Θαυμάστε τη σύγχρονη πολιτική σκέψη που διεκδικεί την εξουσία...
Καλύτερος πρωθυπουργός μεταπολιτευτικά
- Μέλος που άνοιξε το νήμα Andras37Athina
- Ημερομηνία ανοίγματος
- Απαντήσεις 404
- Εμφανίσεις 23K
- Tagged users Καμία
- Βλέπουν το thread αυτή τη στιγμή 6 άτομα (0 μέλη και 6 επισκέπτες)
Θαυμάστε τη σύγχρονη πολιτική σκέψη που διεκδικεί την εξουσία...
Επισκέπτης
την εχει την εξουσια. οχι αυτος, σαφως. μαλλον δεν το εχεις πιστεψει ακομα, ε?
Να σας πω κάτι? Σας φτύνουν και λετε βρέχει. Το μυαλο σας φτάνει μέχρι εκει που βλέπει η μύτη σας. ΣΤΟΠ!
Δεν μπορειτε να δειτε ότι κατηγορώντας το ένα κόμμα για σκανδαλα, απλά ευννοείται το αντιπολιτεύόμενο κομμα, δεν σταματάτε την διαφθορα. Παίζετε απλα το παιχνιδι της εξουσίας σαν πιόνια.
Πρέπει να επικεντρώσεται σε αυτά που γίνονται, που αλλάζουν, ώστε να παμε αυτό το βήμα μπροστά. Να μην εμποδίζουμε καθε προσπάθεια που πάει να γίνει, εστιάζοντας μόνο στα σκανδαλα που τρεχουν παράλληλα.
Εσεις που είσαστε "προχωρημένοι" στην πολιτική σας σκεψη , καθήστε κάθε μέρα 7.00 στο ΑΛΤΕΡ, ακούτε για τα σκάνδαλα, βρίζεται μόνο, σιχτηρίστε, μέχρι να γίνουν εκλογες, να αλλάξει κυβέρνηση , και να κάθονται οι επόμενοι μπροστα στο ΑΛΤΕΡ να βλέπουν τα προβαλλόμενα σκάνδαλα του επομενου κυβερνώντος κόμματος και να βρίζουν και αυτοί. Σαν καλοί βαλκάνι
Δεν μπορειτε να δειτε ότι κατηγορώντας το ένα κόμμα για σκανδαλα, απλά ευννοείται το αντιπολιτεύόμενο κομμα, δεν σταματάτε την διαφθορα. Παίζετε απλα το παιχνιδι της εξουσίας σαν πιόνια.
Πρέπει να επικεντρώσεται σε αυτά που γίνονται, που αλλάζουν, ώστε να παμε αυτό το βήμα μπροστά. Να μην εμποδίζουμε καθε προσπάθεια που πάει να γίνει, εστιάζοντας μόνο στα σκανδαλα που τρεχουν παράλληλα.
Εσεις που είσαστε "προχωρημένοι" στην πολιτική σας σκεψη , καθήστε κάθε μέρα 7.00 στο ΑΛΤΕΡ, ακούτε για τα σκάνδαλα, βρίζεται μόνο, σιχτηρίστε, μέχρι να γίνουν εκλογες, να αλλάξει κυβέρνηση , και να κάθονται οι επόμενοι μπροστα στο ΑΛΤΕΡ να βλέπουν τα προβαλλόμενα σκάνδαλα του επομενου κυβερνώντος κόμματος και να βρίζουν και αυτοί. Σαν καλοί βαλκάνι
Όταν λέω Ευρώπη, εννοώ τον Φιλελευθερισμό. Πες μου λοιπόν μια χώρα που ακολούθησε άλλο συστημα, και είναι ανεπτυγμένη. Βρες μου μια γαμημενη χώρα!
Εισαι τόσο βόδι , που απλά παπαγαλίζεις. Λες ότι λεει ενας γέρος καθισμενος στο καφενειο του χωριού του.
Πες μας εσύ ένα άλλον δρομο! Πες βρε λαμακουλη, ανοιγεις το στομα σου χωρίς να σκεφτείς.
Φαντάσου psaxnwtrans, το μεγαλειο της λογικής σου είναι αξιοθαύμαστο!
Ότι αναφέρω στο πιο προηγούμενο post, αναφέρετε σε μια γενικότερη λογική, που πρέπει να έχουμε σαν πολίτες , είτε το ΠΑΣΟΚ είναι κυβέρνηση, είτε η ΝΔ.
Με λιγα λόγιa: Ανεξαρτήτως κυβέρνησης, στηρίξτε ότι αλλάζει και μην επικεντρώνεστε στα μελανα σημεία, ώστε να προχωρήσουμε
Και εσύ από όλα αυτά καταλαβες ότι εγώ είμαι βολεμένος. Δεν βλέπεις καθόλου την αγωνιά μου να ξεκολήσει η χώρα από το τέλμα? Δεν έχω πει σε προηγούμενα posts ότι την 2η τετραετια ψηφισα ΠΑΣΟΚ? Ιδιωτικός υπάλληλος είμαι και σπάνε τα νεύρα μου όταν βολεμένοι κατεβένουν στους δρόμους και εμποδίζουν μια αλλάγη και κρατάνε την Ελλάδα πίσω απόλες τις φιλελευθερες χώρες
Επισκέπτης
Αγαπητέ bombast όταν ο εργάτης ψηφίζει το ίδιο κόμμα με το αφεντικό του ένας από τους δυο δεν πάει καλά ( ελπίζω το αφεντικό σου να ψηφίζει ΚΑΙ ????.
Γιατί εάν ψηφίζεται και οι δυο ΠΑΣΟΚ έχετε πρόβλημα .
Κανένας και μια ανάλυση τι είναι αυτός ο Φιλελευθερισμός που είναι τόσο καλός και δεν μπορούμε να τον δούμε ? για πες?.
Γιατί εάν ψηφίζεται και οι δυο ΠΑΣΟΚ έχετε πρόβλημα .
Κανένας και μια ανάλυση τι είναι αυτός ο Φιλελευθερισμός που είναι τόσο καλός και δεν μπορούμε να τον δούμε ? για πες?.
Επισκέπτης
Αγαπητέ bombast όταν ο εργάτης ψηφίζει το ίδιο κόμμα με το αφεντικό του ένας από τους δυο δεν πάει καλά ( ελπίζω το αφεντικό σου να ψηφίζει ΚΚΕ ????.
Γιατί εάν ψηφίζεται και οι δυο ΠΑΣΟΚ έχετε πρόβλημα .
Κανένας και μια ανάλυση τι είναι αυτός ο Φιλελευθερισμός που είναι τόσο καλός και δεν μπορούμε να τον δούμε ? για πες?.
Γιατί εάν ψηφίζεται και οι δυο ΠΑΣΟΚ έχετε πρόβλημα .
Κανένας και μια ανάλυση τι είναι αυτός ο Φιλελευθερισμός που είναι τόσο καλός και δεν μπορούμε να τον δούμε ? για πες?.
Ο φιλελευθερισμος είναι αυτό το σύστημα που έχει πάει μπροστα ολόκληρη την Ευρώπη, την Αμερική και την Ιαπωνία. Είναι το σύστημα που αν δεν αμφιταλαντευόμασταν τόσα χρόνια, και το ακολουθούσαμε αποφασιστηκα, τώρα δεν θα είμασταν ουραγοί.Ειναι το σύστημα όπου οι ιδιωτικοί υπάλληλοι δεν δουλεύουν για να χρυσόπληρώνουν 200.000 παραπάνω δημοσίους υπαλλήλους βολεμένους σε ανύπαρκτες δημόσιες υπηρεσίες εδώ και χρόνια. Είναι το σύστημα που ναι μεν όπως όλα τα συστηματα έχουν μειονεκτήματα, αλλά είναι και το μόνο πετυχημενο
Ήδη ανέφερα ότι ο φιλελευθερισμός όπως όλα τα συστηματα, δεν είναι το κλειδι για του παραδείσου. Βέναια έσυ μάλλον αλλά διαβάζεις και άλλα καταλαβαίνεις. Αν στην αμερικη έχει 3.000.000 αστέγους , στη Ρωσία τώρα αλλά και επι κομμουνισμου, έχει και είχε 80.000.000 σε ανέχεια. και μαλιστα ο τελευταίος άστεγος της Αμερικής, μπορεί να συγκριθεί μόνο με τον πρώτο από τα 80.000.000 ρώσων σε ανέχεια.
Καλά λέω, οτι εσύ και μερικοί αλλοι εδω μέσα , με κορυφαίο τον laplace, παπαγαλίζετε αυτά που ακούτε απο δω και απο κει. Ουτε ιχνος λογικής και σκεψης δεν βάζετε στην υπόθεση.
Todok είσαι τελείως βλήμα, σορρυ που στο λέω κιολας δηλαδη. Συνέχισε να παιζεις το παιχνιδι της κάθε αντιπολίτευσης με τα σκάνδαλα. Καλο 2050
Καλά λέω, οτι εσύ και μερικοί αλλοι εδω μέσα , με κορυφαίο τον laplace, παπαγαλίζετε αυτά που ακούτε απο δω και απο κει. Ουτε ιχνος λογικής και σκεψης δεν βάζετε στην υπόθεση.
Todok είσαι τελείως βλήμα, σορρυ που στο λέω κιολας δηλαδη. Συνέχισε να παιζεις το παιχνιδι της κάθε αντιπολίτευσης με τα σκάνδαλα. Καλο 2050
H ρωσία πέρασε από κοσμοιστορικές αλλαγές και πάλι δεν έχει 80μύρια αστέγους. Το φαινομενο των αστέγων παρατηρείται χαρακτηριστικά σε καπιταλιστικές κοινωνίες.
Περιμένω να απαντήσεις στο αν οι ιδιωτικοί υπάλληλοι δουλεύουν για τους δημόσιους ή για τα αφεντικά τους, αλλά φαίνεται δε σου έχουν δώσει σκονάκι για το θέμα αυτό.
Αντί να μιλάς για βλήματα πρόσεχε μη σε εκτοξεύσουν και γίνεις αιτία νέου ελληνοτουρκικού επεισοδίου.
Περιμένω να απαντήσεις στο αν οι ιδιωτικοί υπάλληλοι δουλεύουν για τους δημόσιους ή για τα αφεντικά τους, αλλά φαίνεται δε σου έχουν δώσει σκονάκι για το θέμα αυτό.
