Ο εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου, διεθνολόγος Κωνσταντίνος Φίλης απαντά στο iefimerida, σε καίριες ερωτήσεις σχετικά με τη συμφωνία για την ΑΟΖ που σύναψε η χώρα μας με την Αίγυπτο.
Ηταν απαραίτητη η συμφωνία αυτή για την ΑΟΖ με την Αίγυπτο; Ειναι λεόντειος συμφωνία; Πώς αυτή η συμφωνία επικαλύπτει το τουρκολυβικό μνημόνιο; Και γιατί η οριοθέτηση έγινε τμηματικά, τι συνέβη με το Καστελλόριζο;
Ήταν απαραίτητη η συμφωνία με την Αίγυπτο;
Μετά τη συμφωνία Άγκυρας-κυβέρνησης της Τρίπολης διαμορφώθηκε μία νέα πραγματικότητα στην περιοχή. Τότε κάποιοι λανθασμένα ισχυρίζονταν ότι η ακύρωση του τουρκολιβυκού συμφώνου ήταν ζήτημα χρόνου.
Σχεδόν εννέα μήνες μετά, όμως, η θηλιά έσφιγγε στον λαιμό μας, ενώ η Τουρκία προετοιμαζόταν να το θέσει σε εφαρμογή, δηλαδή να ξεκινήσει σεισμικές έρευνες εντός της οριοθετημένης με τη Λιβύη περιοχής -χωρίς να σημαίνει ότι τελικά δεν θα το κάνει. Η Αθήνα, ωστόσο, είχε καταφέρει -έστω και συμβολικά- να μην πρωτοκολληθεί ακόμη στον ΟΗΕ, ενώ σύσσωμη η διεθνής κοινότητα το έχει καταγγείλει. Όμως, τώρα, μετά τη συμφωνία μας με την Αίγυπτο δημιουργείται ισχυρή νομική διαφορά, καθώς η μία συμφωνία επικαλύπτει την άλλη. Αυτό μας δίνει πολύ μεγαλύτερες δυνατότητες.
Μεταξύ άλλων:
α) κατοχυρώνουμε τα δικαιώματά μας, τα οποία, μάλιστα, αναγνωρίζονται από την αντικείμενη γεωγραφικά, γειτονική χώρα, έτσι ώστε να μπορούμε πλέον να τα ασκήσουμε. Πιο συγκεκριμένα, αν προηγουμένως ένα τουρκικό σεισμογραφικό σκάφος, κατόπιν σχετικής προκήρυξης διεθνούς διαγωνισμού και εν συνεχεία πρόσκλησης της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης της Λιβύης, εισερχόταν σε ελληνική υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ, η «απόκρουσή» του ή πολύ περισσότερο ενδεχόμενη χρήση βίας εκ μέρους μας δεν θα είχε ισχυρή νομιμοποιητική βάση,
β) αν οι έλληνες αλιείς επιχειρούσαν να ψαρέψουν εκτός των 6 ν.μ. στις περιοχές του παράνομου αλλά σε ισχύ τουρκολιβυκού συμφώνου, πιθανότατα θα εκδιώκονταν από το τουρκικό λιμενικό. Μετά τη συμφωνία της 6ης Αυγούστου οι αλιείς είναι απόλυτα ασφαλείς εντός της ελληνικής ΑΟΖ.
γ) η Λιβύη βρίσκεται πλέον μεταξύ δύο απολύτως νόμιμων οριοθετήσεων (Ελλάδας-Ιταλίας και Ελλάδας-Αιγύπτου). Η κυβέρνηση Σάρατζ δεν έχει κανένα απολύτως επιχείρημα να απορρίπτει την συζήτηση με εμάς -και ενώ η χώρα του έχει οριοθετήσει με Μάλτα και Τυνησία με προσφυγή στη Χάγη- για να ολοκληρωθεί με νόμιμο τρόπο ο χάρτης των οριοθετήσεων στην περιοχή νότια της Κρήτης. Γι’ αυτό άλλωστε, σχεδόν το 90% των ακτών της Κρήτης έχει μείνει εκτός της συμφωνίας με την Αίγυπτο. Για να διευκολυνθεί μελλοντική οριοθέτηση με μία κανονική και νομιμοποιημένη στο σύνολο της Λιβύης κυβέρνηση, με εξαιρετικά πιθανή -σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο- την τριμερή συμφωνία και με την Αίγυπτο.
