Συνηθισμένα ορθογραφικά λάθη σε συνηθισμένες λέξεις:
• Τριάμισι χρόνια, τρεισήμισι μέρες (όχι τρεισήμισι χρόνια, για τον ίδιο λόγο που δε λέμε "τρεις χρόνια").
• Γι΄ αυτό (και όχι: γιαυτό).
• απ’ ό,τι και όχι απ’ ότι
• καθότι ή καθ’ ότι και όχι καθ’ ό,τι
• οτιδήποτε και όχι ο,τιδήποτε
• Καθένας, καθεμιά και όχι κάθε ένας, κάθε μια
• Μ’ εμένα, μ’ εσένα κλπ (και όχι: με μένα, με σένα)
• παρ’ όλα αυτά και όχι παρόλα αυτά. Αλλά παρόλο.
• αυτός καθ΄ εαυτόν, αυτή καθ’εαυτήν, αυτού καθ΄ εαυτόν, αυτής καθ’ εαυτήν, αυτόν καθ΄ εαυτόν, αυτοί καθ΄ εαυτούς, αυτών καθ΄ εαυτούς κλπ. Και επίσης αυτός καθαυτόν, αυτή καθαυτήν κλπ.(και όχι: αυτού καθ΄ εαυτού, αυτής καθ΄ εαυτής, αυτοί καθ΄ εαυτοί κλπ.).
• Μία, μια (=μιά), δύο, δυο (=δυό).
• Εννιά, εννέα, εννιακόσια, εννιακοσιοστός αλλά ενενήντα, ένατος, ενενηκοστός.
• Οι τύποι της ερωτηματικής αντωνυμίας ποιος είναι μονοσύλλαβοι και δεν τονίζονται: ποιες, ποιοι, ποιους κλπ.
• Διά και όχι δια (είναι δισύλλαβη). Αλλά, για
• Το εδώλιο του κατηγορουμένου (και όχι το ειδώλιο)
• Ειδωλολατρία, πρωτοπορία κλπ. (και όχι σε -εία), διότι προέρχονται από ουσιαστικά (ειδωλολάτρης κλπ.) και όχι από ρήματα.
• Πληροίς, πληροί και όχι πληρεί
• Επιφάνια, Θεοφάνια και όχι Επιφάνεια
• Κάθιδρος και όχι κάθιδρως
• Βραδιά, βραδιάζει, βραδινός, αλλά βράδυ.
• O μυς, οι μύες, τους μυς και όχι οι μυς, τους μύες
• Ο ιχθύς, οι ιχθύες, τους ιχθύς και όχι οι ιχθείς, τους ιχθύες.
• Όροφος αλλά διώροφος, τριώροφος, πολυώροφος
• Γαλλία αλλά Πορτογαλία
• Ποικίλλω αλλά ποικιλία
• Λάθη στη στρατιωτική ορολογία: η περίπολος (και όχι ουδ.), ο γεμιστήρας, ο τελαμώνας, ο αορτήρας, ο ζωστήρας (και όχι θηλ.), στρατιώτης προσκεκολλημένος σε άλλη μονάδα (και όχι: προσκωλυόμενος)
Συνηθισμένα εκφραστικά λάθη σε συνηθισμένες εκφράσεις
• Ευχαριστούμε όλους όσοι μας συμπαραστάθηκαν (και όχι: όλους όσους… διότι είναι υποκείμενο στο ρήμα που ακολουθεί, αλλά: «ευχαριστούμε όσους …»και επίσης: «επικοινωνεί με όλους όσους εκτιμάει», επειδή εδώ το «όσους» είναι αντικείμενο του ρήματος).
• π.μ. (=προ μεσημβρίας), μ.μ. (=μετά μεσημβρίαν και όχι μετά μεσημβρίας), π.Χ. (=προ Χριστού), μ.Χ. (=μετά Χριστόν και όχι μετά Χριστού).
• Περισσότεροι από έναν ή περισσότεροι του ενός (και όχι: περισσότεροι από ένας)
• Ενήργησα στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων μου (και όχι: στα πλαίσια).