Αντί να μιλάς για βλήματα πρόσεχε μη σε εκτοξεύσουν και γίνεις αιτία νέου ελληνοτουρκικού επεισοδίου.
μπομπ εσυ που χαρακτηριζεις τον κοσμο θα πρεπε να ξερεις οτι αλλιως εννοειται ο φιλελευθερισμος στην Ευρωπη κι αλλιως στην Αμερικη γι αυτο μην πετας την Αμερικη μεσα...Λυπαμαι ρε φιλε αλλα εισαι ενας απλος συκοφαντης ημιμαθεις...Το χω ξαναπει και θα το ξαναπω..Η ημιμαθεια ειναι χειροτερη απ την αμαθεια...Στο ιντερνετ εισαι,ριξε καμια ματια σε καμια εγκυρη εγκυκλοπεδια να δεις περι του φιλελευθερισμου που ευαγγελιζεσαι και μετα μας τα ξανακανεις τσουρεκια....Και μην βιαστεις να πεταξεις καμια μαλακια οπως τα πιπιλισματα σε οσα σου μαθαν να λες αν δεν καταλαβεις και δεν διασταυρωσεις πρωτα αυτο που λεω...
Επισκέπτης
Αγαπητέ bombast είναι υπέροχος ο φιλελευθερισμός και πιστεύω ότι πρέπει να αναλάβεις Αποστόλη να ενημερώσεις όλους τους έλληνες συνταξιούχους του ΙΚΑ που περνούν 500 εύρο το μήνα πόσο καλό τους κάνει
Τώρα όσο αφορά την Ευρώπη άρχισε από την Αγγλία που είναι η μητέρα του ( και ρωτάω μήπως πρέπει να τον ψιλοπερνω και λίγο για να γίνω καλός φιλελεύθερος ) ερώτημα ??
Δεν ξέρω λέω..
Αμερική εκεί έχουν την δημοκρατία του Εβραίου που μάλλον δεν μπορείς να κατανοήσεις 30% ανεργία αλλά και η φοροδιαφυγή είναι το μεγαλύτερο έγκλημα ενάντιων της χώρας όπως εδώ ??..χαχχα αλλά και ένα σύστημα για τους πεινασμένους με κουπόνια . όπως εδώ με τους συνταξιούχους.
Φιλελευθερισμός είναι το σύστημα που ο πλούσιος γίνεται πλουσιότερος και ο φτωχός φτωχότερος αυτό είναι δικαιοσύνη .αλλά θα πρέπει να καταλάβεις μερικά πράγματα διαβάζοντας ΙΣΤΟΡΙΑ . Ποτέ βγήκε ο Χίτλερ στην Γερμανία και οι Μπολσεβίκοι στην Ρωσία .
Και τέλος γιατί έχουμε και δουλείες Ξέρεις άμα βάλεις τον πούστη να σου κανείς δουλεία τι θα σου κάνει -------- ΠΟΥΣΤΙΕΣ .. ΕΧΕ ΤΟ ΝΟΥ ΣΟΥ
ΥΓ Είναι η τελευταία φορά που σου απαντάω σε προσωπικό επίπεδο συγνώμη
Τώρα όσο αφορά την Ευρώπη άρχισε από την Αγγλία που είναι η μητέρα του ( και ρωτάω μήπως πρέπει να τον ψιλοπερνω και λίγο για να γίνω καλός φιλελεύθερος ) ερώτημα ??
Δεν ξέρω λέω..
Αμερική εκεί έχουν την δημοκρατία του Εβραίου που μάλλον δεν μπορείς να κατανοήσεις 30% ανεργία αλλά και η φοροδιαφυγή είναι το μεγαλύτερο έγκλημα ενάντιων της χώρας όπως εδώ ??..χαχχα αλλά και ένα σύστημα για τους πεινασμένους με κουπόνια . όπως εδώ με τους συνταξιούχους.
Φιλελευθερισμός είναι το σύστημα που ο πλούσιος γίνεται πλουσιότερος και ο φτωχός φτωχότερος αυτό είναι δικαιοσύνη .αλλά θα πρέπει να καταλάβεις μερικά πράγματα διαβάζοντας ΙΣΤΟΡΙΑ . Ποτέ βγήκε ο Χίτλερ στην Γερμανία και οι Μπολσεβίκοι στην Ρωσία .
Και τέλος γιατί έχουμε και δουλείες Ξέρεις άμα βάλεις τον πούστη να σου κανείς δουλεία τι θα σου κάνει -------- ΠΟΥΣΤΙΕΣ .. ΕΧΕ ΤΟ ΝΟΥ ΣΟΥ
ΥΓ Είναι η τελευταία φορά που σου απαντάω σε προσωπικό επίπεδο συγνώμη
Επί κομμουνιστικής Σοβιετικής Ένωσης δεν έβλεπες άστεγο.Είχα πάει στη Μόσχα το 1985 και δεν έβλεπες ούτε σκουπιδάκι.Όταν τη διέλυσαν τότε άρχισαν οι άστεγοι να εμφανίζονται στους δρόμους.Κάποιοι τύπου Abramovic έγιναν πάμπλουτοι και κάποιοι άλλοι-οι περισσότεροι-πάμφτωχοι.Τότε εμφανίστηκαν και στην Ελλάδα οι Ρωσίδες,Ουκρανέζες κλπ πόρνες.Μέχρι τότε σπάνια έβρισκες στα μπουρδέλα καμιά ξένη.
Όσο για τις ΗΠΑ,σκατά οικονομία είχαν κι έχουν.Στρατιωτική δύναμη μόνο.Και διάβασε το παρακάτω άρθρο από την Καθημερινή:
Όσο για τις ΗΠΑ,σκατά οικονομία είχαν κι έχουν.Στρατιωτική δύναμη μόνο.Και διάβασε το παρακάτω άρθρο από την Καθημερινή:
Eκλογές 18ης Οκτωβρίου 1981, το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Ποσοστό 48,06%, 172 έδρες στη Βουλή, και η πρώτη σοσιαλιστική κυβέρνηση της Ελλάδας ανοίγει νέα σελίδα στην ιστορία της χώρας. Κύριο προεκλογικό σύνθημα: «Εδώ και τώρα Αλλαγή». Οι τόνοι, πάντως, χαμηλότεροι σε σχέση με αυτούς της προηγούμενης δεκαετίας.
Στις πρώτες δηλώσεις του ως νικητής των εκλογών, ο Ανδρέας υπόσχεται σκληρή δουλειά για την εφαρμογή του προγράμματος της Αλλαγής, τονίζοντας ότι θα τιμήσει το «μεγάλο συμβόλαιο τιμής» που συνήψε με το λαό, ότι θα παραμείνει «στις επάλξεις του αγώνα για μια νέα Ελλάδα που ανήκει στο λαό της, που θα τη διαφεντεύει ο λαός της». Το ΠΑΣΟΚ, βάσει των προεκλογικών δεσμεύσεων, δίνει άμεσα δείγματα των μεταρρυθμιστικών του προθέσεων, προωθώντας νομοσχέδια σε όλους σχεδόν τους τομείς του δημόσιου βίου.
Καταργούνται οι «φάκελοι» και τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων, οι διακρίσεις εις βάρος των πολιτών λόγω των πολιτικών τους φρονημάτων. Σύντομα καθιερώνεται ο θεσμός του πολιτικού γάμου και του συναινετικού διαζυγίου, καταργείται η προίκα, αποποινικοποιείται η μοιχεία και η θέση της γυναίκας βελτιώνεται στο οικογενειακό και το κοινωνικό επίπεδο -- τουλάχιστον νομικά. Αναγνωρίζονται επίσημα οι αντιστασιακές οργανώσεις που έδρασαν την περίοδο της ναζιστικής Κατοχής. Σε πρακτικό επίπεδο η απόφαση αυτή, που είχε ούτως ή άλλως συμβολική σημασία, είχε ως αποτέλεσμα τον επαναπατρισμό πολλών ελλήνων πολιτικών προσφύγων από την εποχή του Εμφύλιου. Στον τομέα της εκπαίδευσης προωθούνται αλλαγές σε όλες τις βαθμίδες, ωστόσο δεν είναι εφικτή η αποδοχή ενός ευρύτερου πλαισίου, με αποτέλεσμα τις συνεχείς εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στην πορεία του χρόνου. Στον εργασιακό και συνδικαλιστικό χώρο, αλλάζει ο τρόπος λειτουργίας των συνδικαλιστικών οργανώσεων, καθιερώνεται η πενθήμερη εργασία, η απλή αναλογική στην εκλογή των οργάνων τους. Στον αγροτικό τομέα ενισχύονται οι συνεταιρισμοί, που όμως δεν έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας αναδεικνύεται σε έναν από τους πιο επιτυχημένους και πιο δημοφιλείς θεσμούς της σοσιαλιστικής κυβέρνησης.
Στον οικονομικό τομέα, προωθούνται άμεσα αλλαγές που θέλουν να παρουσιάσουν τον μεταρρυθμιστικό άνεμο αφενός, την κοινωνική ευαισθησία της κυβέρνησης αφετέρου. Στα μέτρα που εξαγγέλλονται για την ενίσχυση των οικονομικά ασθενέστερων κοινωνικών στρωμάτων, περιλαμβάνονται η τιμαριθμοποίηση μισθών και ημερομισθίων (ΑΤΑ), ο διπλασιασμός των κατώτερων συντάξεων, σημαντικές αυξήσεις στους κατώτερους μισθούς. Υιοθετεί πολιτική ενίσχυσης της ζήτησης με στόχο την αύξηση των επενδύσεων, μέτρα για την πάταξη της φοροδιαφυγής, μέτρα συνδρομής του κράτους στο χώρο της ιδιωτικής επιχειρηματικής πρωτοβουλίας μέσω δανειοδοτήσεων και προστασίας των προβληματικών επιχειρήσεων. Καταβάλλονται επιτυχημένες προσπάθειες για τη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των ωφελημάτων που προκύπτουν από την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ.
