιο, άρα η θερμότητα πρέπει να προέρχεται από το εσωτερικό του. Εξάλλου οι εικόνες που τράβηξε το Cassini δείχνουν ότι στον Νότιο Πόλο ο πάγος φέρει σημάδια από γιγαντιαίες «νυχιές». Η ηλικία τους δεν πρέπει να ξεπερνά τα χίλια χρόνια, διάστημα ασήμαντο για την αστρονομία. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ρωγμές με μήκος 130 και με πλάτος 40 χιλιόμετρα, από τις οποίες εκτινάσσονται υδρατμοί.
Παλίρροια υδρατμών
Σε κάποιο σημείο με μεγάλο βάθος υπάρχει μια φυσική πηγή θερμότητας η οποία λιώνει τον επιφανειακό πάγο. Πού βρίσκεται και τι ακριβώς είναι;
Σύμφωνα με την Καρολάιν Πόρκο, από το Ινστιτούτο Διαστημικής Επιστήμης, στις ΗΠΑ, πρόκειται για μεγάλο μυστήριο. Ο πιο κοντινός «συνδορυφόρος» του Εγκέλαδου, ο Μίμας, με παρόμοιες διαστάσεις, είναι νεκρός. Ορισμένοι επιστήμονες έχουν δώσει μια πιθανή εξήγηση για την παρουσία ενός στρώματος ραδιενεργών μεταλλευμάτων κάτω από την περιοχή του Νότιου Πόλου. Αυτό το στρώμα θερμαίνει τα υπερκείμενα τμήματα από πάγο. Κατόπιν η βαρυτική δύναμη του Κρόνου έλκει τους ατμούς όπως συμβαίνει με το φαινόμενο της παλίρροιας. Έτσι, με το πέρασμα των αιώνων δημιουργούνται οι ρωγμές που βλέπουμε να μοιάζουν με νυχιές. Καθώς αυτές έρχονται σε επαφή με το περιβάλλον, οι ατμοί επαναψύχονται σε σωματίδια, τα οποία με τη σειρά τους δημιουργούν την ατμόσφαιρα του Εγκέλαδου, δισεκατομμύρια φορές πιο λεπτή από τη γήινη. Ούτως ή άλλως, η ασθενής βαρύτητα του δορυφόρου δεν θα μπορούσε να συγκρατήσει κάθε είδος ατμόσφαιρας. Το φασματόμετρο, όργανο του Cassini, ανακάλυψε ότι η ατμόσφαιρα του Εγκέλαδου αποτελείται κατά 65% από υδρατμούς, κατά 20% από υδρογόνο και κατά το υπόλοιπο ποσοστό από διοξείδιο του άνθρακα και από άζωτο. Η ανακάλυψη αυτή οδήγησε στο συμπέρασμα ότι οι ίδιοι θερμοπίδακες δημιούργησαν έναν δακτύλιο του Κρόνου που ονομάζεται Δακτύλιος E, στο εσωτερικό του οποίου περιστρέφεται ο Εγκέλαδος. Αν η επόμενη υπερπτήση του Cassini το 2008 επιβεβαιώσει αυτές τις θεωρίες, ο Εγκέλαδος θα είναι το τέταρτο σώμα του ηλιακού μας συστήματος που διαθέτει ενεργά ηφαίστεια, μετά τη Γη, όπως επίσης έναν δορυφόρο του Δία, την Ηώ, και τον Τρίτωνα, φεγγάρι του Ποσειδώνα.
Οι τελευταίες ανακαλύψεις γι’ αυτόν τον δορυφόρο του Κρόνου εγείρουν νέα ερωτήματα. Παγωμένος και μακρινός, διαθέτει άφθονους και δραστήριους θερμοπίδακές. Πώς γίνεται κάτι τέτοιο;
Είναι μικρός, φωτεινός, γεωλογικά δραστήριος και έχει πολύ αραιή ατμόσφαιρα. Ο λόγος για τον Εγκέλαδο, ένα από τα μικρότερα φεγγάρια του Κρόνου, πάνω από τον οποίο πέρασε πρόσφατα το διαστημικό σκάφος Cassini. Είναι ήδη γνωστός ως το πιο λευκό ουράνιο σώμα του ηλιακού μας συστήματος, αφού όλη του η επιφάνεια είναι καλυμμένη από πάγο και αντανακλά το 100% του φωτός που δέχεται. Τον Εγκέλαδο φωτογράφισε τη δεκαετία του 1980 το διαστημικό σκάφος Voyager, που είχε ανακαλύψει κάποιες περιοχές με μεγάλους κρατήρες διαμέτρου 35 χμ. μαζί με άλλες λείες, σαν να είχαν μόλις σχηματιστεί. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι στα τελευταία εκατομμύρια χρόνια η εσωτερική θερμοκρασία έλιωνε τον παγωμένο φλοιό, απαλείφοντας τα προηγούμενα γεωλογικά σημάδια.
Σημάδια από νυχιές
Κατά την τελευταία υπερπτήση του Cassini τον Ιούλιο του 2005, τα όργανα με τα οποία είναι εξοπλισμένο το διαστημικό σκάφος αποκάλυψαν ότι στον Νότιο Πόλο του Εγκέλαδου η θερμοκρασία φτάνει τους -160°C, πολύ μεγαλύτερη από αυτή που επικρατεί στον Ισημερινό του δορυφόρου. Το παράξενο αυτό φαινόμενο δεν οφείλεται στον διαφορετικό προσανατολισμό του Νότιου Πόλου και του υπόλοιπου τμήματος ως προς τον Ήλιο, άρα η θερμότητα πρέπει να προέρχεται από το εσωτερικό του. Εξάλλου οι εικόνες που τράβηξε το Cassini δείχνουν ότι στον Νότιο Πόλο ο πάγος φέρει σημάδια από γιγαντιαίες «νυχιές». Η ηλικία τους δεν πρέπει να ξεπερνά τα χίλια χρόνια, διάστημα ασήμαντο για την αστρονομία. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ρωγμές με μήκος 130 και με πλάτος 40 χιλιόμετρα, από τις οποίες εκτινάσσονται υδρατμοί.
Παλίρροια υδρατμών
Σε κάποιο σημείο με μεγάλο βάθος υπάρχει μια φυσική πηγή θερμότητας η οποία λιώνει τον επιφανειακό πάγο. Πού βρίσκεται και τι ακριβώς είναι;
Σύμφωνα με την Καρολάιν Πόρκο, από το Ινστιτούτο Διαστημικής Επιστήμης, στις ΗΠΑ, πρόκειται για μεγάλο μυστήριο. Ο πιο κοντινός «συνδορυφόρος» του Εγκέλαδου, ο Μίμας, με παρόμοιες διαστάσεις, είναι νεκρός. Ορισμένοι επιστήμονες έχουν δώσει μια πιθανή εξήγηση για την παρουσία ενός στρώματος ραδιενεργών μεταλλευμάτων κάτω από την περιοχή του Νότιου Πόλου. Αυτό το στρώμα θερμαίνει τα υπερκείμενα τμήματα από πάγο. Κατόπιν η βαρυτική δύναμη του Κρόνου έλκει τους ατμούς όπως συμβαίνει με το φαινόμενο της παλίρροιας. Έτσι, με το πέρασμα των αιώνων δημιουργούνται οι ρωγμές που βλέπουμε να μοιάζουν με νυχιές. Καθώς αυτές έρχονται σε επαφή με το περιβάλλον, οι ατμοί επαναψύχονται σε σωματίδια, τα οποία με τη σειρά τους δημιουργούν την ατμόσφαιρα του Εγκέλαδου, δισεκατομμύρια φορές πιο λεπτή από τη γήινη. Ούτως ή άλλως, η ασθενής βαρύτητα του δορυφόρου δεν θα μπορούσε να συγκρατήσει κάθε είδος ατμόσφαιρας. Το φασματόμετρο, όργανο του Cassini, ανακάλυψε ότι η ατμόσφαιρα του Εγκέλαδου αποτελείται κατά 65% από υδρατμούς, κατά 20% από υδρογόνο και κατά το υπόλοιπο ποσοστό από διοξείδιο του άνθρακα και από άζωτο. Η ανακάλυψη αυτή οδήγησε στο συμπέρασμα ότι οι ίδιοι θερμοπίδακες δημιούργησαν έναν δακτύλιο του Κρόνου που ονομάζεται Δακτύλιος E, στο εσωτερικό του οποίου περιστρέφεται ο Εγκέλαδος. Αν η επόμενη υπερπτήση του Cassini το 2008 επιβεβαιώσει αυτές τις θεωρίες, ο Εγκέλαδος θα είναι το τέταρτο σώμα του ηλιακού μας συστήματος που διαθέτει ενεργά ηφαίστεια, μετά τη Γη, όπως επίσης έναν δορυφόρο του Δία, την Ηώ, και τον Τρίτωνα, φεγγάρι του Ποσειδώνα.
Επισκέπτης
Εμείς είμαστε οι εξωγήινοι
Νέες επαναστατικές θεωρίες ανατρέπουν την ιστορία του πλανήτη μας: η ζωή γεννήθηκε νωρίτερα απ’ όσο νομίζουμε, ενώ στο παρελθόν κάποια πλάσματα μεταμόρφωσαν ριζικά την όψη της Γης. Θα κάνουν το ίδιο και στον Άρη;
Σύμφωνα με κάποιους επιστήμονες, αυτά τα πλάσματα ίσως βρίσκονται ήδη στον Κόκκινο Πλανήτη. Είναι εκατομμύρια, έφτασαν εκεί με τα διαστημικά σκάφη μας και ετοιμάζονται να αποικίσουν τον Άρη όπως έκαναν και στη Γη πριν από δισεκατομμύρια χρόνια. Έκτοτε κυριαρχούν αδιάλειπτα στον πλανήτη μας. Μάλιστα, δημιούργησαν την ατμόσφαιρα χάρη στην οποία μπορούμε και ζούμε. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, σμίλεψαν τις ηπείρους και μάλιστα συνεχίζουν να ελέγχουν την εξέλιξή τους. Βρίσκονται παντού, στους ωκεανούς, στις ερήμους, στις βουνοκορφές, στα έγκατα της Γης. Ο Γουίλιαμ Γουίτμαν, καθηγητής Μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια στις ΗΠΑ, υποστηρίζει ότι ο πληθυσμός τους αγγίζει έναν ασύλληπτο αριθμό που αποτελείται από 30 ψηφία. Αν τα βάζαμε όλα μαζί, θα ζύγιζαν πολύ περισσότερο από τους 6 δισεκατομμύρια ανθρώπους που ζουν στη Γη! Μέχρι σήμερα δεν τους δίναμε μεγάλη σημασία, ήρθε όμως ο καιρός να αναθεωρήσουμε τις απόψεις μας. Μπορεί να είναι πολύ μικρά, όμως τα βακτήρια είναι οι πραγματικοί κυρίαρχοι της Γης.
Νέες επαναστατικές θεωρίες ανατρέπουν την ιστορία του πλανήτη μας: η ζωή γεννήθηκε νωρίτερα απ’ όσο νομίζουμε, ενώ στο παρελθόν κάποια πλάσματα μεταμόρφωσαν ριζικά την όψη της Γης. Θα κάνουν το ίδιο και στον Άρη;
Σύμφωνα με κάποιους επιστήμονες, αυτά τα πλάσματα ίσως βρίσκονται ήδη στον Κόκκινο Πλανήτη. Είναι εκατομμύρια, έφτασαν εκεί με τα διαστημικά σκάφη μας και ετοιμάζονται να αποικίσουν τον Άρη όπως έκαναν και στη Γη πριν από δισεκατομμύρια χρόνια. Έκτοτε κυριαρχούν αδιάλειπτα στον πλανήτη μας. Μάλιστα, δημιούργησαν την ατμόσφαιρα χάρη στην οποία μπορούμε και ζούμε. Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, σμίλεψαν τις ηπείρους και μάλιστα συνεχίζουν να ελέγχουν την εξέλιξή τους. Βρίσκονται παντού, στους ωκεανούς, στις ερήμους, στις βουνοκορφές, στα έγκατα της Γης. Ο Γουίλιαμ Γουίτμαν, καθηγητής Μικροβιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια στις ΗΠΑ, υποστηρίζει ότι ο πληθυσμός τους αγγίζει έναν ασύλληπτο αριθμό που αποτελείται από 30 ψηφία. Αν τα βάζαμε όλα μαζί, θα ζύγιζαν πολύ περισσότερο από τους 6 δισεκατομμύρια ανθρώπους που ζουν στη Γη! Μέχρι σήμερα δεν τους δίναμε μεγάλη σημασία, ήρθε όμως ο καιρός να αναθεωρήσουμε τις απόψεις μας. Μπορεί να είναι πολύ μικρά, όμως τα βακτήρια είναι οι πραγματικοί κυρίαρχοι της Γης.
