Απαραίτητη προϋπόθεση για επιτυχημένο μπάρμπεκιου με ψάρια είναι η πρώτη ύλη μας να είναι ολόφρεσκη. Τα φρέσκα ψάρια έχουν κόκκινα βράγχια και λαμπερά μάτια. Eχει ακουστεί όμως ότι βρέχουν τα μάτια και ότι ψεκάζουν με χρωστικές τα βράγχια. Βασικό χαρακτηριστικό του φρέσκου ψαριού είναι η νεκρική ακαμψία: πρέπει να είναι κυρτωμένο. Επίσης, πρέπει να είναι σφιχτόσαρκο, δηλαδή όταν πατάμε τη σάρκα του, να επανέρχεται αμέσως. Και, βέβαια, να μυρίζει ιώδιο, θάλασσα. Αν δεν είμαστε εξοικειωμένοι με την... αναγνώριση των φρέσκων ψαριών, πρέπει να βρούμε αξιόπιστο ψαρομανάβη. Αν αισθανθούμε ότι πάει να μας ξεγελάσει, αλλάζουμε προμηθευτή.
• Επειδή το ψήσιμο είναι σχετικά σύντομο, πρέπει να είμαστε απίκο όλη την ώρα.
• Οι χρόνοι που δίνουμε είναι σχετικοί. Κάθε ψάρι έχει το δικό του ψήσιμο. Για να εξοικειωθούμε πρέπει να χαλάσουμε 2 - 3 ψάρια, όπως λέει ο εστιάτορας Βαγγέλης Μπιθικούκης.
• Οι οδηγίες που ακολουθούν αφορούν σε ψήσιμο στα κάρβουνα. Για ψησταριά γκαζιού, υπολογίστε λίγα λεπτά ψήσιμο παραπάνω.
Πώς ψήνουμε μεσαία και μεγάλα ψάρια
ΤΙ ΕΠΙΛΕΓΟΥΜΕ: Συναγρίδες, φαγκριά, ροφοί, λυθρίνια, σαργοί, μουρμούρες, μελανούρια, τσιπούρες, σκαθάρια είναι ενδεικτικά μερικά από τα ψάρια που γίνονται ωραία στη σχάρα. Ιδιαίτερη προσοχή θέλουν ψάρια με λιγότερο λίπος (φαγκριά, λυθρίνια) γιατί στεγνώνουν εύκολα.
ΤΙ ΑΠΟΦΕΥΓΟΥΜΕ: Ψάρια άνω των 2 κιλών, διότι θέλουν πολύ χρόνο και είναι δύσκολα στο χειρισμό.
ΧΡΟΝΟΙ ΨΗΣΙΜΑΤΟΣ: Οι χρόνοι είναι ενδεικτικοί και εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες. Με την επανάληψη έρχεται η γνώση.
Ψάρια βάρους περίπου 300 γρ.: περίπου 12 - 16 λεπτά συνολικά.
Ψάρια βάρους 500 - 600 γρ.: περίπου ww20 - 22 λεπτά, συνολικά.
Ψάρια 1 κιλού: περίπου 25 - 35 λεπτά.
Ψάρια 2 κιλών: περίπου 45΄ - 1 ώρα.
1. Ετοιμάζουμε τη θράκα, ακολουθώντας τα βήματα της σελ.: 14. Τα κάρβουνα πρέπει να είναι γκριζωπά με ζωηρή την πυράκτωση από κάτω. Το χέρι μας δεν πρέπει να αντέχει πάνω από 2 - 3 δευτερόλεπτα στο ύψος που θα ψήσουμε τα ψάρια.
2. Απλώνουμε τα κάρβουνα κατά μήκος της ψησταριάς και τοποθετούμε τη σχάρα σε απόσταση γύρω στα 10 - 12 εκ. από τα κάρβουνα (είναι η δεύτερη σκάλα στις οικιακές ψησταριές). Η σχάρα πρέπει να κάψει καλά, για τουλάχιστον 10 λεπτά..
3. Τα ψάρια πάνω από 300 γρ. ο Βαγγέλης Μπιθικούκης προτείνει να τα χαράζουμε * κατά μήκος της σπονδυλικής τους στήλης, ώστε να ψηθούν πιο καλά. Ειδικά, για ψάρια πάνω από 500 γρ., αυτό φαίνεται να είναι μάλλον η καλύτερη λύση, γιατί είναι αρκετά απαιτητικά στο ψήσιμο, ιδιαίτερα για αρχαρίους..