Την πρώτη τετραετία διακυβέρνησης της Ελλάδας από το ΠΑΣΟΚ, Ο Ανδρέας προωθεί ουσιώδεις αλλαγές στην εξωτερική πολιτική. Εξαγγέλλει την ανάγκη ανεξάρτητης και πολυδιάστατης πολιτικής, με γνώμονα την εξυπηρέτηση των ελληνικών εθνικών συμφερόντων. «Το Κόμμα μας και εγώ θα θέλαμε να δούμε μια Ευρώπη που δεν θα είναι χωρισμένη σε Ανατολή και Δύση. Θα θέλαμε να έχουμε μια Ευρώπη την οποία ούτε το Σύμφωνο της Βαρσοβίας ούτε το ΝΑΤΟ θα χωρίζουν σε δύο συνασπισμούς αντιμέτωπους στρατιωτικά. Πιστεύουμε στην ελεύθερη από πυρηνικά όπλα Ευρώπη και Μεσόγειο. Πιστεύουμε, αν θέλετε, ότι η Γιάλτα και το Πότσδαμ είναι παλιές για να καθορίζουν το καθεστώς των ευρωπαϊκών χωρών. Αυτό είναι το όραμα», λέει στην πρώτη συνέντευξη μετά την εκλογική νίκη στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο ABC. Εργάζεται για τη σταδιακή απόσπαση της χώρας από δυσμενείς γι` αυτήν διεθνείς δεσμεύσεις. Αναβάθμιση του ρόλου στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και της ΕΟΚ ως ισότιμου εταίρου, ρυθμίσεις για τις αμερικανικές βάσεις. Το «Έξω οι βάσεις από την Ελλάδα» γίνεται «Έναρξη συνομιλιών για το καθεστώς τους στην Ελλάδα». Στις σχέσεις με το ΝΑΤΟ διευκρινίζει ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να αποχωρήσει, θα εκφράζει όμως τη δική της άποψη. Η ελληνική άποψη εκφράζεται με «αστερίσκους» και επιφυλάξεις στις νατοϊκές αποφάσεις που δεν ανατρέπουν την πολιτική της Συμμαχίας, παρουσιάζουν όμως τη διαφοροποίηση της Ελλάδας.
Το διάστημα 1981-1985 η πολιτική του Α. Παπανδρέου έναντι της ΕΟΚ στηρίζεται σε δύο άξονες. Αφενός θεωρείται αδιανόητη η αποχώρηση από την ευρωπαϊκή οικογένεια, αφετέρου θα πρέπει στο πλαίσιο αυτό να αναζητηθούν τρόποι βελτίωσης της θέσης της χώρας σε αυτήν και διαφοροποίησης από τις πολιτικές εκείνες που θεωρούνταν επιζήμιες για τα εθνικά συμφέροντα. Η κυβέρνηση καταθέτει έτσι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον Φεβρουάριο του 1982, Μνημόνιο για τις σχέσεις Ελλάδας-ΕΟΚ, με το οποίο ζητούσε την εξαίρεση της χώρας σε μακροπρόθεσμη βάση από τις ρυθμίσεις της κοινής αγοράς, με έμφαση σε αυτές που αφορούσαν στον ανταγωνισμό και την ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών. Το 1983, η Ελλάδα αναλαμβάνει την πρώτη της προεδρία στην Ευρώπη. Στην πρώτη κυβερνητική θητεία του ΠΑΣΟΚ, αν και βρέθηκε ένας δίαυλος επικοινωνίας για τα θεσμικά, δεν υπάρχει πλήρης άρση των προβλημάτων Ελλάδας-ΕΟΚ. Για μεγάλο διάστημα, αντίθετα, παρατηρείται ένταση λόγω της ελληνικής αποστασιοποίησης σε θέματα υψηλής πολιτικής όσο και λόγω των πολλών αιτημάτων για ειδική μεταχείριση της χώρας εντός της κοινότητας. Όπως έχει χαρακτηριστικά τονιστεί, την περίοδο αυτή η Ελλάδα αντιμετώπιζε την Κοινότητα ως απλό διακυβερνητικό μηχανισμό μέσα στον οποίο κάθε κράτος στοχεύει στην ικανοποίηση των αιτημάτων του. Συχνά ο Ανδρέας ενοχλεί Ευρώπη και ΗΠΑ με πρωτοβουλίες προς τις χώρες της Αν. Ευρώπης και του Τρίτου Κόσμου. Αναβαθμίζει τις διπλωματικές σχέσεις με την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Η σύσφιξη των σχέσεων με τον αραβικό κόσμο διευκολύνει τελικά και την αμερικανοαραβική προσέγγιση. Ουσιαστική είναι η παρέμβασή του και σε διεθνή προβλήματα που σχετίζονται με τη διασφάλιση της ειρήνης και την απαλλαγή της ανθρωπότητας από την απειλή του θερμοπυρηνικού ολέθρου. Πρωτοστατεί σε διαβουλεύσεις και διεθνείς συμφωνίες για τη δημιουργία απύραυλων ζωνών στη Βαλκανική και στη Σκανδιναβία. Πρωταγωνιστεί στην «Πρωτοβουλία των έξι» για την παγκόσμια ειρήνη. Αν και το κυπριακό τον είχε ιδιαίτερα απασχολήσει από τη δεκαετία του ΄60, δεν μπόρεσε να εμποδίσει εξελίξεις. Το ενδιαφέρον του παρουσιάζεται και με την επίσκεψή του στην Κύπρο το 1982, την πρώτη έλληνα πρωθυπουργού. Το 1983 πραγματοποιείται η ανακήρυξη του ψευδοκράτους στα κατεχόμενα. Η κινητοποίηση του Ανδρέα, ωστόσο, αποτρέπει τη διεθνή αναγνώριση του ψευδοκράτους. Στον τομέα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, έκανε σαφές ότι δεν αποδέχεται στρατιωτικοπολιτικούς εκβιασμούς και δεν διαπραγματεύεται τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας. Αλλάζει το αμυντικό δόγμα της χώρας, προσανατολίζοντας τις ένοπλες δυνάμεις προς τον τουρκικό κίνδυνο.
Στην πρώτη κυβερνητική θητεία του ΠΑΣΟΚ, Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Η «συγκατοίκησή» τους είναι σε γενικές γραμμές χωρίς προβλήματα. Το 1984, την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας αναλαμβάνει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Η προσωπική αντιπαράθεση των δυο ανδρών, που φθάνει τα όρια ψυχρότητας από την εποχή της αποστασίας, είναι ακόμη ζωντανή. Ο Ανδρέας σχολιάζει με αυστηρό ύφος την εκλογή του Μητσοτάκη. Έτσι, η δημόσια χειραψία στις 27 Νοεμβρίου 1984 στο αεροδρόμιο, έπειτα από προτροπή του Κ. Καραμανλή λίγο πριν από την αναχώρησή του για επίσημη επίσκεψη στη Ρουμανία, χαρακτηρίζεται ιστορική. Ωστόσο, η πόλωση στην ελληνική πολιτική ζωή είναι γεγονός. Εν όψει των βουλευτικών εκλογών του 1985, ο Ανδρέας απαντάει σε όσους τον επικρίνουν για συναινετικές αποφάσεις και αιφνιδιάζει τους πάντες προτείνοντας τον Χρ. Σαρτζετάκη για την Προεδρία της Δημοκρατίας στη θέση του Κ. Καραμανλή.
http://[URL unfurl="true"]www.flash.gr/_img/articles/image1862.jpg[/img[/URL]]
[img]http://[URL unfurl="true"]www.flash.gr/_img/articles/image1819.jpg[/img[/URL]]
[img]http://[URL unfurl="true"]www.flash.gr/_img/articl[/URL]
es/image1821.jpg
![image1817.jpg](http://[URL unfurl="true"]www.flash.gr/_img/articl[/URL]es/image1817.jpg)
![image1879.jpg](http://[URL unfurl="true"]www.flash.gr/_img/articl[/URL]es/image1879.jpg)
![image1880.jpg](http://[URL unfurl="true"]www.flash.gr/_img/articl[/URL]es/image1880.jpg)
Στις πρώτες δηλώσεις του ως νικητής των εκλογών, ο Ανδρέας υπόσχεται σκληρή δουλειά για την εφαρμογή του προγράμματος της Αλλαγής, τονίζοντας ότι θα τιμήσει το «μεγάλο συμβόλαιο τιμής» που συνήψε με το λαό, ότι θα παραμείνει «στις επάλξεις του αγώνα για μια νέα Ελλάδα που ανήκει στο λαό της, που θα τη διαφεντεύει ο λαός της». Το ΠΑΣΟΚ, βάσει των προεκλογικών δεσμεύσεων, δίνει άμεσα δείγματα των μεταρρυθμιστικών του προθέσεων, προωθώντας νομοσχέδια σε όλους σχεδόν τους τομείς του δημόσιου βίου.
Καταργούνται οι «φάκελοι» και τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων, οι διακρίσεις εις βάρος των πολιτών λόγω των πολιτικών τους φρονημάτων. Σύντομα καθιερώνεται ο θεσμός του πολιτικού γάμου και του συναινετικού διαζυγίου, καταργείται η προίκα, αποποινικοποιείται η μοιχεία και η θέση της γυναίκας βελτιώνεται στο οικογενειακό και το κοινωνικό επίπεδο -- τουλάχιστον νομικά. Αναγνωρίζονται επίσημα οι αντιστασιακές οργανώσεις που έδρασαν την περίοδο της ναζιστικής Κατοχής. Σε πρακτικό επίπεδο η απόφαση αυτή, που είχε ούτως ή άλλως συμβολική σημασία, είχε ως αποτέλεσμα τον επαναπατρισμό πολλών ελλήνων πολιτικών προσφύγων από την εποχή του Εμφύλιου. Στον τομέα της εκπαίδευσης προωθούνται αλλαγές σε όλες τις βαθμίδες, ωστόσο δεν είναι εφικτή η αποδοχή ενός ευρύτερου πλαισίου, με αποτέλεσμα τις συνεχείς εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στην πορεία του χρόνου. Στον εργασιακό και συνδικαλιστικό χώρο, αλλάζει ο τρόπος λειτουργίας των συνδικαλιστικών οργανώσεων, καθιερώνεται η πενθήμερη εργασία, η απλή αναλογική στην εκλογή των οργάνων τους. Στον αγροτικό τομέα ενισχύονται οι συνεταιρισμοί, που όμως δεν έχουν τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας αναδεικνύεται σε έναν από τους πιο επιτυχημένους και πιο δημοφιλείς θεσμούς της σοσιαλιστικής κυβέρνησης.