Επισκέπτης
Εξωγήινη βροχή
Στην Ινδία το 2001 ο ουρανός έβρεξε 124 φορές κόκκινο νερό. Ήταν απλώς σπόροι φυκιών; Μήπως αίμα αγελάδας ή νυχτερίδας ή οργανισμοί που ήρθαν από το διάστημα;
Τι να σκεφτεί κάποιος όταν ξαφνικά αρχίζει να πέφτει κόκκινη βροχή από τον ουρανό; Αν συμβεί στην Ελλάδα ή και σε άλλες βορειότερες ευρωπαϊκές χώρες, είναι εύκολο να θεωρήσουμε ότι πρόκειται για σκόνη που προέρχεται από τη Σαχάρα, την οποία μετέφεραν οι άνεμοι. Αλλά αν συμβεί σε άλλη περιοχή του πλανήτη, τα πράγματα αρχίζουν να μπερδεύονται.
Αυτό ακριβώς συνέβη στην Ινδία, στην περιοχή Κεράλα, στις 25 Ιουλίου του 2001, όταν άρχισε να πέφτει μια κοκκινωπή ψιχάλα από τον ουρανό. Οι νεροποντές με αυτό το χρώμα, 124 στο σύνολο, εξακολουθούσαν να πέφτουν στην περιοχή για εβδομάδες. Σε γενικές γραμμές διαρκούσαν λιγότερο από 20 λεπτά και έπεφταν σε πολύ περιορισμένες περιοχές. Σταμάτησαν εντελώς στις 23 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους.
Εξάπλωση φυκιών
Στον τοπικό Τύπο διατυπώθηκαν υποθέσεις ότι μπορεί να επρόκειτο για προειδοποιητικό σημάδι ενός καταστροφικού σεισμού. Λέγεται ότι και στην Αγγλία το 1884 κάποιες «έγχρωμες» βροχές ήταν προπομποί μιας σειράς σεισμών. Σε εκείνη την περίπτωση, όμως, οι βροχές ήταν μαύρες.
Οι υποστηρικτές μιας λιγότερο καταστροφικής θεωρίας ανησύχησαν μήπως αυτό το νερό ήταν μολυσμένο. Η έκθεση του Κέντρου Γήινων Επιστημονικών Μελετών, στο οποίο ανατέθηκε από την ινδική κυβέρνηση η έρευνα του ζητήματος, έφτασε στο αποτέλεσμα ότι «αυτή η ουσία φαίνεται αποτελείται από μικρά κυκλικά σωματίδια που μοιάζουν με σπόρους». Στη συνέχεια το Ινστιτούτο Ερευνών εξακρίβωσε την ταυτότητα των σπόρων δηλώνοντας ότι ανήκουν σε έναν τύπο φυκιού του είδους Trentepohlia, που υπάρχει σε μεγάλες εκτάσεις στην περιοχή. Η έρευνα διευκρίνιζε μάλιστα ότι στο βρόχινο νερό δεν υπήρχε μετεωρική ή ηφαιστειακή σκόνη ούτε άμμος από την έρημο και ότι το χρώμα δεν οφειλόταν σε διαλυμένα αέρια ή σε μολυσματικές ουσίες.
Εξωγήινη βροχή
Το μυστήριο ωστόσο δε λύθηκε απολύτως. Το πρόβλημα αυτής της υπόθεσης είναι ότι αυτού του είδους οι σπόροι αναπτύσσονται σε άλλη εποχή του χρόνου και σε συνθήκες ξηρασίας, ενώ από τον Ιούνιο ως το Σεπτέμβριο στην Ινδία πέφτει περίπου το 80% των ετήσιων βροχών. Όχι και τόσο πεπεισμένος από την υπόθεση των σπόρων, ο φυσικός Γκόντφρι Λιούις από το Πανεπιστήμιο Μαχάτμα Γκάντι της Κεράλα, αποφάσισε να παρατηρήσει τους οργανισμούς με ένα μικροσκόπιο ηλεκτρονικής σάρωσης. Τα σωματίδια, με διαστάσεις από 4 έως 10 εκατομμυριοστά του μέτρου, έμοιαζαν με τους σπόρους που περιγράφονταν στην επίσημη έκθεση, αλλά δεν υπήρχε ίχνος DΝΑ ή RΝΑ, όπως θα έπρεπε να υπάρχει σε έναν οργανισμό γήινης προέλευσης. Ιδού λοιπόν μια πραγματικά περίεργη καινούρια υπόθεση: κι αν η κόκκινη βροχή αποτελούνταν από οργανισμούς που ήρθαν από το διάστημα;
Σύμφωνα με τον Λιούις, η πτώση εξωγήινου υλικού στη Γη μπορεί να εξηγηθεί, αν υποθέσουμε ότι ένας μικρός κομήτης συγκρούστηκε με τον πλανήτη μας και τα κομμάτια του έπεσαν ακριβώς πάνω από την περιοχή της Κεράλα. Στην πραγματικότητα, λίγες ώρες πριν πέσει η κόκκινη βροχή, πολλοί άκουσαν μια έκρηξη παρόμοια με τον ήχο που δημιουργεί ένας μετεωρίτης όταν διασχίζει την ατμόσφαιρα και διαλύεται. Θα μπορούσε να αποτελεί τη δικαίωση των υποστηρικτών της θεωρίας της «πανσπερμίας», της υπόθεσης σύμφωνα με την οποία η ζωή έφτασε στη Γη από το διάστημα.
Αναζήτηση του DΝΑ
Ο Λιούις υπολόγισε ότι οι κόκκινες βροχές περιείχαν στο σύνολό τους 50 τόνους κόκκινα σωματίδια. Πριν βιαστούμε να βγάλουμε συμπεράσματα, ο Λιούις σκέφτηκε ότι ήταν καλύτερα να υποβάλει τα σφαιρίδια σε επανέλεγχο στην Αγγλία. Ο Τσάντρα Γουικραμασίνγκε, από το Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, ανέφερε μέχρι τότε ότι δεν είχαν ξαναδεί κάτι τέτοιο. Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι αυτά τα σφαιρίδια αποτελούνταν από υδρογόνο, πυρίτιο, οξυγόνο, άνθρακα και αλουμίνιο. Οι αναλύσεις που πραγματοποιήθηκαν έδωσαν θετικά αποτελέσματα σχετικά με την ύπαρξη DΝΑ, αλλά δεν μπορούν ακόμη να επιβεβαιωθούν, γιατί τα τοιχώματα των σφαιριδίων είναι παχιά και ήταν δύσκολο να τα διαπεράσουν χωρίς να διασκορπιστεί το περιεχόμενο. Σύμφωνα με τον Λιούις, αυτό το χαρακτηριστικό θα μπορούσε να αποτελεί μια περαιτέρω επιβεβαίωση της εξωγήινης προέλευσης των κυττάρων. Ίσως τα παχιά τοιχώματα χρειάζονται σε αυτούς τους οργανισμούς προκειμένου να επιβιώσουν στο διάστημα, έξω από τη γήινη ατμόσφαιρα.
Σύγκρουση στον αέρα
Ενώ οι έρευνες στο Κάρντιφ συνεχίζονται, υπάρχουν κάποιοι που δεν απορρίπτουν την αρχική εντύπωση που είχαν οι κάτοικοι της Κεράλα. Κι αν οι κόκκινες βροχές αποτελούνταν στην πραγματικότητα από αίμα αναμεμειγμένο με νερό; Το σχήμα των κυττάρων θυμίζει πράγματι το σχήμα των ερυθρών αιμοσφαιρίων των θηλαστικών που, επιπλέον, από τη στιγμή που δε διαθέτουν πυρήνα, δεν περιέχουν ούτε DΝΑ. Ίσως το αίμα που έπεσε στην Κεράλα να προέρχεται από κάποιο σμήνος νυχτερίδων, το οποίο ανασήκωσε ο άνεμος σε μεγάλο ύψος. Ίσως κάποιος μετεωρίτης συγκρούστηκε με το σμήνος προκαλώντας μακελειό και διασκορπίζοντας το αίμα των νυχτερίδων στην ατμόσφαιρα... Πολλά «ίσως» διατυπώθηκαν, αλλά πάνω απ’ όλα είναι δύσκολο να μπορούμε να έχουμε 50 τόνους αίματος χωρίς να βρεθεί ποτέ κανένα ίχνος σκοτωμένων νυχτερίδων.
«Ιπτάμενες» αγελάδες
Απλούστερη, αντίθετα, είναι η υπόθεση που διατύπωσε ο Μισέλ Βιζό, από το Εθνικό Κέντρο Διαστημικών Σπουδών της Γαλλίας. Ο Βιζό εξηγεί ότι η Κεράλα είναι μια από τις λίγες περιοχές της Ινδίας όπου επιτρέπεται η σφαγή των αγελάδων, οι οποίες στις άλλες περιοχές θεωρούνται ιερές. Αυτό σημαίνει ότι στην Κεράλα φτάνουν κάθε χρόνο από τις τέσσερις γωνιές της Ινδίας εκατομμύρια βοοειδή που πρέπει να σφαγιαστούν. Η τόσο σημαντική σε αριθμό παρουσία αυτών των ζώων έχει σαν αποτέλεσμα την παραγωγή πολυάριθμων υποπροϊόντων από τη σφαγή. Ανάμεσα σε αυτά είναι και η χρήση του αποξηραμένου αίματος, που είναι πλούσιο σε άζωτο, για λίπασμα. Σύμφωνα με τον Βιζό λοιπόν, η σκόνη που επικάθεται στην επιφάνεια του καλλιεργημένου εδάφους θα μπορούσε να ανυψωθεί από τον άνεμο και να αναμειχθεί με τη βροχή. Ακόμα και αν αυτό αληθεύει, δεν εξηγείται γιατί το φαινόμενο δεν καταγράφεται συχνότερα.
Αν η κόκκινη βροχή της Κεράλα προκλήθηκε από τους σπόρους φυκιών, από το αίμα νυχτερίδων ή από το αποξηραμένο αίμα των αγελάδων, ή ακόμα αν προέρχεται από εξωγήινους οργανισμούς, ίσως αποσαφηνιστεί όταν τελειώσει στο Κάρντιφ η ανάλυση των μυστηριωδών σφαιριδίων. Προς το παρόν, η λύση του μυστηρίου παραμένει ανοιχτή.
Στην Ινδία το 2001 ο ουρανός έβρεξε 124 φορές κόκκινο νερό. Ήταν απλώς σπόροι φυκιών; Μήπως αίμα αγελάδας ή νυχτερίδας ή οργανισμοί που ήρθαν από το διάστημα;
Τι να σκεφτεί κάποιος όταν ξαφνικά αρχίζει να πέφτει κόκκινη βροχή από τον ουρανό; Αν συμβεί στην Ελλάδα ή και σε άλλες βορειότερες ευρωπαϊκές χώρες, είναι εύκολο να θεωρήσουμε ότι πρόκειται για σκόνη που προέρχεται από τη Σαχάρα, την οποία μετέφεραν οι άνεμοι. Αλλά αν συμβεί σε άλλη περιοχή του πλανήτη, τα πράγματα αρχίζουν να μπερδεύονται.
Αυτό ακριβώς συνέβη στην Ινδία, στην περιοχή Κεράλα, στις 25 Ιουλίου του 2001, όταν άρχισε να πέφτει μια κοκκινωπή ψιχάλα από τον ουρανό. Οι νεροποντές με αυτό το χρώμα, 124 στο σύνολο, εξακολουθούσαν να πέφτουν στην περιοχή για εβδομάδες. Σε γενικές γραμμές διαρκούσαν λιγότερο από 20 λεπτά και έπεφταν σε πολύ περιορισμένες περιοχές. Σταμάτησαν εντελώς στις 23 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους.
Εξάπλωση φυκιών
Στον τοπικό Τύπο διατυπώθηκαν υποθέσεις ότι μπορεί να επρόκειτο για προειδοποιητικό σημάδι ενός καταστροφικού σεισμού. Λέγεται ότι και στην Αγγλία το 1884 κάποιες «έγχρωμες» βροχές ήταν προπομποί μιας σειράς σεισμών. Σε εκείνη την περίπτωση, όμως, οι βροχές ήταν μαύρες.
Οι υποστηρικτές μιας λιγότερο καταστροφικής θεωρίας ανησύχησαν μήπως αυτό το νερό ήταν μολυσμένο. Η έκθεση του Κέντρου Γήινων Επιστημονικών Μελετών, στο οποίο ανατέθηκε από την ινδική κυβέρνηση η έρευνα του ζητήματος, έφτασε στο αποτέλεσμα ότι «αυτή η ουσία φαίνεται αποτελείται από μικρά κυκλικά σωματίδια που μοιάζουν με σπόρους». Στη συνέχεια το Ινστιτούτο Ερευνών εξακρίβωσε την ταυτότητα των σπόρων δηλώνοντας ότι ανήκουν σε έναν τύπο φυκιού του είδους Trentepohlia, που υπάρχει σε μεγάλες εκτάσεις στην περιοχή. Η έρευνα διευκρίνιζε μάλιστα ότι στο βρόχινο νερό δεν υπήρχε μετεωρική ή ηφαιστειακή σκόνη ούτε άμμος από την έρημο και ότι το χρώμα δεν οφειλόταν σε διαλυμένα αέρια ή σε μολυσματικές ουσίες.