δ) η ενίσχυση των δεσμών μας με το μεγαλύτερο αραβικό κράτος του κόσμου και σημαντικό περιφερειακό δρώντα, αν μη τι άλλο, σημαίνει ότι όταν στο μέλλον αποκατασταθούν οι σχέσεις του με την Τουρκία, η Ελλάδα δεν θα βρεθεί στο κενό. Προσώρας δε, λειτουργεί εξισορροπητικά έναντι της αλαζονικής και με ηγεμονικές τάσεις Άγκυρας.
Είναι εν τέλει λεόντειος η συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου;
Είναι μια ισορροπημένη συμφωνία, στο πλαίσιο του δικαίου της θάλασσας όπως έχει εφαρμοσθεί σε πρακτική και σε νομολογία. Έχουν εφαρμοστεί όλες οι αρχές της οριοθέτησης που προβλέπει το Δίκαιο της Θάλασσας (όπως η αρχή της αναλογικότητας των εκατέρωθεν ακτών). Επίσης, επιβεβαιώνεται η πάγια θέση μας ότι τα νησιά έχουν δικαιώματα και επήρεια υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ. Είναι αποτέλεσμα διαπραγμάτευσης και όχι επιβολής (όπως στην περίπτωση της αυθαίρετης τουρκολιβυκής οριοθέτησης) και προφανώς είναι προϊόν λειτουργικού συμβιβασμού των δύο συμβαλλόμενων μερών. Το μήνυμα προς πάσα κατεύθυνση είναι πως η Ελλάδα δεν κάνει αντικανονικές συμφωνίες, ούτε εξαναγκάζει άλλες χώρες σε έκνομες ενέργειες που καταπατούν τα δικαιώματα τρίτων. Τουναντίον συμφώνησε με την Αίγυπτο για να κατοχυρώσει καταπατηθέντα από την τουρκολιβυκή οριοθετηση κυριαρχικά δικαιώματα που παράγουν τα νησιά στην Αν. Μεσόγειο. Ασφαλώς, η αεροναυτική μας ισχύς και η διπλωματικο-στρατιωτική μας αποφασιστικότητα είναι απαραίτητα συστατικά για την αποτελεσματική προάσπιση και προώθηση των εθνικών μας συμφέροντων.
Η επόμενη καθοριστική ενέργεια για την εξασφάλιση μας είναι η τάχιστη κύρωση από τα δύο κοινοβούλια. Έχοντας κατά νου την αρνητική εξέλιξη με την Αλβανία το 2009, όταν τελικά έκρινε με γνωμοδότηση του το συνταγματικό δικαστήριο της γείτονος ότι η εν λόγω συμφωνία είναι άκυρη, δεν πρέπει να υπάρξει η παραμικρή κωλυσιεργία. Εν συνεχεία, και αφού πρωτοκολληθεί η συμφωνία στον ΟΗΕ με τις ανάλογες συντεταγμένες, πρέπει να επεκτείνουμε την αιγιαλίτιδα ζώνη μας νοτίως της Κρήτης (πρόκειται για μονομερή ενέργεια άλλωστε) αλλά και στο Ιόνιο, προκαταλαμβάνοντας τρόπον τινά τις διαβουλεύσεις με την Αλβανία. Έτσι, θα γίνει κατανοητό ότι η Ελλάδα αξιοποιεί αλλά και σέβεται τις πρόνοιες του διεθνούς δικαίου (και της UNCLOS), διευθετώντας τις εκκρεμότητες της με τα γειτονικά κράτη, ασκώντας παράλληλα τα κυριαρχικά της δικαιώματα.