Στον οικονομικό τομέα, προωθούνται άμεσα αλλαγές που θέλουν να παρουσιάσουν τον μεταρρυθμιστικό άνεμο αφενός, την κοινωνική ευαισθησία της κυβέρνησης αφετέρου. Στα μέτρα που εξαγγέλλονται για την ενίσχυση των οικονομικά ασθενέστερων κοινωνικών στρωμάτων, περιλαμβάνονται η τιμαριθμοποίηση μισθών και ημερομισθίων (ΑΤΑ), ο διπλασιασμός των κατώτερων συντάξεων, σημαντικές αυξήσεις στους κατώτερους μισθούς. Υιοθετεί πολιτική ενίσχυσης της ζήτησης με στόχο την αύξηση των επενδύσεων, μέτρα για την πάταξη της φοροδιαφυγής, μέτρα συνδρομής του κράτους στο χώρο της ιδιωτικής επιχειρηματικής πρωτοβουλίας μέσω δανειοδοτήσεων και προστασίας των προβληματικών επιχειρήσεων. Καταβάλλονται επιτυχημένες προσπάθειες για τη μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των ωφελημάτων που προκύπτουν από την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ.
Την πρώτη τετραετία διακυβέρνησης της Ελλάδας από το ΠΑΣΟΚ, Ο Ανδρέας προωθεί ουσιώδεις αλλαγές στην εξωτερική πολιτική. Εξαγγέλλει την ανάγκη ανεξάρτητης και πολυδιάστατης πολιτικής, με γνώμονα την εξυπηρέτηση των ελληνικών εθνικών συμφερόντων. «Το Κόμμα μας και εγώ θα θέλαμε να δούμε μια Ευρώπη που δεν θα είναι χωρισμένη σε Ανατολή και Δύση. Θα θέλαμε να έχουμε μια Ευρώπη την οποία ούτε το Σύμφωνο της Βαρσοβίας ούτε το ΝΑΤΟ θα χωρίζουν σε δύο συνασπισμούς αντιμέτωπους στρατιωτικά. Πιστεύουμε στην ελεύθερη από πυρηνικά όπλα Ευρώπη και Μεσόγειο. Πιστεύουμε, αν θέλετε, ότι η Γιάλτα και το Πότσδαμ είναι παλιές για να καθορίζουν το καθεστώς των ευρωπαϊκών χωρών. Αυτό είναι το όραμα», λέει στην πρώτη συνέντευξη μετά την εκλογική νίκη στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο ABC. Εργάζεται για τη σταδιακή απόσπαση της χώρας από δυσμενείς γι` αυτήν διεθνείς δεσμεύσεις. Αναβάθμιση του ρόλου στο πλαίσιο του ΝΑΤΟ και της ΕΟΚ ως ισότιμου εταίρου, ρυθμίσεις για τις αμερικανικές βάσεις. Το «Έξω οι βάσεις από την Ελλάδα» γίνεται «Έναρξη συνομιλιών για το καθεστώς τους στην Ελλάδα». Στις σχέσεις με το ΝΑΤΟ διευκρινίζει ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να αποχωρήσει, θα εκφράζει όμως τη δική της άποψη. Η ελληνική άποψη εκφράζεται με «αστερίσκους» και επιφυλάξεις στις νατοϊκές αποφάσεις που δεν ανατρέπουν την πολιτική της Συμμαχίας, παρουσιάζουν όμως τη διαφοροποίηση της Ελλάδας.
Το διάστημα 1981-1985 η πολιτική του Α. Παπανδρέου έναντι της ΕΟΚ στηρίζεται σε δύο άξονες. Αφενός θεωρείται αδιανόητη η αποχώρηση από την ευρωπαϊκή οικογένεια, αφετέρου θα πρέπει στο πλαίσιο αυτό να αναζητηθούν τρόποι βελτίωσης της θέσης της χώρας σε αυτήν και διαφοροποίησης από τις πολιτικές εκείνες που θεωρούνταν επιζήμιες για τα εθνικά συμφέροντα. Η κυβέρνηση καταθέτει έτσι στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τον Φεβρουάριο του 1982, Μνημόνιο για τις σχέσεις Ελλάδας-ΕΟΚ, με το οποίο ζητούσε την εξαίρεση της χώρας σε μακροπρόθεσμη βάση από τις ρυθμίσεις της κοινής αγοράς, με έμφαση σε αυτές που αφορούσαν στον ανταγωνισμό και την ελεύθερη κυκλοφορία των αγαθών. Το 1983, η Ελλάδα αναλαμβάνει την πρώτη της προεδρία στην Ευρώπη. Στην πρώτη κυβερνητική θητεία του ΠΑΣΟΚ, αν και βρέθηκε ένας δίαυλος επικοινωνίας για τα θεσμικά, δεν υπάρχει πλήρης άρση των προβλημάτων Ελλάδας-ΕΟΚ. Για μεγάλο διάστημα, αντίθετα, παρατηρείται ένταση λόγω της ελληνικής αποστασιοποίησης σε θέματα υψηλής πολιτικής όσο και λόγω των πολλών αιτημάτων για ειδική μεταχείριση της χώρας εντός της κοινότητας. Όπως έχει χαρακτηριστικά τονιστεί, την περίοδο αυτή η Ελλάδα αντιμετώπιζε την Κοινότητα ως απλό διακυβερνητικό μηχανισμό μέσα στον οποίο κάθε κράτος στοχεύει στην ικανοποίηση των αιτημάτων του. Συχνά ο Ανδρέας ενοχλεί Ευρώπη και ΗΠΑ με πρωτοβουλίες προς τις χώρες της Αν. Ευρώπης και του Τρίτου Κόσμου. Αναβαθμίζει τις διπλωματικές σχέσεις με την Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης. Η σύσφιξη των σχέσεων με τον αραβικό κόσμο διευκολύνει τελικά και την αμερικανοαραβική προσέγγιση. Ουσιαστική είναι η παρέμβασή του και σε διεθνή προβλήματα που σχετίζονται με τη διασφάλιση της ειρήνης και την απαλλαγή της ανθρωπότητας από την απειλή του θερμοπυρηνικού ολέθρου. Πρωτοστατεί σε διαβουλεύσεις και διεθνείς συμφωνίες για τη δημιουργία απύραυλων ζωνών στη Βαλκανική και στη Σκανδιναβία. Πρωταγωνιστεί στην «Πρωτοβουλία των έξι» για την παγκόσμια ειρήνη. Αν και το κυπριακό τον είχε ιδιαίτερα απασχολήσει από τη δεκαετία του ΄60, δεν μπόρεσε να εμποδίσει εξελίξεις. Το ενδιαφέρον του παρουσιάζεται και με την επίσκεψή του στην Κύπρο το 1982, την πρώτη έλληνα πρωθυπουργού. Το 1983 πραγματοποιείται η ανακήρυξη του ψευδοκράτους στα κατεχόμενα. Η κινητοποίηση του Ανδρέα, ωστόσο, αποτρέπει τη διεθνή αναγνώριση του ψευδοκράτους. Στον τομέα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, έκανε σαφές ότι δεν αποδέχεται στρατιωτικοπολιτικούς εκβιασμούς και δεν διαπραγματεύεται τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας. Αλλάζει το αμυντικό δόγμα της χώρας, προσανατολίζοντας τις ένοπλες δυνάμεις προς τον τουρκικό κίνδυνο.
Στην πρώτη κυβερνητική θητεία του ΠΑΣΟΚ, Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Η «συγκατοίκησή» τους είναι σε γενικές γραμμές χωρίς προβλήματα. Το 1984, την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας αναλαμβάνει ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Η προσωπική αντιπαράθεση των δυο ανδρών, που φθάνει τα όρια ψυχρότητας από την εποχή της αποστασίας, είναι ακόμη ζωντανή. Ο Ανδρέας σχολιάζει με αυστηρό ύφος την εκλογή του Μητσοτάκη. Έτσι, η δημόσια χειραψία στις 27 Νοεμβρίου 1984 στο αεροδρόμιο, έπειτα από προτροπή του Κ. Καραμανλή λίγο πριν από την αναχώρησή του για επίσημη επίσκεψη στη Ρουμανία, χαρακτηρίζεται ιστορική. Ωστόσο, η πόλωση στην ελληνική πολιτική ζωή είναι γεγονός. Εν όψει των βουλευτικών εκλογών του 1985, ο Ανδρέας απαντάει σε όσους τον επικρίνουν για συναινετικές αποφάσεις και αιφνιδιάζει τους πάντες προτείνοντας τον Χρ. Σαρτζετάκη για την Προεδρία της Δημοκρατίας στη θέση του Κ. Καραμανλή.
http://[URL unfurl="true"]www.flash.gr/_img/articles/image1862.jpg[/img[/URL]]
[img]http://[URL unfurl="true"]www.flash.gr/_img/articles/image1819.jpg[/img[/URL]]
[img]http://[URL unfurl="true"]www.flash.gr/_img/articl[/URL]
es/image1821.jpg
Στις εκλογές της 2ας Ιουνίου 1985, το ΠΑΣΟΚ με σύνθημα «Ακόμα καλύτερες μέρες» εξασφαλίζει ποσοστό 45,82% και 161 έδρες και εδραιώνει την κυριαρχία του στην ελληνική πολιτική ζωή. Ο Ανδρέας γνωρίζει καλά --οικονομολόγος ο ίδιος-- ότι οι οικονομικές παροχές της πρώτης τετραετίας, που ήταν απαραίτητες βέβαια για την αναβάθμιση του χαμηλού βιοτικού επιπέδου του μέσου Έλληνα, δεν μπορούσαν να συνεχιστούν.
Στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, λίγους μόνο μήνες μετά την επανεκλογή του, προαναγγέλλει την εφαρμογή πολιτικής λιτότητας διετούς διάρκειας. Στόχος, ο περιορισμός των ελλειμμάτων στον δημόσιο τομέα και στο ισοζύγιο πληρωμών. Το πρόγραμμα αναλαμβάνει να εφαρμόσει ο υπ. Εθνικής οικονομίας Κ. Σημίτης. Περιλαμβάνει υποτίμηση της δραχμής κατά 15% και ουσιαστική ακύρωση της τιμαριθμοποίησης μισθών και ημερομισθίων, και προκαλεί έντονες αντιδράσεις σε κοινωνικό και συνδικαλιστικό επίπεδο. Η λαϊκή αυτή δυσαρέσκεια που έχει ήδη αποτυπωθεί στο αποτέλεσμα των δημοτικών εκλογών του 1986, οδηγεί σε αιφνίδια αλλαγή της οικονομικής πολιτικής από τον ίδιο τον Ανδρέα μέσα στη Βουλή κατά την παρουσίαση του προϋπολογισμού του 1988, και σε παραίτηση τον Κ. Σημίτη. Η δεύτερη κυβερνητική θητεία δεν διαθέτει την έμπνευση και τον μεταρρυθμιστικό ρυθμό της πρώτης και αναδεικνύει τις αδυναμίες του ΠΑΣΟΚ.