Εξωγήινη βροχή
Το μυστήριο ωστόσο δε λύθηκε απολύτως. Το πρόβλημα αυτής της υπόθεσης είναι ότι αυτού του είδους οι σπόροι αναπτύσσονται σε άλλη εποχή του χρόνου και σε συνθήκες ξηρασίας, ενώ από τον Ιούνιο ως το Σεπτέμβριο στην Ινδία πέφτει περίπου το 80% των ετήσιων βροχών. Όχι και τόσο πεπεισμένος από την υπόθεση των σπόρων, ο φυσικός Γκόντφρι Λιούις από το Πανεπιστήμιο Μαχάτμα Γκάντι της Κεράλα, αποφάσισε να παρατηρήσει τους οργανισμούς με ένα μικροσκόπιο ηλεκτρονικής σάρωσης. Τα σωματίδια, με διαστάσεις από 4 έως 10 εκατομμυριοστά του μέτρου, έμοιαζαν με τους σπόρους που περιγράφονταν στην επίσημη έκθεση, αλλά δεν υπήρχε ίχνος DΝΑ ή RΝΑ, όπως θα έπρεπε να υπάρχει σε έναν οργανισμό γήινης προέλευσης. Ιδού λοιπόν μια πραγματικά περίεργη καινούρια υπόθεση: κι αν η κόκκινη βροχή αποτελούνταν από οργανισμούς που ήρθαν από το διάστημα;
Σύμφωνα με τον Λιούις, η πτώση εξωγήινου υλικού στη Γη μπορεί να εξηγηθεί, αν υποθέσουμε ότι ένας μικρός κομήτης συγκρούστηκε με τον πλανήτη μας και τα κομμάτια του έπεσαν ακριβώς πάνω από την περιοχή της Κεράλα. Στην πραγματικότητα, λίγες ώρες πριν πέσει η κόκκινη βροχή, πολλοί άκουσαν μια έκρηξη παρόμοια με τον ήχο που δημιουργεί ένας μετεωρίτης όταν διασχίζει την ατμόσφαιρα και διαλύεται. Θα μπορούσε να αποτελεί τη δικαίωση των υποστηρικτών της θεωρίας της «πανσπερμίας», της υπόθεσης σύμφωνα με την οποία η ζωή έφτασε στη Γη από το διάστημα.
Αναζήτηση του DΝΑ
Ο Λιούις υπολόγισε ότι οι κόκκινες βροχές περιείχαν στο σύνολό τους 50 τόνους κόκκινα σωματίδια. Πριν βιαστούμε να βγάλουμε συμπεράσματα, ο Λιούις σκέφτηκε ότι ήταν καλύτερα να υποβάλει τα σφαιρίδια σε επανέλεγχο στην Αγγλία. Ο Τσάντρα Γουικραμασίνγκε, από το Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, ανέφερε μέχρι τότε ότι δεν είχαν ξαναδεί κάτι τέτοιο. Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι αυτά τα σφαιρίδια αποτελούνταν από υδρογόνο, πυρίτιο, οξυγόνο, άνθρακα και αλουμίνιο. Οι αναλύσεις που πραγματοποιήθηκαν έδωσαν θετικά αποτελέσματα σχετικά με την ύπαρξη DΝΑ, αλλά δεν μπορούν ακόμη να επιβεβαιωθούν, γιατί τα τοιχώματα των σφαιριδίων είναι παχιά και ήταν δύσκολο να τα διαπεράσουν χωρίς να διασκορπιστεί το περιεχόμενο. Σύμφωνα με τον Λιούις, αυτό το χαρακτηριστικό θα μπορούσε να αποτελεί μια περαιτέρω επιβεβαίωση της εξωγήινης προέλευσης των κυττάρων. Ίσως τα παχιά τοιχώματα χρειάζονται σε αυτούς τους οργανισμούς προκειμένου να επιβιώσουν στο διάστημα, έξω από τη γήινη ατμόσφαιρα.
Σύγκρουση στον αέρα
Ενώ οι έρευνες στο Κάρντιφ συνεχίζονται, υπάρχουν κάποιοι που δεν απορρίπτουν την αρχική εντύπωση που είχαν οι κάτοικοι της Κεράλα. Κι αν οι κόκκινες βροχές αποτελούνταν στην πραγματικότητα από αίμα αναμεμειγμένο με νερό; Το σχήμα των κυττάρων θυμίζει πράγματι το σχήμα των ερυθρών αιμοσφαιρίων των θηλαστικών που, επιπλέον, από τη στιγμή που δε διαθέτουν πυρήνα, δεν περιέχουν ούτε DΝΑ. Ίσως το αίμα που έπεσε στην Κεράλα να προέρχεται από κάποιο σμήνος νυχτερίδων, το οποίο ανασήκωσε ο άνεμος σε μεγάλο ύψος. Ίσως κάποιος μετεωρίτης συγκρούστηκε με το σμήνος προκαλώντας μακελειό και διασκορπίζοντας το αίμα των νυχτερίδων στην ατμόσφαιρα... Πολλά «ίσως» διατυπώθηκαν, αλλά πάνω απ’ όλα είναι δύσκολο να μπορούμε να έχουμε 50 τόνους αίματος χωρίς να βρεθεί ποτέ κανένα ίχνος σκοτωμένων νυχτερίδων.
«Ιπτάμενες» αγελάδες
Απλούστερη, αντίθετα, είναι η υπόθεση που διατύπωσε ο Μισέλ Βιζό, από το Εθνικό Κέντρο Διαστημικών Σπουδών της Γαλλίας. Ο Βιζό εξηγεί ότι η Κεράλα είναι μια από τις λίγες περιοχές της Ινδίας όπου επιτρέπεται η σφαγή των αγελάδων, οι οποίες στις άλλες περιοχές θεωρούνται ιερές. Αυτό σημαίνει ότι στην Κεράλα φτάνουν κάθε χρόνο από τις τέσσερις γωνιές της Ινδίας εκατομμύρια βοοειδή που πρέπει να σφαγιαστούν. Η τόσο σημαντική σε αριθμό παρουσία αυτών των ζώων έχει σαν αποτέλεσμα την παραγωγή πολυάριθμων υποπροϊόντων από τη σφαγή. Ανάμεσα σε αυτά είναι και η χρήση του αποξηραμένου αίματος, που είναι πλούσιο σε άζωτο, για λίπασμα. Σύμφωνα με τον Βιζό λοιπόν, η σκόνη που επικάθεται στην επιφάνεια του καλλιεργημένου εδάφους θα μπορούσε να ανυψωθεί από τον άνεμο και να αναμειχθεί με τη βροχή. Ακόμα και αν αυτό αληθεύει, δεν εξηγείται γιατί το φαινόμενο δεν καταγράφεται συχνότερα.
Αν η κόκκινη βροχή της Κεράλα προκλήθηκε από τους σπόρους φυκιών, από το αίμα νυχτερίδων ή από το αποξηραμένο αίμα των αγελάδων, ή ακόμα αν προέρχεται από εξωγήινους οργανισμούς, ίσως αποσαφηνιστεί όταν τελειώσει στο Κάρντιφ η ανάλυση των μυστηριωδών σφαιριδίων. Προς το παρόν, η λύση του μυστηρίου παραμένει ανοιχτή.
Επισκέπτης
Γυναίκες επιστήμονες που άλλαξαν τον κόσμο
Ανακάλυψαν γαλαξίες, ανέπτυξαν θεωρήματα, συνέθεσαν χημικά στοιχεία. Επιστήμονες γένους θηλυκού που έκαναν εκπληκτικές ανακαλύψεις όμως σήμερα ελάχιστοι τις γνωρίζουμε.
Όταν η ειδική στα απολιθώματα Μαίρη Άνινγκ ανακάλυψε το 1811 τον πρώτο σκελετό ιχθυόσαυρου και στη συνέχεια πτεροδάκτυλου, η φαντασία του κόσμου οργίασε για αυτούς τους γίγαντες του παρελθόντος. Τα ευρήματα μπήκαν στα μουσεία και έδωσαν μεγάλη ώθηση στην παλαιοντολογία. Στις αρχές του περασμένου αιώνα ο Γερμανός φυσικός Μαξ Πλανκ περνούσε τα καλοκαίρια του στον κήπο του σπιτιού του στο Βερολίνο, παρέα με φίλους και συναδέλφους. Μια από τις αγαπημένες του ασχολίες ήταν να παίζει πιάνο με τη συνοδεία του Άλμπερτ Αϊνστάιν και του βιρτουόζου στο βιολί Γιοζέφ Γιοακίμ. Με τη μουσική δωματίου που έπαιζαν, ψυχαγωγούσαν τους καλεσμένους, μεταξύ αυτών και τη Λίζε Μάιτνερ. Χρόνια αργότερα, το 1938, η νεαρή Βιεννέζα φυσικός θα πετύχαινε την πρώτη διάσπαση του ατόμου. Αυτή η ανακάλυψη άξιζε το Νόμπελ φυσικής, το οποίο ωστόσο δεν κέρδισε η Λίζε Μάιτνερ αλλά ο συνεργάτης της, Ότο Χαν, που αρνήθηκε να το μοιραστεί μαζί της. Ταξιδεύοντας ακόμη πιο πίσω στο χρόνο, και συγκεκριμένα στις αρχές της εποχής του Διαφωτισμού, μια μορφωμένη κυρία έλαμπε διά της παρουσίας της στην αυλή των Βερσαλλιών. Η μαρκησία Εμιλί ντι Σατελέ δε διέπρεπε μόνο στο χορό και στο φλερτ, αλλά και στην άλγεβρα. «Τη διάβαζε σαν νουβέλα και ξεπερνούσε ό,τι μπορούμε να σκεφτούμε με τη φαντασία και τη λογική μας», έλεγε ο Βολτέρος για την ερωμένη του.
Βότανα και μαντζούνια
Η ιστορία της επιστήμης είναι γεμάτη από γυναίκες που έκαναν σπουδαίες ανακαλύψεις. Η πιο παλιά που γνωρίζουμε είναι η Ταπούτι-Μπελατεκαλίμ από τη Βαβυλώνα, χημικός και αρωματοποιός του 1200 π.Χ. Κατά πάσα πιθανότητα, όμως, δεν ήταν η πρώτη που γνώριζε τις ιδιότητες των φυτών: στις πρωτόγονες κοινωνίες των κυνηγών, οι γυναίκες ήταν αυτές που παρατηρούσαν τα βότανα και πειραματίζονταν με αυτά. Έτσι συνέβαλαν στην ανάπτυξη της γεωργίας και οδήγησαν στην επανάσταση της Νεολιθικής εποχής. Στην Αλεξάνδρεια συναντάμε τη διάσημη μαθηματικό και αστρονόμο Υπατία. Στο Βυζάντιο διακρίθηκε η ειδική στη στρατιωτική τεχνολογία Άννα Κομνηνή (1083-1148), κόρη του αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄. Κατά το Μεσαίωνα εμφανίστηκαν σπουδαίες γιατροί και φαρμακοποιοί, όπως η Χίλντεγκαρντ φον Μπίνγκεν, η οποία έγραψε εννέα τόμους φυσικής ιστορίας, καθώς και η Ιταλίδα Τροτούλα (1030-1097), από την Ιατρική Σχολή του Σαλέρνο. Η Αναγέννηση και ο ανθρωπισμός, όσο περίεργο κι αν φαίνεται, δεν ευνόησαν την εξέλιξη γυναικών επιστημόνων. Τα πανεπιστήμια, που γεννήθηκαν εκείνη την εποχή, κρατούσαν ερμητικά κλειστές τις πόρτες τους στο «ασθενές φύλο».
Οι λατινομαθείς
Στη Γαλλία, στο πλαίσιο μιας μεγάλης φιλονικίας, αρκετοί διανοούμενοι και συγγραφείς υποστήριζαν ότι η γυναικεία μόρφωση δεν είχε ιδιαίτερη αξία. Ένας από αυτούς ήταν και ο Ισπανός συγγραφέας Κεβέδο, ο οποίος, ακολουθώντας το παράδειγμα του ομοεθνή του και ποιητή Γκόνγκορα στο έργο του La culta latiniparla (Η καλλιεργημένη λατινομαθής), κορόιδευε τις μορφωμένες γυναίκες. Σημειωτέον ότι εκείνη την εποχή, καθώς δεν υπήρχαν μεταφρασμένα κείμενα, κάθε επιστήμονας έπρεπε να γνωρίζει λατινικά και αρχαία ελληνικά. Παρ’ όλα αυτά εμφανίστηκαν γυναίκες ερευνήτριες, όπως η αστρονόμος Μαρία Βίνκελμαν και η Ιταλίδα γιατρός Δωροθέα Μπούκα. Στα τέλη του 18ου αιώνα, με το Διαφωτισμό, και στις αρχές του 19ου, με τη γέννηση των πρώτων πανεπιστημίων, οι ανακαλύψεις πολλαπλασιάστηκαν. Τότε εμφανίστηκαν προσωπικότητες όπως οι Αγγλίδες αστρονόμοι Μαίρη Σόμερβιλ και Καρολίν Χέρσελ, οι μαθηματικοί Σόνια Κοβαλέσκαγια και Σοφί Ζερμέν, οι φυσικοί Λίζε Μάιτνερ και Ροζαλίντ Φράνκλιν. Η τελευταία, μάλιστα, συνέβαλε και στην ανακάλυψη της δομής του DNA. Μια ξεχωριστή περίπτωση είναι εκείνη της Μαρί Κιουρί, η οποία ανακάλυψε το ράδιο και κέρδισε δύο φορές το βραβείο Νόμπελ. Πρόκειται για τη μοναδική που απέκτησε φήμη και αναδείχθηκε σε σύμβολο.