4. Ξεκινώντας, λοιπόν, από το κέντρο της ουράς, κόβουμε κατά μήκος του κεντρικού κόκαλου μέχρι να φτάσουμε κάτω από τα βράγχια. Μέσα από την τομή αυτή εισχωρεί η θερμότητα στο εσωτερικό του, κι έτσι δεν μένει άψητο ενόσω ψήνεται εξωτερικά. Επαναλαμβάνουμε και από την άλλη..
5. Αλατίζουμε το ψάρι λίγο πριν το βάλουμε στη σχάρα, όχι νωρίτερα, γιατί θα το «χάσει». Αλατίζουμε μέσα κι έξω σχολαστικά. Αν το αλάτισμα είναι καλό, ακόμα και στον ήλιο να το ψήσεις το ψάρι, καλό θα γίνει», όπως μας είπε ο κ. Δημήτρης..
6. Oταν είμαστε έτοιμοι για ψήσιμο, λαδώνουμε τη σχάρα καλά. Επίσης, λαδώνουμε την πλευρά του ψαριού που θα ακουμπήσει πάνω στη σχάρα..
7. Η ειδική σχάρα που κλείνει με τη λαβή διευκολύνει το γύρισμα των ψαριών. Αρκετοί όμως υποστηρίζουν πως δεν επιτρέπει να παρακολουθούμε το σωστό ψήσιμό τους και ότι κολλάνε πιο εύκολα πάνω στο μεταλλικό πλέγμα. Αν, όμως, μας εξυπηρετεί καλύτερα, την αφήνουμε να κάψει καλά και τη λαδώνουμε προτού βάλουμε τα ψάρια..
8. Ενα σημάδι ότι το ψάρι είναι έτοιμο για γύρισμα είναι αν η ουρίτσα του έχει κυρτώσει προς τα πάνω. Αυτό όμως δεν συμβαίνει πάντα, οπότε πρέπει να είμαστε σε εγρήγορση..
9. Το ψάρι είναι έτοιμο για γύρισμα όταν ξεκολλάει σχετικά εύκολα από τη σχάρα. Δεν πρέπει να βιαστούμε να το γυρίσουμε. Ο σαργός 300 γρ. και η συναγρίδα του 1/2 κιλού που ψήσαμε χρειάστηκαν 3 - 4 λεπτά ψήσιμο από τη μία πλευρά, προτού τα γυρίσουμε..
10. Για να γυρίσουμε τα ψάρια, χρησιμοποιούμε φαρδιές σπάτουλες, όχι μικρές σπάτουλες, λαβίδες ή πιρούνια που τα «τραυματίζουν». Με τις σπάτουλες αυτές τα βοηθάμε να ξεκολλήσουν (πρέπει να ανασηκώνονται με ευκολία). Προτού γυρίσουμε, λαδώνουμε την άψητη πλευρά καλά..
11. Αφήνουμε το ψάρι να ψηθεί καλά μέχρι να ξεκολλάει πάλι από τη σχάρα. Θα χρειαστεί λίγα λεπτά παραπάνω (6 - 7 λεπτά), καθώς η θερμοκρασία της σχάρας έχει πέσει ελαφρώς εξαιτίας του ότι είχαμε βάλει πάνω το ψάρι..
12. Πότε το ψάρι ΔΕΝ είναι έτοιμο; Οταν, ανοίγοντας λίγο με το μαχαίρι ή τη σπάτουλα την τομή, δούμε ότι είναι ακόμα ροζ στο κόκαλο. Γυρνάμε το ψάρι και συνεχίζουμε το ψήσιμο, ελέγχοντάς το τακτικά..
13. Πότε είναι έτοιμο το ψάρι; Οταν στο κόκαλο δεν υπάρχει ροζ χρώμα. Επίσης, πρέπει τα κομμάτια της σάρκας που βρίσκονται εκατέρωθεν της ραχοκοκαλιάς να ξεκολλάνε εύκολα το ένα από το άλλο. Μόλις συμβεί αυτό, βγάζουμε το ψάρι αμέσως, αλλά με προσοχή, για να μη διαλυθεί. Αν το αφήσουμε κι άλλο, κινδυνεύει να στεγνώσει..
14 Τα μεγάλα ψάρια θέλουν περισσότερη ώρα ψήσιμο και περισσότερες φορές γύρισμα. Οι δίκιλες συναγρίδες λ.χ. χρειάστηκαν γύρω στη 1 ώρα συνολικά. Τις γυρίσαμε συνολικά 4 φορές.