Συγχρόνως η ΝΔ, επικουρούμενη από την Αριστερά, ξεκινάει μια σειρά καταγγελίες για χρηματισμό πολιτικών, κρατικών στελεχών και μεσαζόντων. Σημαντικό ρόλο στη σκανδαλολογία παίζει και ο Τύπος, ενώ η ταχύτατη ανάδειξη του Γ. Κοσκωτά στο χώρο του Τύπου δημιουργεί αντιπαράθεση με τους μεγάλους εκδότες. Η σύλληψη Κοσκωτά στην Ουάσινγκτον τον Οκτώβριο του 1987, από όργανα της αμερικανικής υπηρεσίας φορολογικής δίωξης, συνταράσσει την κοινή γνώμη. Την ίδια χρονιά ο Κ. Μητσοτάκης θέτει στη Βουλή θέμα τηλεφωνικών υποκλοπών. Την επόμενη χρονιά φουντώνει το σκάνδαλο Κοσκωτά. Στο σκάνδαλο εμπλέκουν τον ίδιο τον Ανδρέα. Ο ίδιος, μιλώντας στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ, χαρακτηρίζει το θέμα αποτέλεσμα της βαθιάς κρίσης του πολιτικού κόσμου και της κοινωνίας και αναλαμβάνει την πολιτική ευθύνη των σκανδάλων. Στην κρίσιμη αυτή στιγμή η σοβαρή καρδιολογική ασθένεια του Ανδρέα και η αιφνίδια αναχώρησή του για το Λονδίνο (συνοδεύεται από την αεροσυνοδό Δήμητρα Λιάνη), τον Αύγουστο του 1988, αποτελεί τον κυρίαρχο παράγοντα των εξελίξεων. Υγεία και προσωπική ζωή του Ανδρέα γίνονται τα προσφιλή θέματα του Τύπου. Ο ίδιος αρνείται να ορίσει διάδοχο, και αναθέτει μόνο αρμοδιότητες στους δύο αντιπροέδρους της κυβέρνησης, Μ. Κουτσόγιωργα και Γ. Χαραλαμπόπουλο. Στις 30 Σεπτεμβρίου χειρουργείται στο νοσοκομείο Χέρφιλντ από τον καρδιοχειρουργό Μ. Γιακούμπ. Η συμπεριφορά ορισμένων φίλων ή «παρατρεχάμενων» κατά το διάστημα της νοσηλείας του στο Λονδίνο, προκάλεσε συχνά την κοινή γνώμη.
Επιστρέφει στις 22 Οκτωβρίου. Στο αεροδρόμιο πλήθος οπαδών του τον αποθεώνει μόλις εμφανίζεται στη σκάλα του αεροπλάνου. Αργότερα, σχολιάζοντας την υποδοχή, έλεγε: «αισθάνομαι βαρύτατη την ευθύνη όταν τόσες ελπίδες εναποθέτονται σε ένα πρόσωπο». Οι ίδιοι όμως που τον αποθεώνουν, παγώνουν τη στιγμή που με ένα νεύμα επισημοποιεί το δεσμό του με τη Δ. Λιάνη. Η επιστροφή του στην Ελλάδα και η επάνοδος στην ενεργό πολιτική δημιουργούν κλίμα δυσφορίας σε διάφορους πολιτικούς κύκλους, αντιπολιτευόμενους και μη. Η σκανδαλολογία φουντώνει και εστιάζεται στο πρόσωπο του Κοσκωτά. Η λέξη «κάθαρση» περνάει στην πρώτη γραμμή της ελληνικής ζωής. Το κλίμα γίνεται ιδιαίτερα βαρύ για το ΠΑΣΟΚ, ειδικά όσο πλησιάζουν οι εκλογές του Ιουνίου 1989, και ο Ανδρέας φαίνεται ότι χάνει τον έλεγχο των εξελίξεων.
Εξωτερική πολιτική
Η κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις τον Μάρτιο του 1987, οπότε οι δυο χώρες φτάνουν στα πρόθυρα πολεμικής σύρραξης, και ο τρόπος αντιμετώπισής της, δείχνει την αποφασιστικότητα καθώς και την πολιτική και διπλωματική ικανότητα του Ανδρέα. Η κρίση αρχίζει με την τουρκική πρόθεση έρευνας σε περιοχή της ελληνικής υφαλοκρηπίδας από το τουρκικό σκάφος «Πίρι Ρέις». Η ένταση κλιμακώνεται ταχύτατα. Ο Ανδρέας προχωράει σε εντυπωσιακή πολεμική κινητοποίηση, προειδοποιώντας τη Δύση για τις επιπτώσεις που θα είχε στην περιοχή και στο ΝΑΤΟ μια σύρραξη μεταξύ δυο χωρών μελών του. Η μεταφορά προσωπικού μηνύματος του Ανδρέα στον βούλγαρο πρόεδρο Ζίβκοφ, από τον ΥΠΕΞ Κ. Παπούλια, είναι μια κίνηση με διπλή σημασία: Προσπάθεια εξασφάλισης μη βουλγαρικής επίθεσης αφενός, αφετέρου απειλή προς το ΝΑΤΟ για αποχώρηση από τη Συμμαχία και προσφυγή στη βοήθεια του ανατολικού μπλοκ. Οι ενδεχόμενες επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας από μια σύρραξη, οδηγούν τον τούρκο πρωθυπουργό Τουργκούτ Οζάλ σε απόσυρση του ερευνητικού σκάφους. Με την εκτόνωση της κρίσης αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση για τη συνάντηση του Νταβός, στα τέλη Ιανουαρίου του επόμενου χρόνου. Η συμφωνία για «μη πόλεμο», όπως παρουσιάζεται στο κοινό ανακοινωθέν των δυο πλευρών, ανατρέπει τις γνωστές θέσεις του Ανδρέα για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αργότερα χαρακτήρισε τη συμφωνία του Νταβός από το βήμα της Βουλής «mea culpa».
Η κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης της τουρκικής απειλής, συνεχίζει και τη δεύτερη τετραετία τη βελτίωση των σχέσεων με τις γειτονικές βαλκανικές χώρες. Οι σχέσεις με την Αλβανία παρουσιάζουν την πιο σημαντική εξέλιξη από πολιτικής πλευράς με την άρση (το 1986) της εμπόλεμης κατάστασης που διαιωνιζόταν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η δεύτερη κυβερνητική θητεία του ΠΑΣΟΚ και δεύτερη περίοδος των ελληνοκοινοτικών σχέσεων χαρακτηρίζεται από τη μεταρρύθμιση της ΕΟΚ με την «Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη». Η κυβέρνηση επαναδιαπραγματεύεται ορισμένους όρους που αφορούν ειδικές συνθήκες της ελληνικής οικονομίας και κατέληξε σε συμφωνία για τις συνθήκες σύγκλισης της χώρας. Στη δεύτερη ελληνική προεδρία, το 1988, καταγράφεται η πλήρης αποκατάσταση των ελληνοκοινοτικών σχέσεων. Δείγμα της στροφής της κυβερνητικής πολιτικής έναντι της ΕΟΚ, το υπόμνημα του ελληνικού ΥΠΕΞ προς τη Βουλή, όπου καταγράφονται τα οφέλη της χώρας από την ένταξή της και οι νέες θέσεις υπέρ μιας ομοσπονδιακής επιλογής της Ευρώπης.
Στις αρχές του 1989 ο πρόεδρος της ΝΔ Κ. Μητσοτάκης, ο γ.γ. του ΚΚΕ Χ. Φλωράκης, ο ηγέτης της ΕΑΡ Λ. Κύρκος και ο πρόεδρος της ΔΗΑΝΑ Κ. Στεφανόπουλος ζητούν από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Χρ. Σαρτζετάκη να «ασκήσει τις αρμοδιότητές του για την ομαλή έξοδο από την κρίση, με άμεση προσφυγή στις κάλπες». Ο Ανδρέας χαρακτηρίζει τη συμπόρευση των τεσσάρων «αφύσικο φαινόμενο με μοναδικό στόχο να φύγει το ΠΑΣΟΚ και ο Ανδρέας Παπανδρέου». Στις προεκλογικές του ομιλίες κάνει έντονες αναφορές στη στάση του Κ. Μητσοτάκη στην αποστασία του ΄65 και επικρίνει την Αριστερά ότι ξέχασε τόσο γρήγορα τις παλιές γνωστές θέσεις της για το ρόλο των ξένων κέντρων αποφάσεων στην Ελλάδα.
Οι εκλογές της 18ης Ιουνίου 1989 διεξάγονται σε κλίμα ακραίας πόλωσης μεταξύ ΠΑΣΟΚ και λοιπών πολιτικών δυνάμεων. Το αποτέλεσμά τους αφενός επιβεβαιώνει την αναμενόμενη πτώση του κυβερνώντος κόμματος, αφετέρου αποδεικνύει ότι το ΠΑΣΟΚ διαθέτει έναν «σκληρό πυρήνα» ψηφοφόρων. Υπό τις κρατούσες συνθήκες το ποσοστό του 39,1% και οι 125 έδρες του ΠΑΣΟΚ καταγράφονται ως μη αρνητικό αποτέλεσμα. Η ΝΔ λαμβάνει ποσοστό 44,5%, και 145 έδρες (λόγω του νέου αναλογικού εκλογικού συστήματος), επομένως δεν εξασφαλίζει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Η διερευνητική εντολή σχηματισμού κυβέρνησης που λαμβάνει η ΝΔ από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας δεν έχει αποτέλεσμα. Η πρόταση του Συνασπισμού για σχηματισμό κυβέρνησης ευρύτερης δυνατής αποδοχής ώστε να κινηθεί η διαδικασία του νόμου περί ευθύνης υπουργών, απλώς καθυστερεί το σχηματισμό κυβέρνησης Δεξιάς-Αριστεράς. Στόχος του Συνασπισμού, να λάβει για πρώτη φορά στην ιστορία της η ελληνική Αριστερά εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, έστω διερευνητική.