Νόμπελ σε γυναίκες επιστήμονες
1903 Φυσικής: Μαρί Σκλοντόφσκα-Κιουρί. Πολωνή φυσικός.
1911 Χημείας: Μαρί Σκλοντόφσκα-Κιουρί.
1935 Χημείας: Ιρέν Ζολιό-Κιουρί. Γαλλίδα φυσικοχημικός.
1947 Ιατρικής: Γκέρτι Ράντνιτζ-Κόρι. Τσέχα βιοχημικός.
1963 Φυσικής: Μαρία Γκέπερτ-Μάγιερ. Πολωνοαμερικανίδα φυσικός.
1964 Χημείας: Ντόροθι Κρόουφουτ-Χόντκιν. Βρετανίδα, ειδικός στην κρυσταλλογραφία.
1977 Ιατρικής: Ρόζαλιν Σούσμαν-Γιάλοου. Αμερικανίδα ειδικός στην πυρηνική ιατρική.
1983 Ιατρικής: Μπάρμπαρα ΜακΚλίντοκ. Αμερικανίδα βιολόγος.
1986 Ιατρικής: Ρίτα Λέβι Μονταλτσίνι. Ιταλίδα νευρολόγος.
1988 Ιατρικής: Γερτρούδη Έλιον. Αμερικανίδα βιοχημικός.
1995 Ιατρικής: Κριστιάν Βόλαρντ. Γερμανίδα βιολόγος.
2004 Ιατρικής: Λίντα Μπακ. Αμερικανίδα νευρολόγος.
Ανακάλυψαν γαλαξίες, ανέπτυξαν θεωρήματα, συνέθεσαν χημικά στοιχεία. Επιστήμονες γένους θηλυκού που έκαναν εκπληκτικές ανακαλύψεις όμως σήμερα ελάχιστοι τις γνωρίζουμε.
Όταν η ειδική στα απολιθώματα Μαίρη Άνινγκ ανακάλυψε το 1811 τον πρώτο σκελετό ιχθυόσαυρου και στη συνέχεια πτεροδάκτυλου, η φαντασία του κόσμου οργίασε για αυτούς τους γίγαντες του παρελθόντος. Τα ευρήματα μπήκαν στα μουσεία και έδωσαν μεγάλη ώθηση στην παλαιοντολογία. Στις αρχές του περασμένου αιώνα ο Γερμανός φυσικός Μαξ Πλανκ περνούσε τα καλοκαίρια του στον κήπο του σπιτιού του στο Βερολίνο, παρέα με φίλους και συναδέλφους. Μια από τις αγαπημένες του ασχολίες ήταν να παίζει πιάνο με τη συνοδεία του Άλμπερτ Αϊνστάιν και του βιρτουόζου στο βιολί Γιοζέφ Γιοακίμ. Με τη μουσική δωματίου που έπαιζαν, ψυχαγωγούσαν τους καλεσμένους, μεταξύ αυτών και τη Λίζε Μάιτνερ. Χρόνια αργότερα, το 1938, η νεαρή Βιεννέζα φυσικός θα πετύχαινε την πρώτη διάσπαση του ατόμου. Αυτή η ανακάλυψη άξιζε το Νόμπελ φυσικής, το οποίο ωστόσο δεν κέρδισε η Λίζε Μάιτνερ αλλά ο συνεργάτης της, Ότο Χαν, που αρνήθηκε να το μοιραστεί μαζί της. Ταξιδεύοντας ακόμη πιο πίσω στο χρόνο, και συγκεκριμένα στις αρχές της εποχής του Διαφωτισμού, μια μορφωμένη κυρία έλαμπε διά της παρουσίας της στην αυλή των Βερσαλλιών. Η μαρκησία Εμιλί ντι Σατελέ δε διέπρεπε μόνο στο χορό και στο φλερτ, αλλά και στην άλγεβρα. «Τη διάβαζε σαν νουβέλα και ξεπερνούσε ό,τι μπορούμε να σκεφτούμε με τη φαντασία και τη λογική μας», έλεγε ο Βολτέρος για την ερωμένη του.
Βότανα και μαντζούνια
Η ιστορία της επιστήμης είναι γεμάτη από γυναίκες που έκαναν σπουδαίες ανακαλύψεις. Η πιο παλιά που γνωρίζουμε είναι η Ταπούτι-Μπελατεκαλίμ από τη Βαβυλώνα, χημικός και αρωματοποιός του 1200 π.Χ. Κατά πάσα πιθανότητα, όμως, δεν ήταν η πρώτη που γνώριζε τις ιδιότητες των φυτών: στις πρωτόγονες κοινωνίες των κυνηγών, οι γυναίκες ήταν αυτές που παρατηρούσαν τα βότανα και πειραματίζονταν με αυτά. Έτσι συνέβαλαν στην ανάπτυξη της γεωργίας και οδήγησαν στην επανάσταση της Νεολιθικής εποχής. Στην Αλεξάνδρεια συναντάμε τη διάσημη μαθηματικό και αστρονόμο Υπατία. Στο Βυζάντιο διακρίθηκε η ειδική στη στρατιωτική τεχνολογία Άννα Κομνηνή (1083-1148), κόρη του αυτοκράτορα Αλεξίου Α΄. Κατά το Μεσαίωνα εμφανίστηκαν σπουδαίες γιατροί και φαρμακοποιοί, όπως η Χίλντεγκαρντ φον Μπίνγκεν, η οποία έγραψε εννέα τόμους φυσικής ιστορίας, καθώς και η Ιταλίδα Τροτούλα (1030-1097), από την Ιατρική Σχολή του Σαλέρνο. Η Αναγέννηση και ο ανθρωπισμός, όσο περίεργο κι αν φαίνεται, δεν ευνόησαν την εξέλιξη γυναικών επιστημόνων. Τα πανεπιστήμια, που γεννήθηκαν εκείνη την εποχή, κρατούσαν ερμητικά κλειστές τις πόρτες τους στο «ασθενές φύλο».
Οι λατινομαθείς
Στη Γαλλία, στο πλαίσιο μιας μεγάλης φιλονικίας, αρκετοί διανοούμενοι και συγγραφείς υποστήριζαν ότι η γυναικεία μόρφωση δεν είχε ιδιαίτερη αξία. Ένας από αυτούς ήταν και ο Ισπανός συγγραφέας Κεβέδο, ο οποίος, ακολουθώντας το παράδειγμα του ομοεθνή του και ποιητή Γκόνγκορα στο έργο του La culta latiniparla (Η καλλιεργημένη λατινομαθής), κορόιδευε τις μορφωμένες γυναίκες. Σημειωτέον ότι εκείνη την εποχή, καθώς δεν υπήρχαν μεταφρασμένα κείμενα, κάθε επιστήμονας έπρεπε να γνωρίζει λατινικά και αρχαία ελληνικά. Παρ’ όλα αυτά εμφανίστηκαν γυναίκες ερευνήτριες, όπως η αστρονόμος Μαρία Βίνκελμαν και η Ιταλίδα γιατρός Δωροθέα Μπούκα. Στα τέλη του 18ου αιώνα, με το Διαφωτισμό, και στις αρχές του 19ου, με τη γέννηση των πρώτων πανεπιστημίων, οι ανακαλύψεις πολλαπλασιάστηκαν. Τότε εμφανίστηκαν προσωπικότητες όπως οι Αγγλίδες αστρονόμοι Μαίρη Σόμερβιλ και Καρολίν Χέρσελ, οι μαθηματικοί Σόνια Κοβαλέσκαγια και Σοφί Ζερμέν, οι φυσικοί Λίζε Μάιτνερ και Ροζαλίντ Φράνκλιν. Η τελευταία, μάλιστα, συνέβαλε και στην ανακάλυψη της δομής του DNA. Μια ξεχωριστή περίπτωση είναι εκείνη της Μαρί Κιουρί, η οποία ανακάλυψε το ράδιο και κέρδισε δύο φορές το βραβείο Νόμπελ. Πρόκειται για τη μοναδική που απέκτησε φήμη και αναδείχθηκε σε σύμβολο.
Νόμπελ σε γυναίκες επιστήμονες
1903 Φυσικής: Μαρί Σκλοντόφσκα-Κιουρί. Πολωνή φυσικός.
1911 Χημείας: Μαρί Σκλοντόφσκα-Κιουρί.
1935 Χημείας: Ιρέν Ζολιό-Κιουρί. Γαλλίδα φυσικοχημικός.
1947 Ιατρικής: Γκέρτι Ράντνιτζ-Κόρι. Τσέχα βιοχημικός.
1963 Φυσικής: Μαρία Γκέπερτ-Μάγιερ. Πολωνοαμερικανίδα φυσικός.
1964 Χημείας: Ντόροθι Κρόουφουτ-Χόντκιν. Βρετανίδα, ειδικός στην κρυσταλλογραφία.
1977 Ιατρικής: Ρόζαλιν Σούσμαν-Γιάλοου. Αμερικανίδα ειδικός στην πυρηνική ιατρική.
1983 Ιατρικής: Μπάρμπαρα ΜακΚλίντοκ. Αμερικανίδα βιολόγος.
1986 Ιατρικής: Ρίτα Λέβι Μονταλτσίνι. Ιταλίδα νευρολόγος.
1988 Ιατρικής: Γερτρούδη Έλιον. Αμερικανίδα βιοχημικός.
1995 Ιατρικής: Κριστιάν Βόλαρντ. Γερμανίδα βιολόγος.
2004 Ιατρικής: Λίντα Μπακ. Αμερικανίδα νευρολόγος.
Επισκέπτης
Το μαγικό σχοινί
Πρώτη αναφέρθηκε σε αυτό μια εφημερίδα του 1890. Σήμερα, θαυματοποιοί από όλο τον κόσμο μιμούνται ανεπιτυχώς το δημοφιλέστατο αυτό «νούμερο».
Εδώ και έναν αιώνα κάνει τον γύρο του κόσμου μια εντυπωσιακή ιστορία που υποτίθεται ότι εκτυλίχθηκε στην Ινδία. Πρόκειται για το νούμερο του σχοινιού, κατά τη διάρκεια του οποίου εξαφανίζεται ένα παιδί. Το θέαμα παρουσιάζεται πάντα σε υπαίθριο χώρο. Ένας φακίρης πετάει στον αέρα ένα σχοινί το οποίο μοιάζει να «κοκαλώνει» και να αιωρείται στο κενό. Ένα παιδάκι, βοηθός του φακίρη, σκαρφαλώνει πάνω σε αυτό και όταν φτάνει στο άνω άκρο του εξαφανίζεται. Ο φακίρης διατάζει το παιδί να εμφανιστεί, αλλά δεν παίρνει καμία απάντηση. Τότε ανεβαίνει ο ίδιος πάνω στο σχοινί κρατώντας ένα μαχαίρι και εξαφανίζεται και εκείνος. Σύντομα αρχίζουν να πέφτουν από ψηλά τμήματα από το σώμα του μικρού βοηθού. Ο φακίρης κατεβαίνει, μαζεύει το σχοινί και τα καλύπτει με ένα κομμάτι ύφασμα. Αμέσως μετά, σαν από θαύμα, ξεπροβάλλει μέσα από το ύφασμα το παιδί ολοζώντανο.
Καλοκαιρινό «μαργαριτάρι»
«Εξαιρετικό νούμερο, δεν είναι όμως αληθινό» αναφέρει ο Πίτερ Λάμοντ, ιστορικός και ερευνητής της μαγείας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Η πρώτη αναφορά στο συγκεκριμένο θέαμα έγινε το 1890 στην αμερικανική εφημερίδα Chicago Tribune. Ποτέ πριν δεν είχε γραφτεί κάτι σχετικό με το νούμερο του ινδικού σχοινιού. Ο Τζον Έλμπερτ Ουίλκι, συντάκτης του εν λόγω άρθρου, εξομολογήθηκε αργότερα ότι επρόκειτο για ένα μεγάλο «μαργαριτάρι» καλοκαιρινής δημοσιογραφίας, σαν εκείνα που επινοούν σήμερα κάποιες εφημερίδες όταν δεν έχουν θέματα για να καλύψουν την ύλη τους. Ο Ουίλκι πάντως δεν περίμενε ότι η ψευδής αυτή είδηση θα είχε τόση απήχηση από το κοινό.
Το άρθρο της Chicago Tribune αναδημοσιεύτηκε σε άλλες εφημερίδες, ακόμη και ξένες. Η διάψευσή του από την ίδια την εφημερίδα, τέσσερις μήνες αργότερα, αγνοήθηκε παντελώς. Το 1904 εμφανίστηκε ο Σεμπάστιαν Μπέρσετ, ο πρώτος μάρτυρας που υποστήριζε ότι είχε παρακολουθήσει το θέαμα με το ινδικό σχοινί. Αφού υποβλήθηκε σε σειρά ερωτήσεων από μελετητές της Βρετανικής Εταιρείας Ψυχικών Ερευνών, αποδείχθηκε ότι διέθετε καλπάζουσα φαντασία.