Προσοχή: Αν κατά τη διάρκεια του ψησίματος τα ψάρια κινδυνεύσουν να αρπάξουν και δεν έχουν γίνει, αραιώνουμε τα κάρβουνα από κάτω ή ανεβάζουμε τη σχάρα μία σκάλα και συνεχίζουμε το ψήσιμο κανονικά..
* Σύμφωνα με μια άλλη σχολή ψησίματος, δεν πρέπει να χαράζουμε το ψάρι, γιατί κινδυνεύει να χάσει τα υγρά του. Αν ακολουθήσουμε αυτόν τον τρόπο ψησίματος πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί. Η φωτιά πρέπει να είναι πιο ήπια, δηλαδή το χέρι μας να αντέχει στο ύψος που θα ψήσουμε τα ψάρια περίπου 5 δευτερόλεπτα. Κατά το ψήσιμο θα χρειαστεί να γυρίσουμε τα ψάρια περισσότερες φορές, για να μην προλάβουν να αρπάξουν, χωρίς να έχουν ψηθεί στο εσωτερικό τους. Σαφή δείγματα ότι έγινε το ψάρι δεν υπάρχουν, πέρα ίσως από το γεγονός ότι μπορεί να έχει ανοίξει η ράχη του. Για να είμαστε σίγουροι, τηρούμε τις γενικές οδηγίες και τους χρόνους ψησίματος και ΠΑΝΤΑ δοκιμάζουμε.
Πώς ψήνουμε μικρότερα ψάρια
ΤΙ ΨΑΡΙΑ ΕΠΙΛΕΓΟΥΜΕ: Γόπες, μπαρμπούνια, κουτσομούρες, σαφρίδια, σκουμπριά, κολιούς. Το μέσο βάρος τους είναι γύρω στα 150 - 200 γρ. Πιο μικρές οι σαρδέλες, που γίνονται λουκούμι στη σχάρα.
ΧΡΟΝΟΙ ΨΗΣΙΜΑΤΟΣ
Ψάρια μέχρι 200 γρ.: 7 - 10 λεπτά συνολικά.
Σαρδέλες: Δεν θέλουν πάνω από 3 λεπτά συνολικά. Ελάχιστα παραπάνω ίσως χρειαστούν οι αυγουστιάτικες σαρδέλες που είναι πιο «ψωμωμένες».
1. Οπως και για όλα τα ψάρια, η θράκα πρέπει να είναι ζωηρή και τα κάρβουνα γκριζωπά. Αφήνουμε τη σχάρα να κάψει πολύ καλά, τη λαδώνουμε και λαδώνουμε και τα ψάρια, τα οποία αλατίζουμε λίγο πριν τα ψήσουμε.
2. Γυρνάμε τα ψάρια, όταν ξεκολλάνε με ευκολία. Δεν βιαζόμαστε. Πριν τα γυρίσουμε, λαδώνουμε την ωμή πλευρά. Για να μην τα τραυματίσουμε, χρησιμοποιούμε για το γύρισμα μια φαρδιά σπάτουλα.
3. Τα ψάρια αυτά δεν τα γυρνάμε παρά μία φορά, γιατί ψήνονται γρήγορα και εύκολα χαλάει η όψη τους. Ειδικά τα μπαρμπούνια είναι πολύ ευαίσθητα και δύσκολα δεν θα «τριφτεί» η λεπτεπίλεπτη πέτσα τους. Για καλύτερα αποτελέσματα χρησιμοποιούμε τη σχάρα που κλείνει με τη λαβή.
4. Για τις σαρδέλες, που μπορεί να σπάσουν κατά το γύρισμα κι αν είναι μικρές, κινδυνεύουν να γλιστρήσουν από τα κενά της σχάρας, είναι προτιμότερο να χρησιμοποιήσουμε τη διπλή σχάρα που κλείνει με τη λαβή. Την αφήνουμε να κάψει καλά, για περίπου 10 λεπτά, τη λαδώνουμε, λαδώνουμε και τα ψάρια και τα βάζουμε να ψηθούν.
Πως ψήνουμε σωστά τα θαλασσινά
ΤΙ ΕΠΙΛΕΓΟΥΜΕ
Καλαμάρια: Μεγάλα ως επί το πλείστον καλαμάρια. Τα μικρά είναι καλύτερα τηγανητά ή μαγειρευτά. Αποφεύγουμε τα θράψαλα, τα οποία είναι πιο σκληρά και γι' αυτόν το λόγο είναι κατάλληλα για κατσαρολάτα μαγειρέματα.
Γαρίδες: Για ψήσιμο στη σχάρα επιλέγουμε μεσαίες ή μεγάλες.
ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ
1. Πολλοί ανοίγουν το καλαμάρι στα δύο για να το ψήσουν. Ο Βαγγέλης Μπιθικούκης μάς έδειξε έναν άλλο τρόπο κοψίματος, ώστε να ψηθεί καλά το καλαμάρι, χωρίς να στεγνώσει. Κόβουμε τον κεντρικό κορμό κατά μήκος, αφήνοντας άκοπα λίγα εκατοστά στις δύο άκρες του.
2. Με αυτό τον τρόπο, το καλαμάρι κρατάει το ατρακτοειδές σχήμα του. Ο αέρας που εγκλωβίζεται στο σώμα του το κρατάει ζουμερό, ενώ παράλληλα από το άνοιγμα εισχωρεί όση θερμότητα χρειάζεται για να ψηθεί σωστά.
3. Λαδώνουμε καλά τη σχάρα, όμως δεν χρειάζεται να λαδώσουμε το καλαμάρι.Ψήνουμε για περίπου 2 - 4 λεπτά από κάθε πλευρά (ανάλογα με το μέγεθος). Τα μουστάκια θέλουν λιγότερο, για να μην καρβουνιάσουν.
ΓΑΡΙΔΕΣ
Για ψήσιμο στη σχάρα επιλέγουμε μεσαίες ή μεγάλες γαρίδες. Τις αφήνουμε όπως είναι με το κέλυφος, το οποίο λειτουργεί προστατευτικά κατά το ψήσιμο. Τις αλατίζουμε και τις ψήνουμε για περίπου 1,5 - 2 λεπτά από κάθε πλευρά, μέχρι να ροδοκοκκινίσουν και να δούμε ότι «βράζουν» λίγο μέσα στο ζουμί τους. Δοκιμάζουμε μία, γρήγορα, για να δούμε αν έγιναν, και τις βγάζουμε από τη φωτιά.
ΧΤΑΠΟΔΙ
ΤΙ ΕΠΙΛΕΓΟΥΜΕ: Για τη σχάρα διαλέγουμε ένα χορταστικό μέγεθος χταποδιού, από 1½ κιλό και πάνω, γιατί φυραίνει πολύ στο ψήσιμο.
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ: Aφού καθαρίσουμε το χταπόδι, το χωρίζουμε στα πλοκάμια του. Το σάκο (το κεφάλι του) το κρατάμε για άλλες μαγειρικές παρασκευές, π.χ. για χταποδοκοκεφτέδες.
ΧΡΟΝΟΣ ΨΗΣΙΜΑΤΟΣ: Εξαρτάται από το βάρος του χταποδιού. Υπολογίστε ότι τα πλοκάμια ενός χταποδιού βάρους γύρω στα 2 κιλά, που έχουν διάμετρο περίπου 3 εκ., θέλουν γύρω στα 20 λεπτά ψήσιμο συνολικά από όλες τις πλευρές. Πάντα, βέβαια, χρειάζεται δοκιμή. Το χταπόδι είναι έτοιμο όταν μπορεί μεν να μασηθεί, είναι όμως αρκετά κρουστό.
1. Ο Βαγγέλης Μπιθικούκης μάς έδειξε ένα κόλπο για να ψηθεί πιο σύντομα το χταποδοπλόκαμο. Με ένα κοφτερό μαχαίρι κάνουμε τομές (όχι πολύ βαθιές) αριστερά και δεξιά από κάθε σειρά βεντούζες.
2. Ετσι, όχι μόνο θα ψηθεί το πλοκάμι πιο γρήγορα, αλλά καταφέρνουμε να μη «γυρίσει» η πέτσα και μαζέψει. Για να το κόψουμε καλύτερα, το βάζουμε για λίγη ώρα στην κατάψυξη ώστε να είναι πιο σφιχτό.
3. Βάζουμε τη σχάρα σε απόσταση γύρω στα 10 - 12 εκ. από τη θράκα. Την αφήνουμε να κάψει καλά. Η θράκα πρέπει να έχει χωνέψει καλά και να την αντέχουμε στο χέρι για 3 - 4 δευτερόλεπτα. Λαδώνουμε τη σχάρα και βάζουμε το χταπόδι να ψηθεί, το οποίο δεν χρειάζεται λάδωμα και αλάτισμα. Το γυρνάμε τακτικά από όλες τις πλευρές.
Αν κινδυνεύει να αρπάξει πριν προλάβει να ψηθεί, αραιώνουμε τη φωτιά ή ανεβάζουμε τη σχάρα μία σκάλα.