Ο Ανδρέας παίρνει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στην εντατική του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου, όπου νοσηλεύεται από τις 22 Ιουνίου με έντονα αναπνευστικά προβλήματα. Ο Χ. Φλωράκης ξεκαθαρίζει ότι μεταξύ Συνασπισμού και ΠΑΣΟΚ υπάρχει «η ψαροκασέλ
α της κάθαρσης». Το ΠΑΣΟΚ ωστόσο του προσφέρει γη και ύδωρ προκειμένου να αποτρέψει το σχηματισμό κυβέρνησης με τη ΝΔ -- ακόμη και τη μη συμμετοχή του Ανδρέα στο κυβερνητικό σχήμα. Στον Περισσό εκτιμούν ότι το ΠΑΣΟΚ διαλύεται, ενθαρρυμένοι από το 13,15% της ενωμένης Αριστεράς. Όταν στις 30 Ιουνίου ο Χ. Φλωράκης καταθέτει ως άκαρπη τη διερευνητική εντολή, ελάχιστοι γνώριζαν ότι τρεις ημέρες πριν, σε έκτακτη, άτυπη και μυστική συνάντηση των Μητσοτάκη-Φλωράκη-Κύρκου στο σπίτι του προέδρου της ΝΔ, υπήρχε συμφωνία συνεργασίας τους.
Την 1η Ιουλίου δίνεται στον Τζαννή Τζαννετάκη εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Από το Γενικό Κρατικό ο Ανδρέας δηλώνει: «Σήμερα αποκαλύφθηκε η συμπαιγνία και το μέγεθος της αναξιοπιστίας των δυο ηγετών. Είναι μεγάλο λάθος η άνευ όρων παράδοση της ηγεσίας της παραδοσιακής Αριστεράς στην τακτική του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη». Στόχος της κυβέρνησης συνεργασίας ΝΔ-Συνασπισμού είναι η κάθαρση που συγκεκριμενοποιείται με το αίτημα για παραπομπή του Α. Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο. Αργότερα, στελέχη του Συνασπισμού αναγνώρισαν τα λάθη που έγιναν με στόχο την «κάθαρση».
Η εισήγηση της προανακριτικής επιτροπής για την παραπομπή του Ανδρέα υπερψηφίζεται, στην ψηφοφορία που έγινε τα ξημερώματα της 28ης Σεπτεμβρίου, από 165 βουλευτές. Το κατηγορητήριο μιλάει για παθητική δωροδοκία και αποδοχή προϊόντων εγκλήματος, καθώς και για ηθική αυτουργία στις υποθέσεις των καταθέσεων των ΔΕΚΟ και τη ρύθμιση του χρέους Καλκάνη. Μιλώντας στη Βουλή, λίγες ώρες πριν από την ψηφοφορία, ο Ανδρέας λέει: «Ήρθα στη Βουλή σήμερα όχι για να απαντήσω στο διάτρητο κατηγορητήριο και τους ποταπούς ισχυρισμούς των κατηγόρων μου. Ήρθα στον κορυφαίο θεσμό της Δημοκρατίας για να συμβάλω στην αποκατάσταση της αλήθειας. ... Βασικός στόχος αυτής της επιχείρησης ήταν και είναι η διάλυση του ΠΑΣΟΚ, η διάσπαση της μεγάλης δημοκρατικής και προοδευτικής παράταξης. Ήταν και είναι η αναίρεση --ή πιο απλά η υποστολή-- της εθνικά υπερήφανης εξωτερικής μας πολιτικής, η ματαίωση των αλλαγών στην κοινωνία και την οικονομία, η παρεμπόδιση του δημοκρατικού εκσυγχρονισμού. ... Γι` αυτό το σκάνδαλο υπάρχουν ασφαλώς πολιτικές ευθύνες. Αναλαμβάνω το μερίδιο της δικής μου πολιτικής ευθύνης. ... Θέλω να επισημάνω με ιδιαίτερη έμφαση και με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο ότι η ποινική πλευρά της υπόθεσης δεν με αγγίζει...».
Στο Ειδικό Δικαστήριο για παράβαση καθήκοντος παραπέμπονται και τέσσερις υπουργοί. Ο κύριος στόχος της συμμαχικής αυτής κυβέρνησης επιτυγχάνεται. Ο Συνασπισμός απορρίπτει πρόταση του Ανδρέα για κυβέρνηση συνεργασίας. Το γεγονός επιπλέον ότι η χώρα χρειάζεται μια αποτελεσματική κυβέρνηση, την οποία δεν προσφέρει η υπάρχουσα, οδηγεί αναπόφευκτα σε νέες εκλογές. Στις 5 Νοεμβρίου 1989 ο λαός καλείται πάλι στις κάλπες. Η ΝΔ αυξάνει τη δύναμή της σε 46,2% --χωρίς πάλι να εξασφαλίσει την αυτοδυναμία--, το ΠΑΣΟΚ από 39,1% εξασφαλίζει ποσοστό 40,7% και ο Συνασπισμός βλέπει τις επιλογές του να μην εγκρίνονται από το σύνολο των ψηφοφόρων του: η δύναμή του μειώνεται στο 11%. Οι παρατεταμένες διαπραγματεύσεις για σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας οδηγούν τελικά στη συμφωνία για σύσταση οικουμενικής κυβέρνησης με πρωθυπουργό τον Ξ. Ζολώτα. Οι τρεις πολιτικοί αρχηγοί (Α. Παπανδρέου, Κ. Μητσοτάκης, Χ. Φλωράκης) δεν μετέχουν στην κυβέρνηση, συγκροτούν ωστόσο ένα άτυπο συμβούλιο του οποίου η συναίνεση είναι απαραίτητη για τις όποιες κυβερνητικές αποφάσεις. Η ιδέα σχηματισμού της οικουμενικής κυβέρνησης, με δεδομένο ότι το θέμα της «κάθαρσης» είχε πια δρομολογηθεί, είναι να διαρκέσει μέχρι τον Απρίλιο του 1990, οπότε η Βουλή θα κληθεί να εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Αυτό αποδεικνύεται αδύνατο ωστόσο, λόγω της ασυμφωνίας των κομμάτων για κοινό υποψήφιο. Επί της ουσίας, η διάλυση της Βουλής οφείλεται στην εκτίμηση της ΝΔ ότι έχοντας το προβάδισμα θα μπορέσει να εξασφαλίσει την αυτοδυναμία.
Για τρίτη φορά σε διάστημα μικρότερο του έτους, ο ελληνικός λαός καλείται στις κάλπες. Οι εκλογές της 8ης Απριλίου 1990 καταγράφουν περιορισμένες μετατοπίσεις του εκλογικού σώματος. Η ΝΔ με ποσοστό 46,9% εξασφαλίζει 150 έδρες. Το σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης της εξασφαλίζει η στήριξη του βουλευτή της ΔΗΑΝΑ Θ. Κατσίκη. Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται ο Κ. Καραμανλής.
Στις 11 Μαρτίου 1991 ξεκινάει στο Ειδικό Δικαστήριο η δίκη για το σκάνδαλο Κοσκωτά. Δέκα μήνες μετά, ξημερώματα της 17ης Ιανουαρίου 1992, ολοκληρώνεται. Η συντριπτική νίκη του ΠΑΣΟΚ στη Β΄ Αθηνών στις επαναληπτικές εκλογές για την κάλυψη της έδρας του Δ. Τσοβόλα, η οποία του αφαιρέθηκε μετά την απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου, δείχνει ότι η επάνοδος στην εξουσία είναι θέμα χρόνου. Στον Τύπο παρατηρείται στροφή. Την τριετία αυτή ο Ανδρέας ασκεί έντονη αντιπολιτευτική κριτική. Κάποιοι μάλιστα κάνουν λόγο για τον τρίτο Ανένδοτό του. Στις 10 Οκτωβρίου 1993 έρχεται η μεγάλη δικαίωση για τον Ανδρέα, με το εκλογικό αποτέλεσμα. Το ΠΑΣΟΚ λαμβάνει ποσοστό 46,88% και 170 έδρες. Ο πρόεδρος του Ειδικού Δικαστηρίου, Βασίλης Κόκκινος, που είχε δικάσει τον Ανδρέα, δηλώνει ότι θα προτιμούσε να μην είχε προχωρήσει σε αυτήν την πράξη...
Οι εκλογές της 10ης Οκτωβρίου 1993 αποτελούν τον δεύτερο γύρο αντιπαράθεσης ΠΑΣΟΚ-ΝΔ, ειδικότερα Α. Παπανδρέου - Κ. Μητσοτάκη μετά την περίοδο 1989-1990. Το ΠΑΣΟΚ παρουσιάζει νέο πρόγραμμα «Για το παρόν και το μέλλον της Ελλάδας: Αναγέννηση παντού», διαφοροποιώντας την εικόνα του από αυτήν της δεκαετίας του ΄80. Μια εύκολη σχεδόν νίκη με ποσοστό 46,8% και 170 έδρες, είναι η δικαίωση του Ανδρέα. Είναι επιπλέον η τελική προσωπική νίκη του Ανδρέα επί του προσωπικού του αντιπάλου Κ. Μητσοτάκη. Η ΝΔ περιορίζεται στο 39,3% και η διασπασμένη Αριστερά καταγράφει απώλειες.
Το 1993 αρχίζει η «δεύτερη ευκαιρία» του ΠΑΣΟΚ, σε μια περίοδο μάλιστα κοσμοϊστορικών αλλαγών. Η βεβαρημένη υγεία του Ανδρέα λειτουργεί, γενικά, ανασταλτικά. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι η κλονισμένη υγεία του, σε συνδυασμό με την ύπαρξη ενός κύκλου προσωπικών φίλων καθώς και της συζύγου του, Δ. Λιάνη, που εμφανίζονται να αναμιγνύονται στο κυβερνητικό έργο, δίνουν λαβή για έντονη κριτική σε εσωκομματικό επίπεδο. Το διάστημα αυτό, το ΠΑΣΟΚ συνεχίζει την πολιτική λιτότητας. Ο πληθωρισμός πάντως πέφτει σε μονοψήφιο αριθμό, και οι συχνά επικριτικές Βρυξέλλες δικαιώνουν την ελληνική οικονομική πολιτική.