Μαγική ύπνωση;
«Η γοητεία αυτού του παραμυθιού, που ενίσχυε την εικόνα μιας άγνωστης και μυστηριώδους Ινδίας, έλαβε τεράστιες διαστάσεις. Δεν ήταν πλέον δυνατόν να περιοριστεί η διάδοση της ιστορίας» εξηγεί ο Λάμοντ. Κάποιοι επιχείρησαν να δώσουν μια λογική εξήγηση στο παιχνίδι του σχοινιού υποστηρίζοντας ότι επρόκειτο για περίπτωση «μαγικής ύπνωσης». Ο φακίρης υπνώτιζε τον κόσμο και τους έκανε να βλέπουν ανύπαρκτες εικόνες. Πέρα από το ότι η εξήγηση αυτή έμοιαζε πιο απίστευτη και από το ίδιο το νούμερο, άρχισαν να εμφανίζονται φωτογραφίες που διέψευδαν το ενδεχόμενο της αυθυποβολής.
Το περιοδικό Strand, που φιλοξενούσε τις περιπέτειες του Σέρλοκ Χολμς, δημοσίευσε το 1919 την πρώτη φωτογραφία της πιο φημισμένης και πολυσυζητημένης επίδειξης των θαυματοποιών του κόσμου. Τη φωτογραφία είχε τραβήξει ο υπολοχαγός Φ. Γ. Χολμς, ο οποίος βεβαίως δεν είχε καμία σχέση με τον γνωστό ντετέκτιβ. Ο παρασημοφορημένος υπολοχαγός πρόλαβε να φωτογραφίσει το παιδάκι λίγα λεπτά πριν αυτό εξαφανιστεί, την ώρα που ισορροπούσε πάνω στο σχοινί. Το σχόλιο με το οποίο συνόδευε την φωτογραφία ήταν το εξής: «Δεν μπορώ να δώσω καμία εξήγηση!».
Μακάβρια κόλπα
Σύντομα άρχισαν να δημοσιεύονται διάφορες εκτιμήσεις με στόχο να λύσουν το αίνιγμα. Τη δεκαετία του 1930 ένας Γερμανός ταχυδακτυλουργός υποστήριξε ότι το σχοινί ήταν φτιαγμένο από οστά προβάτου που γαντζώνονταν το ένα πάνω στο άλλο. Έτσι σχηματιζόταν ένα είδος «στύλου» πάνω στο οποίο το παιδί μπορούσε να σκαρφαλώσει. Τη δεκαετία του 1950 διαδόθηκε η φήμη ότι το νούμερο παρουσιαζόταν σε ένα διάσελο, το ίσιωμα ανάμεσα σε δύο λόφους. Ο φακίρης άπλωνε ένα λεπτό σύρμα μεταξύ των λόφων και πάνω σε αυτό γάντζωνε το σχοινί καθώς το πετούσε στον αέρα. Το νούμερο δινόταν κάθε βράδυ. Το παιδί ανέβαινε στο σχοινί και, κρυμμένο στο σκοτάδι, εξαφανιζόταν. Κατόπιν ο φακίρης ανέβαινε στην κορυφή του σχοινιού, έβγαζε κάτω από τον φαρδύ μανδύα του τα ακρωτηριασμένα μέλη ενός πιθήκου και τα πετούσε καταγής. Το παιδί κατέβαινε μαζί του κρυμμένο κάτω από τον μανδύα του και επανεμφανιζόταν στο τέλος της παράστασης.
«Πρόκειται για ερμηνείες ακόμη πιο απίστευτες από το ίδιο το φαινόμενο» σχολιάζει ο Λάμοντ. «Ποιος μπορεί να μπερδέψει τα οστά του προβάτου με σχοινί; Και πού βρέθηκε ένα τόσο λεπτό σύρμα τεντωμένο ανάμεσα σε δύο λόφους ικανό να αντέχει το βάρος δύο ατόμων; Στην πραγματικότητα καταβάλλονταν προσπάθειες να ερμηνευτεί ένα ανύπαρκτο μυστήριο. Όσο για τις φωτογραφίες όπως του Χολμς, δεν παρουσίαζαν το ινδικό σχοινί. Ήταν ασκήσεις ισορροπίας πάνω σε καλάμια από μπαμπού, οι οποίες εκτελούνται ακόμη και σήμερα σε κάποιες περιοχές της Ινδίας». Σε αυτό το ταχυδακτυλουργικό νούμερο που παρουσιάζεται στην Ινδία και στην Κίνα από την αρχαιότητα, ένα παιδί στηρίζει ένα καλάμι μπαμπού στη μέση του. Στη συνέχεια ανεβαίνει πάνω σε αυτό ένας άλλος νέος, ο οποίος σκαρφαλώνει στην κορυφή του και παραμένει εκεί για ένα λεπτό.
Ο χρόνος μπερδεύει τα πράγματα
«Έχει ενδιαφέρον να μελετήσουμε το πώς οι αυτόπτες μάρτυρες μπέρδεψαν ένα παιχνίδι ισορροπίας με το φανταστικό νούμερο του ινδικού σχοινιού» αναφέρει ο Λάμοντ. Σε συνεργασία με τον Βρετανό ψυχολόγο Ρίτσαρντ Γουάιζμαν, ο Λάμοντ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μια μαρτυρία γίνεται λιγότερο αξιόπιστη όσο μεγαλώνει το χρονικό διάστημα από τη στιγμή που πρωτοειπώθηκε. Έτσι συγκέντρωσαν όλες τις σχετικές αναφορές –σαράντα οκτώ στο σύνολό τους- από βιβλία, δοκίμια και άρθρα. Απέρριψαν τις έμμεσες μαρτυρίες, εκείνες που δεν έφεραν χρονολογία καθώς και όσες δεν περιείχαν λεπτομερείς πληροφορίες. Κράτησαν μόνο είκοσι μία μαρτυρίες, τις οποίες και χώρισαν σε πέντε κατηγορίες.
«Το αποτέλεσμα» εξηγεί ο Λάμοντ «αποδεικνύει πόσο αναξιόπιστες είναι οι οπτικές μαρτυρίες. Στην πραγματικότητα οι μάρτυρες είχαν παρακολουθήσει το παιχνίδι της ισορροπίας πάνω στο κοντάρι, με το πέρασμα όμως των χρόνων είχαν διανθίσει τις περιγραφές τους με λεπτομέρειες που είτε είχαν διαβάσει είτε είχαν ακούσει. Ειδικά μετά τη δεκαετία του 1930, δεν βρέθηκε κανένας μάρτυρας που να υποστηρίζει ότι είχε παρακολουθήσει αυτό το νούμερο».
Τελικά, το μυστικό στο νούμερο του ινδικού σχοινιού κρύβεται μάλλον μέσα στο μυαλό μας. Ο εγκέφαλός μας συνδυάζει γεγονότα που έχουμε παρακολουθήσει κατά καιρούς με ιστορίες για τις οποίες έχουμε ακούσει να μιλούν. Το αποτέλεσμα; Η δημιουργία μιας εξαιρετικά γοητευτικής ιστορίας, όμως πέρα για πέρα ψεύτικης…
Πρώτη αναφέρθηκε σε αυτό μια εφημερίδα του 1890. Σήμερα, θαυματοποιοί από όλο τον κόσμο μιμούνται ανεπιτυχώς το δημοφιλέστατο αυτό «νούμερο».
Εδώ και έναν αιώνα κάνει τον γύρο του κόσμου μια εντυπωσιακή ιστορία που υποτίθεται ότι εκτυλίχθηκε στην Ινδία. Πρόκειται για το νούμερο του σχοινιού, κατά τη διάρκεια του οποίου εξαφανίζεται ένα παιδί. Το θέαμα παρουσιάζεται πάντα σε υπαίθριο χώρο. Ένας φακίρης πετάει στον αέρα ένα σχοινί το οποίο μοιάζει να «κοκαλώνει» και να αιωρείται στο κενό. Ένα παιδάκι, βοηθός του φακίρη, σκαρφαλώνει πάνω σε αυτό και όταν φτάνει στο άνω άκρο του εξαφανίζεται. Ο φακίρης διατάζει το παιδί να εμφανιστεί, αλλά δεν παίρνει καμία απάντηση. Τότε ανεβαίνει ο ίδιος πάνω στο σχοινί κρατώντας ένα μαχαίρι και εξαφανίζεται και εκείνος. Σύντομα αρχίζουν να πέφτουν από ψηλά τμήματα από το σώμα του μικρού βοηθού. Ο φακίρης κατεβαίνει, μαζεύει το σχοινί και τα καλύπτει με ένα κομμάτι ύφασμα. Αμέσως μετά, σαν από θαύμα, ξεπροβάλλει μέσα από το ύφασμα το παιδί ολοζώντανο.
Καλοκαιρινό «μαργαριτάρι»
«Εξαιρετικό νούμερο, δεν είναι όμως αληθινό» αναφέρει ο Πίτερ Λάμοντ, ιστορικός και ερευνητής της μαγείας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου. Η πρώτη αναφορά στο συγκεκριμένο θέαμα έγινε το 1890 στην αμερικανική εφημερίδα Chicago Tribune. Ποτέ πριν δεν είχε γραφτεί κάτι σχετικό με το νούμερο του ινδικού σχοινιού. Ο Τζον Έλμπερτ Ουίλκι, συντάκτης του εν λόγω άρθρου, εξομολογήθηκε αργότερα ότι επρόκειτο για ένα μεγάλο «μαργαριτάρι» καλοκαιρινής δημοσιογραφίας, σαν εκείνα που επινοούν σήμερα κάποιες εφημερίδες όταν δεν έχουν θέματα για να καλύψουν την ύλη τους. Ο Ουίλκι πάντως δεν περίμενε ότι η ψευδής αυτή είδηση θα είχε τόση απήχηση από το κοινό.
Το άρθρο της Chicago Tribune αναδημοσιεύτηκε σε άλλες εφημερίδες, ακόμη και ξένες. Η διάψευσή του από την ίδια την εφημερίδα, τέσσερις μήνες αργότερα, αγνοήθηκε παντελώς. Το 1904 εμφανίστηκε ο Σεμπάστιαν Μπέρσετ, ο πρώτος μάρτυρας που υποστήριζε ότι είχε παρακολουθήσει το θέαμα με το ινδικό σχοινί. Αφού υποβλήθηκε σε σειρά ερωτήσεων από μελετητές της Βρετανικής Εταιρείας Ψυχικών Ερευνών, αποδείχθηκε ότι διέθετε καλπάζουσα φαντασία.
Μαγική ύπνωση;
«Η γοητεία αυτού του παραμυθιού, που ενίσχυε την εικόνα μιας άγνωστης και μυστηριώδους Ινδίας, έλαβε τεράστιες διαστάσεις. Δεν ήταν πλέον δυνατόν να περιοριστεί η διάδοση της ιστορίας» εξηγεί ο Λάμοντ. Κάποιοι επιχείρησαν να δώσουν μια λογική εξήγηση στο παιχνίδι του σχοινιού υποστηρίζοντας ότι επρόκειτο για περίπτωση «μαγικής ύπνωσης». Ο φακίρης υπνώτιζε τον κόσμο και τους έκανε να βλέπουν ανύπαρκτες εικόνες. Πέρα από το ότι η εξήγηση αυτή έμοιαζε πιο απίστευτη και από το ίδιο το νούμερο, άρχισαν να εμφανίζονται φωτογραφίες που διέψευδαν το ενδεχόμενο της αυθυποβολής.
Το περιοδικό Strand, που φιλοξενούσε τις περιπέτειες του Σέρλοκ Χολμς, δημοσίευσε το 1919 την πρώτη φωτογραφία της πιο φημισμένης και πολυσυζητημένης επίδειξης των θαυματοποιών του κόσμου. Τη φωτογραφία είχε τραβήξει ο υπολοχαγός Φ. Γ. Χολμς, ο οποίος βεβαίως δεν είχε καμία σχέση με τον γνωστό ντετέκτιβ. Ο παρασημοφορημένος υπολοχαγός πρόλαβε να φωτογραφίσει το παιδάκι λίγα λεπτά πριν αυτό εξαφανιστεί, την ώρα που ισορροπούσε πάνω στο σχοινί. Το σχόλιο με το οποίο συνόδευε την φωτογραφία ήταν το εξής: «Δεν μπορώ να δώσω καμία εξήγηση!».
Μακάβρια κόλπα
Σύντομα άρχισαν να δημοσιεύονται διάφορες εκτιμήσεις με στόχο να λύσουν το αίνιγμα. Τη δεκαετία του 1930 ένας Γερμανός ταχυδακτυλουργός υποστήριξε ότι το σχοινί ήταν φτιαγμένο από οστά προβάτου που γαντζώνονταν το ένα πάνω στο άλλο. Έτσι σχηματιζόταν ένα είδος «στύλου» πάνω στο οποίο το παιδί μπορούσε να σκαρφαλώσει. Τη δεκαετία του 1950 διαδόθηκε η φήμη ότι το νούμερο παρουσιαζόταν σε ένα διάσελο, το ίσιωμα ανάμεσα σε δύο λόφους. Ο φακίρης άπλωνε ένα λεπτό σύρμα μεταξύ των λόφων και πάνω σε αυτό γάντζωνε το σχοινί καθώς το πετούσε στον αέρα. Το νούμερο δινόταν κάθε βράδυ. Το παιδί ανέβαινε στο σχοινί και, κρυμμένο στο σκοτάδι, εξαφανιζόταν. Κατόπιν ο φακίρης ανέβαινε στην κορυφή του σχοινιού, έβγαζε κάτω από τον φαρδύ μανδύα του τα ακρωτηριασμένα μέλη ενός πιθήκου και τα πετούσε καταγής. Το παιδί κατέβαινε μαζί του κρυμμένο κάτω από τον μανδύα του και επανεμφανιζόταν στο τέλος της παράστασης.