• Πόσο πολλοί, τόσο πολλοί, πόσο πολλή (και όχι: πόσοι πολλοί, τόσοι πολλοί, τόση πολλή)
• κατ΄ αρχήν (=στα βασικά σημεία), Κατ΄ αρχάς (=αρχικά).Π.χ. «Το νομοσχέδιο ψηφίστηκε κατ’ αρχήν», « Κατ’ αρχάς να διευκρινίσουμε…»
• Γίνονται όλοι δεκτοί ανεξαρτήτως ηλικίας (και όχι: ανεξαρτήτου ηλικίας).
• Ο επικεφαλής, του επικεφαλής, τον επικεφαλής, οι επικεφαλής κλπ. (και όχι: τον επικεφαλή, του επικεφαλούς)
• Οι μέθοδοι / παράμετροι αυτές (και όχι: οι μέθοδοι / παράμετροι αυτοί). Οι παλαιές οδοί, οι κεντρικές είσοδοι, οι πολλές ψήφοι (και όχι: οι παλιοί οδοί, οι κεντρικοί είσοδοι, οι πολλοί ψήφοι)
• Η αναπληρώτρια διευθύντρια /υπουργός (και όχι: η αναπληρωτής διευθυντής/υπουργός)
• Κλητική: κυρία Πρόεδρε (και όχι: κυρία Πρόεδρος).
• 15 Σεπτεμβρίου ή 15 του Σεπτέμβρη (και όχι: 15 Σεπτέμβρη).
• Το ουσ. λάθος δεν μπορεί να χρησιμοποιείται ως επιθετικός προσδιορισμός: π.χ. «λανθασμένη έκφραση» (και όχι: λάθος έκφραση).
• έχω απαυδήσει (και όχι: έχω απηυδήσει, αλλά: είμαι απηυδισμένος).
• Γενετικό υλικό και όχι γεννητικό. Αλλά προγεννητικός έλεγχος και όχι προγενετικός
• Εξοκέλλω και όχι εξοκείλλω. Αλλά εξόκειλα, θα εξοκείλω, έχω εξοκείλει.
• Αποτείνομαι, μέλλ. θα αποταθώ (και όχι: αποτανθώ).
• Η λέξη αυτή απαντά συχνά στον Όμηρο (και όχι: απαντάται).
• Στο βιβλίο του πραγματεύεται το θέμα των κοινωνικών θεσμών (και όχι: διαπραγματεύεται). Αλλά: Ο Υπουργός Εξωτερικών διαπραγματεύεται τους όρους της ειρήνης.
• Απολαύει της εμπιστοσύνης (και όχι: απολαμβάνει).
• Τα ρήμα διαρρέω και λειτουργώ είναι αμετάβατα: διέρρευσε από πολιτικούς κύκλους η πληροφορία ότι... ή: πολιτικοί κύκλοι φρόντισαν να διαρρεύσει η πληροφορία ότι ... (και όχι: πολιτικοί κύκλοι διέρρευσαν την πληροφορία ότι ...). Θα θέσω το μηχάνημα σε λειτουργία (και όχι: θα το λειτουργήσω).
• Ασχολούμαστε, ασχολούμασταν(και όχι: ασχολιόμαστε κλπ. διότι το ρήμα είναι ασχολούμαι και όχι ασχολιέμαι).
• Επαναλαμβάνω (και όχι: ξαναεπαναλαμβάνω).
• Πριν από την έναρξη (και όχι: πριν την έναρξη).
• Το σαν χρησιμοποιείται για παρομοίωση και ως σύνδεσμος χρονικός ή αιτιολογικός: Ψηλός σαν κυπαρίσσι. Σαν έρθεις με το καλό. Εσύ σαν συγγενής έπρεπε να επέμβεις.
Το ως συνοδεύει κατηγορούμενα: Υπηρετεί ως καθηγητής. Το κατηγορούμενο μπαίνει στην ίδια πτώση με τη λέξη στην οποία αναφέρεται: Η εκλογή του ως καθηγητή (και όχι: ως καθηγητής). Το σαν στην καθομιλουμένη αντικαθιστά συχνά το ως χωρίς να είναι λάθος.
• Οποιοσδήποτε, οτιδήποτε (και όχι: ο οποιοσδήποτε, το οτιδήποτε).
• Αυτοκινητικό ατύχημα (και όχι: αυτοκινητιστικό)
• Τέως πρόεδρος: ο μέχρι πρo τινος πρόεδρος, ο προηγούμενος (από το σημερινό) πρόεδρο. Πρώην πρόεδρος: ο πριν από πολύ καιρό πρόεδρος.