Στην εξωτερική πολιτική το ΠΑΣΟΚ έχει να αντιμετωπίσει το «Σκοπιανό», το οποίο του κληροδότησε η προηγούμενη κυβέρνηση. Στις 16 Φεβρουαρίου 1994 αποφασίζει την επιβολή οικονομικών αντιμέτρων στα Σκόπια. Τον Σεπτέμβριο του 1995 υπογράφεται η ενδιάμεση ή «μεταβατική συμφωνία», μια συμφωνία που χωρίς να επιλύει επί της ουσίας τη διαφορά του ονόματος, εξομαλύνει τις διμερείς σχέσεις. Στο βαλκανικό σκηνικό που ακολουθεί τις ραγδαίες εξελίξεις και μεταβολές μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η ελληνοσερβική προσέγγιση δικαιολογείται λόγω των ερεισμάτων που έχει στην ελληνική κοινή γνώμη. Αναφορικά με την Αλβανία, ύστερα από μια περίοδο δύσκολων εκατέρωθεν προσαρμογών που ακολούθησαν την πτώση του Χότζα, από το 1995 αρχίζει μια νέα περίοδος εξομάλυνσης. Στον τομέα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η Τουρκία προβάλλει βέτο τον Δεκέμβριο του 1993 για να εμποδίσει την ίδρυση του χερσαίου στρατηγείου στη Λάρισα με χώρο ευθύνης όλη την ελληνική επικράτεια και το αεροπορικό υποστρατηγείο χωρίς όμως αυτό να έχει καθορισμένα όρια. Τον Μάρτιο του 1995 η Αθήνα αποσύρει τις επιφυλάξεις της για την τελωνειακή ένωση Τουρκίας-ΕΕ, αφού εξασφαλίζει τη διαβεβαίωση ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Κύπρου θα ξεκινήσουν αμέσως μετά την ολοκλήρωση της Διακυβερνητικής Διάσκεψης του 1997. Η επικύρωση από την ελληνική Βουλή, τον Μάιο του 1995, του δικαιώματος επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ., προκαλεί σειρά επεισοδίων που κορυφώνονται με την απόφαση, στις 8 Ιουνίου, της τουρκικής Βουλής να εξουσιοδοτήσει την κυβέρνηση της χώρας να προχωρήσει ακόμη και σε κήρυξη πολέμου εάν η Ελλάδα ασκήσει το δικαίωμά της.
Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ βελτιώνονται περαιτέρω με κορυφαία τη συμβολικού χαρακτήρα επίσκεψη του Ανδρέα στην Ουάσιγκτον τον Απρίλιο του 1994. Ο παλαιότερος αντιαμερικανισμός του ΠΑΣΟΚ έχει χαθεί, και ο Α. Παπανδρέου, που έζησε τα «καλύτερα του χρόνια» στις ΗΠΑ, αισθά
νεται δικαιωμένος από την έκφραση αμοιβαίου σεβασμού του Μπιλ Κλίντον. Το πρώτο εξάμηνο του 1994 η Ελλάδα αναλαμβάνει την τρίτη προεδρία στην ΕΕ, και την τρίτη επί ΠΑΣΟΚ. Επί της προεδρίας αυτής ολοκληρώνονται οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Αυστρίας, της Φινλανδίας, της Νορβηγίας και της Σουηδίας. Οι σχέσεις ωστόσο της Αθήνας με την Ευρωπαϊκή Ένωση βαρύνονται πλέον αφενός από τη στάση της Ελλάδας στο βαλκανικό πρόβλημα, αφετέρου από τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η Αθήνα προωθεί την ενταξιακή προοπτική της Κύπρου. Στην Ευρώπη, η πλειοψηφία των κυβερνήσεων είναι συντηρητικές. Και ο Ανδρέας, στη Σύνοδο Κορυφής στις Κάννες, τον Ιούνιο του 1995, κάνει λόγο για «εθνική μοναξιά», χαρακτηρίζοντας έτσι την εντελώς αρνητική στάση των Ευρωπαίων εταίρων έναντι των ελληνικών εθνικών θεμάτων.
Στις 20 Νοεμβρίου 1995 ο Ανδρέας εισάγεται στο Ωνάσειο με σοβαρό πρόβλημα υγείας. Πολλοί κάνουν λόγο για την ύστατη μάχη του. Είναι η πρώτη φορά που η αντιπολίτευση αντιμετωπίζει με σεβασμό τον άνθρωπο Ανδρέα Παπανδρέου. Η μάχη είναι σκληρή. Εμφανίζεται αποφασισμένος να ζήσει -- όχι όμως και ως πρωθυπουργός. Τα προβλήματα υγείας τροφοδοτούν τη διαδοχολογία. Η πολυήμερη παραμονή του στο Ωνάσειο την εντείνει. Το βράδυ της 15ης Ιανουαρίου 1996 παίρνει τη μεγάλη απόφαση αποδεικνύοντας το μέγεθός του ως ηγέτης, το σεβασμό του στο κόμμα που αυτός ίδρυσε και ανέδειξε στην εξουσία, την υπευθυνότητά του ως πολιτικός. Υπογράφει την επιστολή παραίτησής του, με την οποία συγχρόνως καλεί την Κοινοβουλευτική Ομάδα να εκλέξει τον νέο πρωθυπουργό. «Έβαλα και βάλαμε πάντα πάνω απ` όλα τα συμφέροντα του τόπου και του λαού. Αυτό είναι και τώρα το καθήκον μας» γράφει, δίνοντας το στίγμα της απόφασής του. Ζητάει από «όλα τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων». Δεν δίνει το χρίσμα σε κάποιο διάδοχο. Ο πολιτικός Ανδρέας Παπανδρέου περνάει στην ιστορία, παραμένοντας ο πρόεδρος-σύμβολο του κόμματος που ίδρυσε.
Στις 21 Μαρτίου 1996 ο
Στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, λίγους μόνο μήνες μετά την επανεκλογή του, προαναγγέλλει την εφαρμογή πολιτικής λιτότητας διετούς διάρκειας. Στόχος, ο περιορισμός των ελλειμμάτων στον δημόσιο τομέα και στο ισοζύγιο πληρωμών. Το πρόγραμμα αναλαμβάνει να εφαρμόσει ο υπ. Εθνικής οικονομίας Κ. Σημίτης. Περιλαμβάνει υποτίμηση της δραχμής κατά 15% και ουσιαστική ακύρωση της τιμαριθμοποίησης μισθών και ημερομισθίων, και προκαλεί έντονες αντιδράσεις σε κοινωνικό και συνδικαλιστικό επίπεδο. Η λαϊκή αυτή δυσαρέσκεια που έχει ήδη αποτυπωθεί στο αποτέλεσμα των δημοτικών εκλογών του 1986, οδηγεί σε αιφνίδια αλλαγή της οικονομικής πολιτικής από τον ίδιο τον Ανδρέα μέσα στη Βουλή κατά την παρουσίαση του προϋπολογισμού του 1988, και σε παραίτηση τον Κ. Σημίτη. Η δεύτερη κυβερνητική θητεία δεν διαθέτει την έμπνευση και τον μεταρρυθμιστικό ρυθμό της πρώτης και αναδεικνύει τις αδυναμίες του ΠΑΣΟΚ.
Συγχρόνως η ΝΔ, επικουρούμενη από την Αριστερά, ξεκινάει μια σειρά καταγγελίες για χρηματισμό πολιτικών, κρατικών στελεχών και μεσαζόντων. Σημαντικό ρόλο στη σκανδαλολογία παίζει και ο Τύπος, ενώ η ταχύτατη ανάδειξη του Γ. Κοσκωτά στο χώρο του Τύπου δημιουργεί αντιπαράθεση με τους μεγάλους εκδότες. Η σύλληψη Κοσκωτά στην Ουάσινγκτον τον Οκτώβριο του 1987, από όργανα της αμερικανικής υπηρεσίας φορολογικής δίωξης, συνταράσσει την κοινή γνώμη. Την ίδια χρονιά ο Κ. Μητσοτάκης θέτει στη Βουλή θέμα τηλεφωνικών υποκλοπών. Την επόμενη χρονιά φουντώνει το σκάνδαλο Κοσκωτά. Στο σκάνδαλο εμπλέκουν τον ίδιο τον Ανδρέα. Ο ίδιος, μιλώντας στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ, χαρακτηρίζει το θέμα αποτέλεσμα της βαθιάς κρίσης του πολιτικού κόσμου και της κοινωνίας και αναλαμβάνει την πολιτική ευθύνη των σκανδάλων. Στην κρίσιμη αυτή στιγμή η σοβαρή καρδιολογική ασθένεια του Ανδρέα και η αιφνίδια αναχώρησή του για το Λονδίνο (συνοδεύεται από την αεροσυνοδό Δήμητρα Λιάνη), τον Αύγουστο του 1988, αποτελεί τον κυρίαρχο παράγοντα των εξελίξεων. Υγεία και προσωπική ζωή του Ανδρέα γίνονται τα προσφιλή θέματα του Τύπου. Ο ίδιος αρνείται να ορίσει διάδοχο, και αναθέτει μόνο αρμοδιότητες στους δύο αντιπροέδρους της κυβέρνησης, Μ. Κουτσόγιωργα και Γ. Χαραλαμπόπουλο. Στις 30 Σεπτεμβρίου χειρουργείται στο νοσοκομείο Χέρφιλντ από τον καρδιοχειρουργό Μ. Γιακούμπ. Η συμπεριφορά ορισμένων φίλων ή «παρατρεχάμενων» κατά το διάστημα της νοσηλείας του στο Λονδίνο, προκάλεσε συχνά την κοινή γνώμη.