«Πρόκειται για ερμηνείες ακόμη πιο απίστευτες από το ίδιο το φαινόμενο» σχολιάζει ο Λάμοντ. «Ποιος μπορεί να μπερδέψει τα οστά του προβάτου με σχοινί; Και πού βρέθηκε ένα τόσο λεπτό σύρμα τεντωμένο ανάμεσα σε δύο λόφους ικανό να αντέχει το βάρος δύο ατόμων; Στην πραγματικότητα καταβάλλονταν προσπάθειες να ερμηνευτεί ένα ανύπαρκτο μυστήριο. Όσο για τις φωτογραφίες όπως του Χολμς, δεν παρουσίαζαν το ινδικό σχοινί. Ήταν ασκήσεις ισορροπίας πάνω σε καλάμια από μπαμπού, οι οποίες εκτελούνται ακόμη και σήμερα σε κάποιες περιοχές της Ινδίας». Σε αυτό το ταχυδακτυλουργικό νούμερο που παρουσιάζεται στην Ινδία και στην Κίνα από την αρχαιότητα, ένα παιδί στηρίζει ένα καλάμι μπαμπού στη μέση του. Στη συνέχεια ανεβαίνει πάνω σε αυτό ένας άλλος νέος, ο οποίος σκαρφαλώνει στην κορυφή του και παραμένει εκεί για ένα λεπτό.
Ο χρόνος μπερδεύει τα πράγματα
«Έχει ενδιαφέρον να μελετήσουμε το πώς οι αυτόπτες μάρτυρες μπέρδεψαν ένα παιχνίδι ισορροπίας με το φανταστικό νούμερο του ινδικού σχοινιού» αναφέρει ο Λάμοντ. Σε συνεργασία με τον Βρετανό ψυχολόγο Ρίτσαρντ Γουάιζμαν, ο Λάμοντ κατέληξε στο συμπέρασμα ότι μια μαρτυρία γίνεται λιγότερο αξιόπιστη όσο μεγαλώνει το χρονικό διάστημα από τη στιγμή που πρωτοειπώθηκε. Έτσι συγκέντρωσαν όλες τις σχετικές αναφορές –σαράντα οκτώ στο σύνολό τους- από βιβλία, δοκίμια και άρθρα. Απέρριψαν τις έμμεσες μαρτυρίες, εκείνες που δεν έφεραν χρονολογία καθώς και όσες δεν περιείχαν λεπτομερείς πληροφορίες. Κράτησαν μόνο είκοσι μία μαρτυρίες, τις οποίες και χώρισαν σε πέντε κατηγορίες.
«Το αποτέλεσμα» εξηγεί ο Λάμοντ «αποδεικνύει πόσο αναξιόπιστες είναι οι οπτικές μαρτυρίες. Στην πραγματικότητα οι μάρτυρες είχαν παρακολουθήσει το παιχνίδι της ισορροπίας πάνω στο κοντάρι, με το πέρασμα όμως των χρόνων είχαν διανθίσει τις περιγραφές τους με λεπτομέρειες που είτε είχαν διαβάσει είτε είχαν ακούσει. Ειδικά μετά τη δεκαετία του 1930, δεν βρέθηκε κανένας μάρτυρας που να υποστηρίζει ότι είχε παρακολουθήσει αυτό το νούμερο».
Τελικά, το μυστικό στο νούμερο του ινδικού σχοινιού κρύβεται μάλλον μέσα στο μυαλό μας. Ο εγκέφαλός μας συνδυάζει γεγονότα που έχουμε παρακολουθήσει κατά καιρούς με ιστορίες για τις οποίες έχουμε ακούσει να μιλούν. Το αποτέλεσμα; Η δημιουργία μιας εξαιρετικά γοητευτικής ιστορίας, όμως πέρα για πέρα ψεύτικης…
Επισκέπτης
Top 10 της απάτης μέσω διαδικτύου
Οι απατεώνες εξελίσσονται! Πολλοί αθώοι χρήστες του Internet έχουν πέσει θύματα απάτης μέσω e-mail, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που έγινε στις ΗΠΑ από το National Consumers League και δημοσιεύθηκε από το BBC.
Το 94% των χρηστών Internet που απάντησαν στην έρευνα δήλωσαν ότι έχουν λάβει μηνύματα, τα οποία είτε πρόσφεραν οικονομικές υπηρεσίες είτε προωθούσαν αμφιλεγόμενα συστήματα εύκολου κέρδους είτε σύστηναν την αγορά κάποιων "εξωτικών" μετοχών.
Δεν χρειάζεται βέβαια να αναφερθεί ότι το 99.9% αυτών των προσφορών είναι τουλάχιστον ύποπτες, για να μην πούμε απάτες. Σίγουρα οι χρήστες θα πρέπει να είναι πολύ καχύποπτοι όταν κάποιος τους υπόσχεται εύκολα και πολλά χρήματα, πολύ φτηνές τιμές και "δωρεάν" υπηρεσίες με κρυφά κόστη.
Η πιο δημοφιλής απάτη τα τελευταία χρόνια είναι το λεγόμενο "Nigerian Money Offer". Τα θύματα της απάτης λαμβάνουν ένα μήνυμα, υποτίθεται από έναν συγγενή του πρώην δικτάτορα της Νιγηρίας. Ο αποστολέας εξηγεί ότι διαθέτει πολλά εκατομμύρια δολάρια από τις "δραστηριότητες" του πατέρα του και επειδή δεν μπορεί να τα βγάλει από την Νιγηρία ζητάει την συνδρομή ενός Ευρωπαίου/Αμερικάνου στον τραπεζικό λογαριασμό του οποίου θα μεταφερθούν τα χρήματα, έναντι κάποιου σημαντικού ποσοστού το οποίο μεταφράζεται σε κάποια εκατομμύρια δολάρια.
Βέβαια ποτέ δεν γίνονται τέτοιες μεταφορές, ενώ οι απατεώνες, εφοδιασμένοι με ευαίσθητα στοιχεία τραπεζικών λογαριασμών, καταφέρνουν και "αδειάζουν" τους λογαριασμούς των εύπιστων θυμάτων τους.
Τέτοιου είδους απάτες, που συχνά προέρχονται από την Νιγηρία και άλλες Αφρικανικές χώρες, κυκλοφορούν εδώ και πολλά χρόνια μέσω ταχυδρομείου και φαξ.
Το top-10 της απάτης μέσω του διαδικτύου είναι:
*
Aπάτες στις ηλεκτρονικές δημοπρασίες, όπου δηλαδή τα αντικείμενα που αγοράζονται δεν παραδίδονται ποτέ
*
Εσκεμμένη παραπληροφόρηση για προϊόντα παντός είδους που αγοράζονται online. Επίσης αγορές online που δεν παραδίδονται ποτέ
*
Nigerian Money Offers
*
Εσκεμμένη παραπληροφόρηση για προϊόντα hardware & software που αγοράζονται online. Επίσης αγορές online που δεν παραδίδονται ποτέ
*
Απάτες πρόσβασης στο διαδίκτυο, όπου άγνωστοι ISPs χρεώνουν λανθασμένα για υπηρεσίες που ποτέ δεν είχαν ζητηθεί
*
Υπέρογκες χρεώσεις σε τηλεφωνικούς λογαριασμούς ή σε πιστωτικές κάρτες, για υπηρεσίες που ποτέ δεν ζητήθηκαν ή είχαν παρουσιαστεί σαν δωρεάν. Πολύ συνηθισμένο για "ροζ" υλικό
*
Συστήματα εργασίας στο σπίτι που υπόσχονται ιδιαίτερα αυξημένες πωλήσεις και κέρδη
*
Προκαταβολές για δάνεια, όπου τα θύματα εξαπατούνται στο να πληρώσουν προκαταβολικά χρεώσεις για δάνεια με πολύ μικρό επιτόκιο. Βέβαια τα δάνεια ποτέ δεν υλοποιούνται
*
Ψευδείς προσφορές για πιστωτικές κάρτες με πολύ μικρό επιτόκιο, πάλι μέσω της πληρωμής προκαταβολών
*
Εταιρικές ευκαιρίες που πουλιούνται με την υπόσχεση υπερβολικών εκτιμήσεων κέρδους
Οι απατεώνες εξελίσσονται! Πολλοί αθώοι χρήστες του Internet έχουν πέσει θύματα απάτης μέσω e-mail, σύμφωνα με μια νέα μελέτη που έγινε στις ΗΠΑ από το National Consumers League και δημοσιεύθηκε από το BBC.
Το 94% των χρηστών Internet που απάντησαν στην έρευνα δήλωσαν ότι έχουν λάβει μηνύματα, τα οποία είτε πρόσφεραν οικονομικές υπηρεσίες είτε προωθούσαν αμφιλεγόμενα συστήματα εύκολου κέρδους είτε σύστηναν την αγορά κάποιων "εξωτικών" μετοχών.
Δεν χρειάζεται βέβαια να αναφερθεί ότι το 99.9% αυτών των προσφορών είναι τουλάχιστον ύποπτες, για να μην πούμε απάτες. Σίγουρα οι χρήστες θα πρέπει να είναι πολύ καχύποπτοι όταν κάποιος τους υπόσχεται εύκολα και πολλά χρήματα, πολύ φτηνές τιμές και "δωρεάν" υπηρεσίες με κρυφά κόστη.
Η πιο δημοφιλής απάτη τα τελευταία χρόνια είναι το λεγόμενο "Nigerian Money Offer". Τα θύματα της απάτης λαμβάνουν ένα μήνυμα, υποτίθεται από έναν συγγενή του πρώην δικτάτορα της Νιγηρίας. Ο αποστολέας εξηγεί ότι διαθέτει πολλά εκατομμύρια δολάρια από τις "δραστηριότητες" του πατέρα του και επειδή δεν μπορεί να τα βγάλει από την Νιγηρία ζητάει την συνδρομή ενός Ευρωπαίου/Αμερικάνου στον τραπεζικό λογαριασμό του οποίου θα μεταφερθούν τα χρήματα, έναντι κάποιου σημαντικού ποσοστού το οποίο μεταφράζεται σε κάποια εκατομμύρια δολάρια.
Βέβαια ποτέ δεν γίνονται τέτοιες μεταφορές, ενώ οι απατεώνες, εφοδιασμένοι με ευαίσθητα στοιχεία τραπεζικών λογαριασμών, καταφέρνουν και "αδειάζουν" τους λογαριασμούς των εύπιστων θυμάτων τους.
Τέτοιου είδους απάτες, που συχνά προέρχονται από την Νιγηρία και άλλες Αφρικανικές χώρες, κυκλοφορούν εδώ και πολλά χρόνια μέσω ταχυδρομείου και φαξ.
Το top-10 της απάτης μέσω του διαδικτύου είναι:
*
Aπάτες στις ηλεκτρονικές δημοπρασίες, όπου δηλαδή τα αντικείμενα που αγοράζονται δεν παραδίδονται ποτέ
*
Εσκεμμένη παραπληροφόρηση για προϊόντα παντός είδους που αγοράζονται online. Επίσης αγορές online που δεν παραδίδονται ποτέ
*
Nigerian Money Offers
*
Εσκεμμένη παραπληροφόρηση για προϊόντα hardware & software που αγοράζονται online. Επίσης αγορές online που δεν παραδίδονται ποτέ
*
Απάτες πρόσβασης στο διαδίκτυο, όπου άγνωστοι ISPs χρεώνουν λανθασμένα για υπηρεσίες που ποτέ δεν είχαν ζητηθεί
*
Υπέρογκες χρεώσεις σε τηλεφωνικούς λογαριασμούς ή σε πιστωτικές κάρτες, για υπηρεσίες που ποτέ δεν ζητήθηκαν ή είχαν παρουσιαστεί σαν δωρεάν. Πολύ συνηθισμένο για "ροζ" υλικό
*
Συστήματα εργασίας στο σπίτι που υπόσχονται ιδιαίτερα αυξημένες πωλήσεις και κέρδη
*
Προκαταβολές για δάνεια, όπου τα θύματα εξαπατούνται στο να πληρώσουν προκαταβολικά χρεώσεις για δάνεια με πολύ μικρό επιτόκιο. Βέβαια τα δάνεια ποτέ δεν υλοποιούνται
*
Ψευδείς προσφορές για πιστωτικές κάρτες με πολύ μικρό επιτόκιο, πάλι μέσω της πληρωμής προκαταβολών
*
Εταιρικές ευκαιρίες που πουλιούνται με την υπόσχεση υπερβολικών εκτιμήσεων κέρδους
Επισκέπτης
Το Έπος της Μέσης Γης
http://[URL unfurl="true"]www.e-telescope.gr/images/support/09/tolkien.gif[/img[/URL]]
Το πιο γνωστό δημιούργημα του JRR Tolkien είναι ο «Άρχοντας των Δαχτυλιδιών». Ωστόσο η ιστορία που περιγράφεται αποτελεί μόνο ένα κομμάτι, και μάλιστα το τελευταίο του Μύθου της Μέσης Γης, που εμπνεύστηκε ο Άγγλος καθηγητής. Πρόκειται για ένα έργο το οποίο ξεκίνησε το 1914 και συνεχίστηκε μέχρι το 1973, χρονιά του θανάτου του.