• Δεν χρησιμοποιείται το «κύριος» ή το «κυρία» για πρόσωπα που έχουν πεθάνει (παρατίθεται απλώς το όνομα ή προηγείται το «αείμνηστος» ή «μακαρίτης», αν χρειάζεται)
• Το άρα δεν είναι σωστό να συνοδεύεται από το λοιπόν(όχι: άρα λοιπόν) ούτε υποκαθίσταται από το άραγε(!)
• Δεν χρησιμοποιούμε το «κύριος» ή το «κυρία» όταν παρουσιάζουμε τον εαυτό μας (και όχι: «γεια σας, είμαι ο κύριος Βάγγος»)
• Το «κ.κ.» χρησιμοποιείται μόνο στο γραπτό λόγο . Γράφουμε «οι κ.κ. ομιλητές» αλλά εκφωνούμε «οι κύριοι ομιλητές» (και όχι: οι κύριοι κύριοι ομιλητές)
• Το «μέσα» μπροστά από «σ» γίνεται «μες» (αλλά όχι απαραίτητα, μπορεί να μείνει «μέσα»), ποτέ όμως «μεσ’». Π.χ. Μεσ’ από το δάσος, αλλά μες στο δάσος ή μέσα στο δάσος.
• Ψιλή κυριότητα (νομικός όρος) και όχι υψηλή κυριότητα
Συνηθισμένα λάθη στην ορθογραφία ομόηχων λέξεων:
• το τείχος - ο τοίχος
• έχω κλίση στη μουσική (<κλίνω) - πήρα κλήση από το δικαστήριο (<καλώ)
• σύγκλιση απόψεων - σύγκληση συνεδρίου - σύγκλειση δοντιών
• ετερόκλιτο ουσιαστικό - ετερόκλητο πλήθος
• κλείνω την πόρτα - κλίνω το ρήμα
• η εξάρτηση από τα ναρκωτικά (<εξαρτώ) - η εξάρτυση του στρατιώτη (<εξαρτύω) - η εξάρτιση του πλοίου (<εξαρτίζω)
• σάτιρα, σατιρίζω, σατιρικό ποίημα, Σάτυρος (μυθ. ακόλουθος του Διονύσου), σάτυρος (ασελγής), σατυρικός (ο του Σατύρου), σατυρικό δράμα (το αρχαίο λογοτεχνικό είδος) αλλά σατιρικός συγγραφέας.
• η σορός του θα εκτεθεί σε λαϊκό προσκύνημα - ο σωρός από ξύλα
• τι μέλλει γενέσθαι; - δε με μέλει τι θα γίνει
• ο στίχος του ποιήματος - να παραταχθείτε σε τρεις στοίχους
• φύλλο του δέντρου - το αρσενικό φύλο
• κήτος: μεγάλο θαλάσσιο θηλαστικό – κύτος: κοίλωμα, αμπάρι πλοίου
• ψηλή γυναίκα - ψιλή κυριότητα | κλωστή | φωνή κλπ.
• πολιτικό κόμμα - έπεσε σε κώμα
• απευθύνω έκκληση - έκλυση ηθών
• σύγχυση νοημάτων (<συγχέω) - ψυχική σύγχιση (<συγχίζω)
• ιωνική φιλοσοφία (<Ιωνία) - Ιονική Τράπεζα (<Ιόνιο)
• λιμός (=πείνα) - λοιμός (=λοιμώδες νόσημα, πανώλης).
• Να ‘μαι: να είμαι (π.χ. τι ώρα να ‘μαι σπίτι;) – Να με: δέστε με (π.χ. να με κι εγώ!)
Συνηθισμένα λάθη στην Ορθογραφία ή/και σημασία παρώνυμων και ομόρριζων λέξεων:
• τεχνικός - τεχνητός
• πηλήκιο - πηλίκο
• βρόχος (=θηλιά) - βρόγχος (των πνευμόνων)
• εγκύπτει στη μελέτη της φιλοσοφίας - ενσκήπτει κακοκαιρία
• κυκλαδικό ειδώλιο - εδώλιο του κατηγορουμένου
• τον κατατρέχουν οι εχθροί του - τον κατατρύχουν οι αρρώστιες
• κληροδοτώ το σπίτι στο γιο μου - κληρονομώ το σπίτι από τον πατέρα μου
• κυκλοφοριακή συμφόρηση στην πόλη - το κυκλοφορικό σύστημα του ανθρώπινου σώματος
• χιλιετία: περίοδος χιλίων ετών- Χιλιετηρίδα: η επέτειος χιλίων ετών.