Γιατί η οριοθέτηση έγινε τμηματικά; Μήπως ξεχάσαμε το Καστελλόριζο;
Οι διαβουλεύσεις με την Αίγυπτο εκκίνησαν το 2005. Δύο φορές στο παρελθόν φτάσαμε κοντά σε συμφωνία (πάλι τμηματική) αλλά δεν ολοκληρώθηκε. Αντιστοίχως, όμως, το 2013 Τουρκία και Αίγυπτος βρέθηκαν μία ανάσα από τη συμφωνία, γεγονός που θα απέκοπτε οριστικά την Ελλάδα από την Ανατολική Μεσόγειο. Ας αναρωτηθούμε τη θέση της χώρας μας, αν σήμερα επιβαρυνόμασταν με δύο συμφωνίες οριοθέτησης της Τουρκίας με Λιβύη και Αίγυπτο, δεδομένου ότι μια συμφωνία οριοθέτησης της Τουρκίας με την Αίγυπτο ωφελεί κατά κόρον την τελευταία, σε σύγκριση με αυτό που της αντιστοιχεί με όσα συμφώνησε με την Ελλάδα. Μάλιστα, μετά τη δειλή αλλά εμφανή προσπάθεια επαναπροσέγγισης της Άγκυρας με το Τελ-Αβίβ και ενώ στη Λιβύη όλα τα σενάρια βρίσκονται στο τραπέζι (με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα ενισχυμένη), είχαμε χρέος να προλάβουμε τη συμφωνία της Άγκυρας με μία ενδεχομένως νέα κατάσταση στην Αίγυπτο, το καθεστώς της οποίας κλονίζεται (και) λόγω των οικονομικών συνεπειών του κορωνοϊού (Covid-19). Σε αυτή την περίπτωση, το σύμπλεγμα της Μεγίστης (Καστελλόριζο) θα απομονώνονταν, αποκόπτοντας τη νησιωτική μας συνέχεια. Είναι, επίσης, σημαντικό πως οι διμερείς διαβουλεύσεις μεταξύ 2016 και 2019 αφορούσαν σε τμηματική και όχι ολική οριοθέτηση, με γνώστες αυτών να αναφέρουν ότι κυμαίνονταν στη βάση όσων τελικά συμφωνήθηκαν στις 6 Αυγούστου του 2020.
Επιφανείς νομικοί με βαθιά γνώση του θέματος, όπως οι Πέτρος Λιάκουρας και Γρηγόρης Τσάλτας, την άποψη των οποίων εμπιστεύομαι, μας καθησυχάζουν ως προς την εξαίρεση μέρους της Ρόδου και της συστάδας του Καστελλόριζου. Πρώτο και κυριότερο, υπάρχει σχετική πρόνοια (άρθρο 1 παράγραφος ε) στη συμφωνία, βάσει της οποίας η όποια οριοθέτηση πέραν των ορίων της συμφωνημένης (ανατολικά του 28ου μεσημβρινού ή νοτιοδυτικά της Κρήτης) θα ολοκληρωθεί με διαβούλευση των δύο μερών. Λογικά, αν στο μέλλον αγνοηθεί το σχετικό άρθρο, προκύπτει διεθνής ευθύνη. Κατά δεύτερον, οι δύο θύλακες που έχουν μείνει εκτός της συμφωνίας, αφορούν σε μελλοντικές διευθετήσεις των δύο πλευρών ή έκαστης με τρίτες χώρες, εν προκειμένω τις Λιβύη, Κύπρο και Τουρκία, είτε μέσω διαπραγματεύσεων είτε μέσω Χάγης. Κατά τρίτον, οι εν λόγω ρυθμίσεις, αντιθέτως με το τουρκολιβυκό σύμφωνο, δεν στρέφονται σε βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων τρίτων κρατών, ώστε να είμαστε εκτεθειμένοι, όπως η Τουρκία με το τουρκολιβυκό σύμφωνο.
Τέλος, να ξεκαθαρίσουμε ότι η συμφωνία είναι τμηματική, χωρίς τα συμβαλλόμενα μέρη να παραιτούνται από μελλοντική οριοθέτηση στα ανατολικά των προσδιορισμένων ορίων.
Πηγή: iefimerida.gr -