Ο Tolkien ξεκίνησε να γράφει τον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» ως συνέχεια ενός άλλου βιβλίου, του «Hobbit». Το βιβλίο περιγράφει τις περιπέτειες του Bilbo Baggins με μια ομάδα νάνων στην αναζήτηση ενός μυθικού θησαυρού, που φυλάσσεται από ένα δράκο. Στη διάρκεια της αναζήτησης ο Bilbo αποκτά από το Gollum, ένα δαχτυλίδι, το οποίο αποτελεί τον κύριο συνδετικό κρίκο του «Hobbit» με τον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών». Το «Hobbit» ήταν καθαρά ένα παραμύθι για παιδιά, και ως τέτοιο το είχε γράψει για να ψυχαγωγήσει τα παιδιά του. Μάλιστα, δεν είχε σκοπό να το εκδόσει, αλλά κατά τύχη έπεσε στα χέρια του εκδότη Stanley Unwin, ο οποίος πρότεινε στον Tolkien να προχωρήσουν στην έκδοσή του χειρόγραφου (21/9/1937).
Η κυκλοφορία του «Hobbit» είχε τεράστια επιτυχία και μάλιστα από γράμματα που λάμβανε ο Tolkien από αναγνώστες, συναδέλφους και φίλους, όλοι συνηγορούσαν ότι πρέπει να υπάρχει μία συνέχεια (sequel), με περισσότερες πληροφορίες γύρω από τα Hobbit. Έτσι, ξεκίνησε η συγγραφή του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών», η οποία ως υπόθεση σίγουρα δεν απευθυνόταν σε παιδιά, καθώς, όπως έγραφε ο ίδιος σκοπός του ήταν να γράψει ένα ηρωικό έπος. Το έργο αυτό κράτησε αρκετά χρόνια και ολοκληρώθηκε το 1949, ωστόσο ξεκίνησε να εκδίδεται μόλις το 1954, αφού ο σχολαστικός καθηγητής έκανε συνεχώς διορθώσεις, προσέχοντας να υπάρχει συμφωνία ακόμα και στις φάσεις της σελήνης. Στη διάρκεια του πολέμου έστελνε τα κείμενα του στο γιο του Christopher, ο οποίος υπηρετούσε στη RAF, στη Νότια Αφρική (τόπος γέννησης του JRR Tolkien). Επίσης, συμπαραστάτης ήταν ο συγγραφέας C.S. Lewis (The Chronicles of Narnia, Out of the Silent Planet) και τα υπόλοιπα μέλη των Inklings, μέσα από τις παρατηρήσεις του πάνω στα κείμενα που τους διάβαζε ο Tolkien. Η χρονική σύμπτωση της συγγραφής του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έδωσε σε αρκετούς αναγνώστες την εντύπωση ότι το βιβλίο ήταν μια αλληγορία, όπου ο Sauron ταυτίζεται με τον Αδόλφο Χίτλερ, το Ένα Δαχτυλίδι με την ατομική βόμβα, οι Orc με τον «κομμουνιστικό κίνδυνο» κλπ. Ο Tolkien σε κάθε ευκαιρία απέρριπτε οποιαδήποτε αλληγορία και μάλιστα δήλωνε μελαγχολικά, ότι αν υπήρχε κάτι τέτοιο στο έργο του, το Δαχτυλίδι δεν θα καταστρεφόταν, αλλά θα χρησιμοποιούνταν εναντίον του Sauron. Ωστόσο, αυτό που υποστήριζε είναι ότι γεγονότα του βιβλίου μπορεί να φαίνονταν κοινά με την κατάσταση, που επικρατούσε την εποχή του Πολέμου, αλλά αυτό δεν σήμαινε απαραίτητα και αλληγορία.
Μετά την έκδοση των τριών βιβλίων του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών», ο Tolkien αφιερώθηκε στο σημαντικότερο για αυτόν έργο, την ιστορία της Δημιουργίας καθώς και τα γεγονότα της Πρώτης και Δεύτερης Εποχής της Μέσης Γης. Ο Tolkien ξεκίνησε να γράφει τις ιστορίες αυτές το καλοκαίρι του 1914, σκοπό να εξιστορήσει γεγονότα αρκετά παλαιότερα από τον Πόλεμο του Δαχτυλιδιού και στην ουσία αποτελούν τη μυθολογία της Μέσης Γης. Βέβαια αυτές οι ιστορίες πέρασαν από πολλές μετατροπές τόσο ως προς το περιεχόμενό τους όσο και ως προς τον τρόπο παρουσίασής τους με αποτέλεσμα ο Tolkien να μην προλάβει να τις εκδώσει, κάτι που έκανε ο γιος του Christopher το 1977, υπό το γενικό τίτλο Silmarillion. Στο βιβλίο περιγράφεται η δημιουργία της Μέσης Γης, η έλευση στον κόσμο των Valar (αγγελικών πνευμάτων μεγάλης δύναμης), η εμφάνιση των Ξωτικών, Ανθρώπων και Νάνων και οι πόλεμοι των Ξωτικών με τον Άρχοντα του Σκότους (Melkor), του οποίου ο Sauron ήταν ακόμα υπηρέτης. Το βιβλίο συνεχίζει με την πτώση του Melkor, την εμφάνιση και καταστροφή του βασιλείου του Númenor, μια παραλλαγή του μύθου της Ατλαντίδος και καταλήγει στα γεγονότα της Τρίτης Εποχής, με την δημιουργία των αρχαίων βασιλείων της Arnor και της Gondor, την κατασκευή των Δαχτυλιδιών της Δύναμης και τέλος στον Πόλεμο του Δαχτυλιδιού.
Το έργο του Tolkien διαπνέεται από έντονη νοσταλγία, περασμένων ευτυχισμένων εποχών, που δεν πρόκειται να ξαναέρθουν, κάτι που έζησε ο ίδιος ο Tolkien βλέποντας την υπαίθρια Αγγλία να χάνει την ειδυλλιακή της εικόνα και να «εκμοντερνίζεται». Παράλληλα, ένοιωθε την ανάγκη να ξαναδώσει στην Αγγλία τη χαμένη της μυθολογία, της οποίας μακρινοί απόηχοι ήταν ο Βασιλιάς Αρθούρος και το θρυλικό Avalon. Έτσι, στα βιβλία του συναντάμε δράκους, ξωτικά, νάνους και άλλα πλάσματα λιγότερο ή περισσότερο καλόβουλα, παραδόσεις που άρχισαν να ξεριζώνονται μετά την εισβολή και επικράτηση των Νορμανδών στην Αγγλία (1066 μ.Χ.). Επίσης, αυτό που προκαλεί εντύπωση στα βιβλία είναι η μεγάλη αγάπη του Tolkien για τη φύση, όπως εκφράζεται μέσα από τις γλαφυρές περιγραφές του mallorn και του niphrentil, αλλά και από τους δενδροβοσκούς του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών», οι οποίοι εκδικούνται τον Saruman για την καταστροφή του Δάσους Fangorn. Εξάλλου ο ίδιος ο Tolkien έτρεφε μία αντιπάθεια προς την άκρατη βιομηχανοποίηση της Αγγλίας, της οποίας έγινε μάρτυρας και κάποιες δυσάρεστες σχετικές αναμνήσεις έχουν περάσει στα κείμενα του. Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό ότι η βιομηχανία χρησιμοποιούνταν, υπό το πέπλο της μαγείας, αποκλειστικά από τον εκάστοτε Σκοτεινό Άρχοντα (Melkor- Sauron).
Εκτός από τον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» ο Tolkien έγραψε και διάφορα άλλα διηγήματα και πραγματείες με θέμα τη μεσαιωνική Αγγλία. Τα κείμενα που εκδόθηκαν όταν ο συγγραφέας ήταν εν ζωή είναι:
* A Middle English Vocabulary (1922)
* Sir Gawain and The Green Knight (1925)
* The Hobbit: or There and Back Again (1937)
* Farmer Giles of Ham (1949)
* The Fellowship of the Ring (1954), 1ο μέρος του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών»
* The Two Towers (1955), 2ο μέρος του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών»
* The Return of the King (1955), 3ο μέρος του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών»
* The Adventures of Tom Bombadil and other verses from the Red Book (1962)
* Ancrene Wisse (1962)
* Tree and Leaf (1964)
* Smith of Wooton Major (1967)
Έργα του εκδόθηκαν και μετά το θάνατό του με σημαντικότερα το Silmarillion (1977) και το Unfinished Tales of Númenor and Middle Earth (1980), το οποίο περιέχει κείμενα τα οποία δεν είχαν συμπεριληφθεί στο Silmarillion Από το 1983 ο Christopher Tolkien ξεκίνησε να εκδίδει μια σειρά βιβλίων με το γενικό τίτλο The History of Middle Earth, στα οποία παρουσιάζεται η εξέλιξη των ιστοριών του Silmarillion και του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών», καθώς o JRR Tolkien τις διόρθωνε και τις άλλαζε, μέχρι να καταλήξει στην τελική τους μορφή.
Πηγή: [url=http://[URL unfurl="true"]www.e-telescope.gr/]e-telescope.gr[/url[/URL]]
http://[URL unfurl="true"]www.e-telescope.gr/images/support/09/tolkien.gif[/img[/URL]]
Το πιο γνωστό δημιούργημα του JRR Tolkien είναι ο «Άρχοντας των Δαχτυλιδιών». Ωστόσο η ιστορία που περιγράφεται αποτελεί μόνο ένα κομμάτι, και μάλιστα το τελευταίο του Μύθου της Μέσης Γης, που εμπνεύστηκε ο Άγγλος καθηγητής. Πρόκειται για ένα έργο το οποίο ξεκίνησε το 1914 και συνεχίστηκε μέχρι το 1973, χρονιά του θανάτου του.
Ο Tolkien ξεκίνησε να γράφει τον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» ως συνέχεια ενός άλλου βιβλίου, του «Hobbit». Το βιβλίο περιγράφει τις περιπέτειες του Bilbo Baggins με μια ομάδα νάνων στην αναζήτηση ενός μυθικού θησαυρού, που φυλάσσεται από ένα δράκο. Στη διάρκεια της αναζήτησης ο Bilbo αποκτά από το Gollum, ένα δαχτυλίδι, το οποίο αποτελεί τον κύριο συνδετικό κρίκο του «Hobbit» με τον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών». Το «Hobbit» ήταν καθαρά ένα παραμύθι για παιδιά, και ως τέτοιο το είχε γράψει για να ψυχαγωγήσει τα παιδιά του. Μάλιστα, δεν είχε σκοπό να το εκδόσει, αλλά κατά τύχη έπεσε στα χέρια του εκδότη Stanley Unwin, ο οποίος πρότεινε στον Tolkien να προχωρήσουν στην έκδοσή του χειρόγραφου (21/9/1937).
Η κυκλοφορία του «Hobbit» είχε τεράστια επιτυχία και μάλιστα από γράμματα που λάμβανε ο Tolkien από αναγνώστες, συναδέλφους και φίλους, όλοι συνηγορούσαν ότι πρέπει να υπάρχει μία συνέχεια (sequel), με περισσότερες πληροφορίες γύρω από τα Hobbit. Έτσι, ξεκίνησε η συγγραφή του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών», η οποία ως υπόθεση σίγουρα δεν απευθυνόταν σε παιδιά, καθώς, όπως έγραφε ο ίδιος σκοπός του ήταν να γράψει ένα ηρωικό έπος. Το έργο αυτό κράτησε αρκετά χρόνια και ολοκληρώθηκε το 1949, ωστόσο ξεκίνησε να εκδίδεται μόλις το 1954, αφού ο σχολαστικός καθηγητής έκανε συνεχώς διορθώσεις, προσέχοντας να υπάρχει συμφωνία ακόμα και στις φάσεις της σελήνης. Στη διάρκεια του πολέμου έστελνε τα κείμενα του στο γιο του Christopher, ο οποίος υπηρετούσε στη RAF, στη Νότια Αφρική (τόπος γέννησης του JRR Tolkien). Επίσης, συμπαραστάτης ήταν ο συγγραφέας C.S. Lewis (The Chronicles of Narnia, Out of the Silent Planet) και τα υπόλοιπα μέλη των Inklings, μέσα από τις παρατηρήσεις του πάνω στα κείμενα που τους διάβαζε ο Tolkien. Η χρονική σύμπτωση της συγγραφής του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έδωσε σε αρκετούς αναγνώστες την εντύπωση ότι το βιβλίο ήταν μια αλληγορία, όπου ο Sauron ταυτίζεται με τον Αδόλφο Χίτλερ, το Ένα Δαχτυλίδι με την ατομική βόμβα, οι Orc με τον «κομμουνιστικό κίνδυνο» κλπ. Ο Tolkien σε κάθε ευκαιρία απέρριπτε οποιαδήποτε αλληγορία και μάλιστα δήλωνε μελαγχολικά, ότι αν υπήρχε κάτι τέτοιο στο έργο του, το Δαχτυλίδι δεν θα καταστρεφόταν, αλλά θα χρησιμοποιούνταν εναντίον του Sauron. Ωστόσο, αυτό που υποστήριζε είναι ότι γεγονότα του βιβλίου μπορεί να φαίνονταν κοινά με την κατάσταση, που επικρατούσε την εποχή του Πολέμου, αλλά αυτό δεν σήμαινε απαραίτητα και αλληγορία.