• αποδημία: μόνιμη εγκατάσταση σε ξένη χώρα. παρεπιδημία: προσωρινή (αλλά όχι σύντομη) παραμονήσε ξένη χώρα. εκδημία: ο θάνατος
• το μείγμα συνίσταται από τα εξής υλικά - συνιστάται η ανάπαυση του ασθενούς
• ψυχική οδύνη - ωδίνες (=πόνοι της γέννας)
• οι κάτοικοι της υπαίθρου - βγήκα στο ύπαιθρο για να ξεμουδιάσω
• απαιτείται η νοσηλεία του σε κλινική - η ασφαλιστική του εταιρία θα καταβάλει τα νοσήλια.
• Το άμεσα (τροπικό επίρρημα) δεν υποκαθιστά το αμέσως (χρονικό επίρρημα). Π.χ., «Η υπόθεση δεν τον αφορά άμεσα» (αλλά έμμεσα). «Να παρουσιαστεί αμέσως» (και όχι: άμεσα).
• Απλώς : μόνο- Απλά: με απλό, ανεπιτήδευτο τρόπο. Π.χ. «Δεν είναι ζήτημα απλώς προσωπικό, αλλά μας αφορά όλους» (και όχι: απλά).
• Τοπογραφία είναι η απεικόνιση υπό κλίμακα χώρου σε σχέδιο-τοπιογραφία είναι το ζωγραφικό έργο που απεικονίζει τοπίο.
• Ομότιμος: πανεπιστημιακός τίτλος που απονέμεται σε πανεπιστημιακό καθηγητή μετά τη συνταξιοδότησή του- Επίτιμος: αυτός που έχει τιμητικό τίτλο χωρίς να ασκεί καθήκοντα.
• Παλαίμαχος: πολύπειρος και παλιός αλλά συνήθως ακόμη ενεργός- Απόμαχος: απόστρατος, συνταξιούχος
• Αδιακρίτως: χωρίς διάκριση-Αδιάκριτα: χωρίς ευγένεια, χωρίς διακριτικότητα
• Έξοχα: θαυμάσια – Εξόχως: πάρα πολύ, υπερβολικά
• Ιδιαίτερα: κυρίως, κατ’ εξοχήν-Ιδιαιτέρως: χωρίς την παρουσία άλλων
• Αψίκορος: αυτός που χορταίνει εύκολα (και όχι: οξύθυμος) - αψίθυμος: αυτός που θυμώνει εύκολα - αμφίθυμος: αυτός που αλλάζει εύκολα διάθεση, ο κυκλοθυμικός
• Αντισκορικό: προϊόν που προστατεύει από σκώρους-αντισκωριακό: προϊόν κατά της σκουριάς
• Ενδελέχεια: η συνεχής φροντίδα, η επιμέλεια – Εντελέχεια(αριστοτελικός όρος): η μετάβαση της ύλης από τη «δυνάμει» στην «ενεργεία» κατάσταση.
• Νύμφη: νεαρό έντομο ή νεράιδα (και άλλο η νύφη του γάμου)
• Στιβάδα: στρώμα ύλης από ομοειδή στοιχεία – Στοίβα: σωρός από πράγματα
• Φιλοφρόνηση: επαινετικό και κολακευτικό σχόλιο, κομπλιμέντο – φιλοφροσύνη: φιλική και ευγενική συμπεριφορά
• Προτέρα: η προηγούμενη (π.χ. επανήλθε στην προτέρα κατάσταση) – προτεραία: η προηγούμενη μέρα (π.χ. το έμαθα την προτεραία της αναχώρησής μου)
• Αναστηλώνω: αποκαθιστώ μνημείο – υποστυλώνω: στηρίζω με στύλους
• Αυτοκινητικό ατύχημα - αυτοκινητιστής (=επαγγελματίας οδηγός αυτοκινήτου)
Συνηθισμένα λάθη στις ονομασίες οδών
• λεωφόρος Κηφισιάς (και όχι: Κηφισίας)
• οδός Μάρνη (και όχι: Μάρνης)
• οδός Τράλλεων (και όχι: Τραλλέων)
• οδός Βατάτζη (και όχι: Βατατζή)
• οδός Κοροίβου (και όχι: Κοροΐβου)
• οδός Χερσώνος (και όχι: Χέρσωνος)
• οδός Χάρητος (ο Χάρης, -ητος) (και όχι: Χάριτος)
• οδός Αλκυονίδων (και όχι: Αλκυονιδών)
• οδός Ατθίδων (και όχι: Ατθιδών)
• οδός Σημαχιδών (Σημαχίδαι: αρχαίος αττικός δήμος) (και όχι: Συμμαχιδών)
• πλατεία Βάθη (και όχι πλατεία Βάθης)
Συνηθισμένα λάθη σε αρχαΐζουσες και λόγιες εκφράσεις
• Εκ των ων ουκ άνευ (και όχι εκ των ουκ άνευ)
• Υπέρ το δέον (και όχι: υπέρ του δέοντος).
• Όσο(ν) αφορά το θέμα αυτό (και όχι: όσο αφορά στο θέμα αυτό, διότι αποτελεί μεταγλώττιση της λόγιας σύνταξης: όσον αφορά εις το θέμα αυτό. Ούτε, βεβαίως, ως αναφορά).
• στη διαπασών (και όχι: στο διαπασόν)
• βρέχει επί δικαίους και αδίκους (και όχι: επί δικαίων και αδίκων).
• εν πάση περιπτώσει (και όχι: εν πάσει)
• οι στύλοι του Ολυμπίου Διός (και όχι: οι στήλες).
• εν κρυπτώ και παραβύστω (και όχι: απαραβύστω)
• απορώ και εξίσταμαι (και όχι: απορώ και εξανίσταμαι)
• ποιούμαι την νήσσαν (κοινώς: κάνω την πάπια) και όχι: ποιώ την νήσσαν.
• περί πολλά τυρβάζει (και όχι περί πολλών τυρβάζει)
• απεκδύομαι την ευθύνη (και όχι: απεκδύομαι της ευθύνης)
• ελαφρά τη καρδία ( και όχι με ελαφρά την καρδία)
• δίνω το «παρών» (και όχι: δίνω το παρόν.)
• δυνάμει (και όχι: εν δυνάμει)
• ενός εκάστου (και όχι: καθενός εκάστου)
• ενόψει όσων θα γίνουν (και όχι: ενόψει όσων έγινανα)
• επί το έργον (και όχι: επί τω έργω)
• παρά πόδα (και όχι: παρά πόδας)
• δει δε χρημάτων… (και όχι: δει δη χρημάτων…)
• …θα ανοίξουν τον ασκό του Αιόλου (και όχι: τους ασκούς).
• πόσω μάλλον (και όχι: πόσο μάλλον ή κατά πόσο μάλλον)
• προτέρα κατάσταση (και όχι: προτεραία)
• διεμερίσαντο τα ιμάτια (και όχι διεμοιράσαντο ή διαμοιράσαντο)
• διά του λόγου το ασφαλές (και όχι: διά του λόγου το αληθές)
• δεν έχει πού την κεφαλήν κλίνη (και όχι: πού την κεφαλήν κλίναι)
• εισέπραξε τα επίχειρα (και όχι τα επιχείρια)
• επί ξυρού ακμής (και όχι: επί ξηρού). Ξυρόν= ξυράφι
• των παχιών(ή παχειών) αγελάδων (και όχι: των παχέων)
• παρελθέτω απ’ εμού το ποτήριον τούτο (και όχι: απελθέτω)
• πριν αλέκτορα φωνήσαι τρις (και όχι πριν αλέκτωρ φωνήσει)
• ου γαρ γιγνώσκεις τι τέξεται η επιούσα (και όχι: τεύξεται)
• χάρμα ιδέσθαι (και όχι χάρμα ειδέναι)
• λάθε βιώσας (και όχι: λάθρα)
• ο, η ελάσσων, το έλασσον και όχι το ελάσσον
• ο, η αυτάρκης, το αύταρκες και όχι το αυτάρκες.
• ο,η κακοήθης, το κακόηθες και όχι το κακοήθες
• ο περί ου ο λόγος, αλλά η περί ης ο λόγος , οι περί ων ο λόγος