Μετά την έκδοση των τριών βιβλίων του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών», ο Tolkien αφιερώθηκε στο σημαντικότερο για αυτόν έργο, την ιστορία της Δημιουργίας καθώς και τα γεγονότα της Πρώτης και Δεύτερης Εποχής της Μέσης Γης. Ο Tolkien ξεκίνησε να γράφει τις ιστορίες αυτές το καλοκαίρι του 1914, σκοπό να εξιστορήσει γεγονότα αρκετά παλαιότερα από τον Πόλεμο του Δαχτυλιδιού και στην ουσία αποτελούν τη μυθολογία της Μέσης Γης. Βέβαια αυτές οι ιστορίες πέρασαν από πολλές μετατροπές τόσο ως προς το περιεχόμενό τους όσο και ως προς τον τρόπο παρουσίασής τους με αποτέλεσμα ο Tolkien να μην προλάβει να τις εκδώσει, κάτι που έκανε ο γιος του Christopher το 1977, υπό το γενικό τίτλο Silmarillion. Στο βιβλίο περιγράφεται η δημιουργία της Μέσης Γης, η έλευση στον κόσμο των Valar (αγγελικών πνευμάτων μεγάλης δύναμης), η εμφάνιση των Ξωτικών, Ανθρώπων και Νάνων και οι πόλεμοι των Ξωτικών με τον Άρχοντα του Σκότους (Melkor), του οποίου ο Sauron ήταν ακόμα υπηρέτης. Το βιβλίο συνεχίζει με την πτώση του Melkor, την εμφάνιση και καταστροφή του βασιλείου του Númenor, μια παραλλαγή του μύθου της Ατλαντίδος και καταλήγει στα γεγονότα της Τρίτης Εποχής, με την δημιουργία των αρχαίων βασιλείων της Arnor και της Gondor, την κατασκευή των Δαχτυλιδιών της Δύναμης και τέλος στον Πόλεμο του Δαχτυλιδιού.
Το έργο του Tolkien διαπνέεται από έντονη νοσταλγία, περασμένων ευτυχισμένων εποχών, που δεν πρόκειται να ξαναέρθουν, κάτι που έζησε ο ίδιος ο Tolkien βλέποντας την υπαίθρια Αγγλία να χάνει την ειδυλλιακή της εικόνα και να «εκμοντερνίζεται». Παράλληλα, ένοιωθε την ανάγκη να ξαναδώσει στην Αγγλία τη χαμένη της μυθολογία, της οποίας μακρινοί απόηχοι ήταν ο Βασιλιάς Αρθούρος και το θρυλικό Avalon. Έτσι, στα βιβλία του συναντάμε δράκους, ξωτικά, νάνους και άλλα πλάσματα λιγότερο ή περισσότερο καλόβουλα, παραδόσεις που άρχισαν να ξεριζώνονται μετά την εισβολή και επικράτηση των Νορμανδών στην Αγγλία (1066 μ.Χ.). Επίσης, αυτό που προκαλεί εντύπωση στα βιβλία είναι η μεγάλη αγάπη του Tolkien για τη φύση, όπως εκφράζεται μέσα από τις γλαφυρές περιγραφές του mallorn και του niphrentil, αλλά και από τους δενδροβοσκούς του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών», οι οποίοι εκδικούνται τον Saruman για την καταστροφή του Δάσους Fangorn. Εξάλλου ο ίδιος ο Tolkien έτρεφε μία αντιπάθεια προς την άκρατη βιομηχανοποίηση της Αγγλίας, της οποίας έγινε μάρτυρας και κάποιες δυσάρεστες σχετικές αναμνήσεις έχουν περάσει στα κείμενα του. Μάλιστα είναι χαρακτηριστικό ότι η βιομηχανία χρησιμοποιούνταν, υπό το πέπλο της μαγείας, αποκλειστικά από τον εκάστοτε Σκοτεινό Άρχοντα (Melkor- Sauron).
Εκτός από τον «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» ο Tolkien έγραψε και διάφορα άλλα διηγήματα και πραγματείες με θέμα τη μεσαιωνική Αγγλία. Τα κείμενα που εκδόθηκαν όταν ο συγγραφέας ήταν εν ζωή είναι:
* A Middle English Vocabulary (1922)
* Sir Gawain and The Green Knight (1925)
* The Hobbit: or There and Back Again (1937)
* Farmer Giles of Ham (1949)
* The Fellowship of the Ring (1954), 1ο μέρος του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών»
* The Two Towers (1955), 2ο μέρος του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών»
* The Return of the King (1955), 3ο μέρος του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών»
* The Adventures of Tom Bombadil and other verses from the Red Book (1962)
* Ancrene Wisse (1962)
* Tree and Leaf (1964)
* Smith of Wooton Major (1967)
Έργα του εκδόθηκαν και μετά το θάνατό του με σημαντικότερα το Silmarillion (1977) και το Unfinished Tales of Númenor and Middle Earth (1980), το οποίο περιέχει κείμενα τα οποία δεν είχαν συμπεριληφθεί στο Silmarillion Από το 1983 ο Christopher Tolkien ξεκίνησε να εκδίδει μια σειρά βιβλίων με το γενικό τίτλο The History of Middle Earth, στα οποία παρουσιάζεται η εξέλιξη των ιστοριών του Silmarillion και του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών», καθώς o JRR Tolkien τις διόρθωνε και τις άλλαζε, μέχρι να καταλήξει στην τελική τους μορφή.
Πηγή: [url=http://[URL unfurl="true"]www.e-telescope.gr/]e-telescope.gr[/url[/URL]]
Επισκέπτης
Οι γλώσσες της Μέσης Γης
Οι απόψεις για την ταινία ήταν αντικρουόμενες, ενώ πολύ συζήτηση έγινε στα διαδικτυακά φόρα των θαυμαστών του Tolkien σχετικά με το τελικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, θετική εντύπωση προκάλεσε η απόδοση μερικών διαλόγων στη γλώσσα των Ξωτικών (πχ σκηνή στη γέφυρα του Aragorn και της Arwen).
Επίσης, σε άλλο σημείο της ταινίας γίνεται αναφορά για τη γλώσσα της Mordor αλλά και για την Κοινή Γλώσσα, που ομιλούν όλοι οι λαοί της Μέσης Γης.
Η δημιουργία γλωσσών αποτελούσε μία ιδιαίτερα ευχάριστη ενασχόληση για τον Tolkien. Στη διάρκεια της εφηβείας του είχε επινοήσει μαζί τα ξαδέρφια του μια γλώσσα, η οποία αποτελούνταν κυρίως από ονόματα ζώων, την «Animalic». Στη συνέχεια ο νεαρός ακόμα Tolkien δημιούργησε την Naffarin, επηρεασμένη από λατινογενείς ήχους. Στη διάρκεια των ακαδημαϊκών του σπουδών ο Tolkien ήρθε σε επαφή με πολλές γλώσσες, όπως κελτικά, ουαλικά, φινλανδικά, αρχαία νορβηγικά, οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για τη δημιουργία της λαλιάς των λαών του φανταστικού του κόσμου.
Οι γλώσσες στις οποίες έδωσε μεγαλύτερη σημασία ήταν σίγουρα αυτές των Ξωτικών Quenya και Sindarin, με επιρροές από τα φινλανδικά η πρώτη και από τα ουαλικά η δεύτερη. Οι συγκεκριμένες γλώσσες είναι τόσο αναπτυγμένες, που κάποιος μπορεί να γράψει κείμενα χωρίς να καταφύγει σε δικές του επινοήσεις. Μάλιστα στο Παράρτημα του τρίτου βιβλίου του «Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών» (αγγλική έκδοση) υπάρχει ολόκληρο κεφάλαιο αφιερωμένο στον τρόπο προφοράς των γραμμάτων. Επίσης, εάν ψάξει κανείς στο Δίκτυο δεν θα δυσκολευτεί να βρει και να κατεβάσει τη Γραμματική της Quenya, της γλώσσας των Υψηλών Ξωτικών, όπως επίσης και λεξικά με πλήρεις ετυμολογικές αναλύσεις των λέξεων.
Τον καιρό που εξελίσσονται τα γεγονότα του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» η πλέον ομιλούμενη γλώσσα είναι η Κοινή Γλώσσα (Westron), η οποία αντιπροσωπεύει τα σύγχρονα αγγλικά. Βέβαια στην Ιστορία της Μέσης Γης εμφανίζονται και άλλες γλώσσες, όπως των Νάνων (Khuzdul), του Εχθρού (Black Speech) και των Ανθρώπων, που κατοικούσαν στις διάφορες περιοχές της Μέσης Γης και είχαν αναπτύξει δική τους ομιλία.
Βέβαια, το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί κάποιος να μπει σε όλο αυτό τον κόπο, ώστε να ντύσει μία φανταστική ιστορία. Η απάντηση δίνεται από τον ίδιο τον Tolkien:
The invention of languages is the foundation. The 'stories' were made rather to provide a world for the languages than the reverse. To me a name comes first and the story follows. I should have preferred to write in 'Elvish'. (The Letters of J.R.R. Tolkien, pp. 219-220)
Πηγή: www.e-telescope.gr/]e-telescope.gr[/url]
Οι απόψεις για την ταινία ήταν αντικρουόμενες, ενώ πολύ συζήτηση έγινε στα διαδικτυακά φόρα των θαυμαστών του Tolkien σχετικά με το τελικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, θετική εντύπωση προκάλεσε η απόδοση μερικών διαλόγων στη γλώσσα των Ξωτικών (πχ σκηνή στη γέφυρα του Aragorn και της Arwen).
Επίσης, σε άλλο σημείο της ταινίας γίνεται αναφορά για τη γλώσσα της Mordor αλλά και για την Κοινή Γλώσσα, που ομιλούν όλοι οι λαοί της Μέσης Γης.
Η δημιουργία γλωσσών αποτελούσε μία ιδιαίτερα ευχάριστη ενασχόληση για τον Tolkien. Στη διάρκεια της εφηβείας του είχε επινοήσει μαζί τα ξαδέρφια του μια γλώσσα, η οποία αποτελούνταν κυρίως από ονόματα ζώων, την «Animalic». Στη συνέχεια ο νεαρός ακόμα Tolkien δημιούργησε την Naffarin, επηρεασμένη από λατινογενείς ήχους. Στη διάρκεια των ακαδημαϊκών του σπουδών ο Tolkien ήρθε σε επαφή με πολλές γλώσσες, όπως κελτικά, ουαλικά, φινλανδικά, αρχαία νορβηγικά, οι οποίες αποτέλεσαν τη βάση για τη δημιουργία της λαλιάς των λαών του φανταστικού του κόσμου.
Οι γλώσσες στις οποίες έδωσε μεγαλύτερη σημασία ήταν σίγουρα αυτές των Ξωτικών Quenya και Sindarin, με επιρροές από τα φινλανδικά η πρώτη και από τα ουαλικά η δεύτερη. Οι συγκεκριμένες γλώσσες είναι τόσο αναπτυγμένες, που κάποιος μπορεί να γράψει κείμενα χωρίς να καταφύγει σε δικές του επινοήσεις. Μάλιστα στο Παράρτημα του τρίτου βιβλίου του «Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών» (αγγλική έκδοση) υπάρχει ολόκληρο κεφάλαιο αφιερωμένο στον τρόπο προφοράς των γραμμάτων. Επίσης, εάν ψάξει κανείς στο Δίκτυο δεν θα δυσκολευτεί να βρει και να κατεβάσει τη Γραμματική της Quenya, της γλώσσας των Υψηλών Ξωτικών, όπως επίσης και λεξικά με πλήρεις ετυμολογικές αναλύσεις των λέξεων.
Τον καιρό που εξελίσσονται τα γεγονότα του «Άρχοντα των Δαχτυλιδιών» η πλέον ομιλούμενη γλώσσα είναι η Κοινή Γλώσσα (Westron), η οποία αντιπροσωπεύει τα σύγχρονα αγγλικά. Βέβαια στην Ιστορία της Μέσης Γης εμφανίζονται και άλλες γλώσσες, όπως των Νάνων (Khuzdul), του Εχθρού (Black Speech) και των Ανθρώπων, που κατοικούσαν στις διάφορες περιοχές της Μέσης Γης και είχαν αναπτύξει δική τους ομιλία.
Βέβαια, το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί κάποιος να μπει σε όλο αυτό τον κόπο, ώστε να ντύσει μία φανταστική ιστορία. Η απάντηση δίνεται από τον ίδιο τον Tolkien:
The invention of languages is the foundation. The 'stories' were made rather to provide a world for the languages than the reverse. To me a name comes first and the story follows. I should have preferred to write in 'Elvish'. (The Letters of J.R.R. Tolkien, pp. 219-220)
Πηγή: www.e-telescope.gr/]e-telescope.gr[/url]
Άλλα thread (τυχαίες επιλογές)