Επιστρέφει στις 22 Οκτωβρίου. Στο αεροδρόμιο πλήθος οπαδών του τον αποθεώνει μόλις εμφανίζεται στη σκάλα του αεροπλάνου. Αργότερα, σχολιάζοντας την υποδοχή, έλεγε: «αισθάνομαι βαρύτατη την ευθύνη όταν τόσες ελπίδες εναποθέτονται σε ένα πρόσωπο». Οι ίδιοι όμως που τον αποθεώνουν, παγώνουν τη στιγμή που με ένα νεύμα επισημοποιεί το δεσμό του με τη Δ. Λιάνη. Η επιστροφή του στην Ελλάδα και η επάνοδος στην ενεργό πολιτική δημιουργούν κλίμα δυσφορίας σε διάφορους πολιτικούς κύκλους, αντιπολιτευόμενους και μη. Η σκανδαλολογία φουντώνει και εστιάζεται στο πρόσωπο του Κοσκωτά. Η λέξη «κάθαρση» περνάει στην πρώτη γραμμή της ελληνικής ζωής. Το κλίμα γίνεται ιδιαίτερα βαρύ για το ΠΑΣΟΚ, ειδικά όσο πλησιάζουν οι εκλογές του Ιουνίου 1989, και ο Ανδρέας φαίνεται ότι χάνει τον έλεγχο των εξελίξεων.
Εξωτερική πολιτική
Η κρίση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις τον Μάρτιο του 1987, οπότε οι δυο χώρες φτάνουν στα πρόθυρα πολεμικής σύρραξης, και ο τρόπος αντιμετώπισής της, δείχνει την αποφασιστικότητα καθώς και την πολιτική και διπλωματική ικανότητα του Ανδρέα. Η κρίση αρχίζει με την τουρκική πρόθεση έρευνας σε περιοχή της ελληνικής υφαλοκρηπίδας από το τουρκικό σκάφος «Πίρι Ρέις». Η ένταση κλιμακώνεται ταχύτατα. Ο Ανδρέας προχωράει σε εντυπωσιακή πολεμική κινητοποίηση, προειδοποιώντας τη Δύση για τις επιπτώσεις που θα είχε στην περιοχή και στο ΝΑΤΟ μια σύρραξη μεταξύ δυο χωρών μελών του. Η μεταφορά προσωπικού μηνύματος του Ανδρέα στον βούλγαρο πρόεδρο Ζίβκοφ, από τον ΥΠΕΞ Κ. Παπούλια, είναι μια κίνηση με διπλή σημασία: Προσπάθεια εξασφάλισης μη βουλγαρικής επίθεσης αφενός, αφετέρου απειλή προς το ΝΑΤΟ για αποχώρηση από τη Συμμαχία και προσφυγή στη βοήθεια του ανατολικού μπλοκ. Οι ενδεχόμενες επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή προοπτική της Τουρκίας από μια σύρραξη, οδηγούν τον τούρκο πρωθυπουργό Τουργκούτ Οζάλ σε απόσυρση του ερευνητικού σκάφους. Με την εκτόνωση της κρίσης αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση για τη συνάντηση του Νταβός, στα τέλη Ιανουαρίου του επόμενου χρόνου. Η συμφωνία για «μη πόλεμο», όπως παρουσιάζεται στο κοινό ανακοινωθέν των δυο πλευρών, ανατρέπει τις γνωστές θέσεις του Ανδρέα για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αργότερα χαρακτήρισε τη συμφωνία του Νταβός από το βήμα της Βουλής «mea culpa».
Η κυβέρνηση, σε μια προσπάθεια αντιμετώπισης της τουρκικής απειλής, συνεχίζει και τη δεύτερη τετραετία τη βελτίωση των σχέσεων με τις γειτονικές βαλκανικές χώρες. Οι σχέσεις με την Αλβανία παρουσιάζουν την πιο σημαντική εξέλιξη από πολιτικής πλευράς με την άρση (το 1986) της εμπόλεμης κατάστασης που διαιωνιζόταν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Η δεύτερη κυβερνητική θητεία του ΠΑΣΟΚ και δεύτερη περίοδος των ελληνοκοινοτικών σχέσεων χαρακτηρίζεται από τη μεταρρύθμιση της ΕΟΚ με την «Ενιαία Ευρωπαϊκή Πράξη». Η κυβέρνηση επαναδιαπραγματεύεται ορισμένους όρους που αφορούν ειδικές συνθήκες της ελληνικής οικονομίας και κατέληξε σε συμφωνία για τις συνθήκες σύγκλισης της χώρας. Στη δεύτερη ελληνική προεδρία, το 1988, καταγράφεται η πλήρης αποκατάσταση των ελληνοκοινοτικών σχέσεων. Δείγμα της στροφής της κυβερνητικής πολιτικής έναντι της ΕΟΚ, το υπόμνημα του ελληνικού ΥΠΕΞ προς τη Βουλή, όπου καταγράφονται τα οφέλη της χώρας από την ένταξή της και οι νέες θέσεις υπέρ μιας ομοσπονδιακής επιλογής της Ευρώπης.
Στις αρχές του 1989 ο πρόεδρος της ΝΔ Κ. Μητσοτάκης, ο γ.γ. του ΚΚΕ Χ. Φλωράκης, ο ηγέτης της ΕΑΡ Λ. Κύρκος και ο πρόεδρος της ΔΗΑΝΑ Κ. Στεφανόπουλος ζητούν από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Χρ. Σαρτζετάκη να «ασκήσει τις αρμοδιότητές του για την ομαλή έξοδο από την κρίση, με άμεση προσφυγή στις κάλπες». Ο Ανδρέας χαρακτηρίζει τη συμπόρευση των τεσσάρων «αφύσικο φαινόμενο με μοναδικό στόχο να φύγει το ΠΑΣΟΚ και ο Ανδρέας Παπανδρέου». Στις προεκλογικές του ομιλίες κάνει έντονες αναφορές στη στάση του Κ. Μητσοτάκη στην αποστασία του ΄65 και επικρίνει την Αριστερά ότι ξέχασε τόσο γρήγορα τις παλιές γνωστές θέσεις της για το ρόλο των ξένων κέντρων αποφάσεων στην Ελλάδα.
Οι εκλογές της 18ης Ιουνίου 1989 διεξάγονται σε κλίμα ακραίας πόλωσης μεταξύ ΠΑΣΟΚ και λοιπών πολιτικών δυνάμεων. Το αποτέλεσμά τους αφενός επιβεβαιώνει την αναμενόμενη πτώση του κυβερνώντος κόμματος, αφετέρου αποδεικνύει ότι το ΠΑΣΟΚ διαθέτει έναν «σκληρό πυρήνα» ψηφοφόρων. Υπό τις κρατούσες συνθήκες το ποσοστό του 39,1% και οι 125 έδρες του ΠΑΣΟΚ καταγράφονται ως μη αρνητικό αποτέλεσμα. Η ΝΔ λαμβάνει ποσοστό 44,5%, και 145 έδρες (λόγω του νέου αναλογικού εκλογικού συστήματος), επομένως δεν εξασφαλίζει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Η διερευνητική εντολή σχηματισμού κυβέρνησης που λαμβάνει η ΝΔ από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας δεν έχει αποτέλεσμα. Η πρόταση του Συνασπισμού για σχηματισμό κυβέρνησης ευρύτερης δυνατής αποδοχής ώστε να κινηθεί η διαδικασία του νόμου περί ευθύνης υπουργών, απλώς καθυστερεί το σχηματισμό κυβέρνησης Δεξιάς-Αριστεράς. Στόχος του Συνασπισμού, να λάβει για πρώτη φορά στην ιστορία της η ελληνική Αριστερά εντολή σχηματισμού κυβέρνησης, έστω διερευνητική.
Ο Ανδρέας παίρνει την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης στην εντατική του Γενικού Κρατικού Νοσοκομείου, όπου νοσηλεύεται από τις 22 Ιουνίου με έντονα αναπνευστικά προβλήματα. Ο Χ. Φλωράκης ξεκαθαρίζει ότι μεταξύ Συνασπισμού και ΠΑΣΟΚ υπάρχει «η ψαροκασέλ
α της κάθαρσης». Το ΠΑΣΟΚ ωστόσο του προσφέρει γη και ύδωρ προκειμένου να αποτρέψει το σχηματισμό κυβέρνησης με τη ΝΔ -- ακόμη και τη μη συμμετοχή του Ανδρέα στο κυβερνητικό σχήμα. Στον Περισσό εκτιμούν ότι το ΠΑΣΟΚ διαλύεται, ενθαρρυμένοι από το 13,15% της ενωμένης Αριστεράς. Όταν στις 30 Ιουνίου ο Χ. Φλωράκης καταθέτει ως άκαρπη τη διερευνητική εντολή, ελάχιστοι γνώριζαν ότι τρεις ημέρες πριν, σε έκτακτη, άτυπη και μυστική συνάντηση των Μητσοτάκη-Φλωράκη-Κύρκου στο σπίτι του προέδρου της ΝΔ, υπήρχε συμφωνία συνεργασίας τους.
Την 1η Ιουλίου δίνεται στον Τζαννή Τζαννετάκη εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Από το Γενικό Κρατικό ο Ανδρέας δηλώνει: «Σήμερα αποκαλύφθηκε η συμπαιγνία και το μέγεθος της αναξιοπιστίας των δυο ηγετών. Είναι μεγάλο λάθος η άνευ όρων παράδοση της ηγεσίας της παραδοσιακής Αριστεράς στην τακτική του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη». Στόχος της κυβέρνησης συνεργασίας ΝΔ-Συνασπισμού είναι η κάθαρση που συγκεκριμενοποιείται με το αίτημα για παραπομπή του Α. Παπανδρέου στο Ειδικό Δικαστήριο. Αργότερα, στελέχη του Συνασπισμού αναγνώρισαν τα λάθη που έγιναν με στόχο την «κάθαρση».
Η εισήγηση της προανακριτικής επιτροπής για την παραπομπή του Ανδρέα υπερψηφίζεται, στην ψηφοφορία που έγινε τα ξημερώματα της 28ης Σεπτεμβρίου, από 165 βουλευτές. Το κατηγορητήριο μιλάει για παθητική δωροδοκία και αποδοχή προϊόντων εγκλήματος, καθώς και για ηθική αυτουργία στις υποθέσεις των καταθέσεων των ΔΕΚΟ και τη ρύθμιση του χρέους Καλκάνη. Μιλώντας στη Βουλή, λίγες ώρες πριν από την ψηφοφορία, ο Ανδρέας λέει: «Ήρθα στη Βουλή σήμερα όχι για να απαντήσω στο διάτρητο κατηγορητήριο και τους ποταπούς ισχυρισμούς των κατηγόρων μου. Ήρθα στον κορυφαίο θεσμό της Δημοκρατίας για να συμβάλω στην αποκατάσταση της αλήθειας. ... Βασικός στόχος αυτής της επιχείρησης ήταν και είναι η διάλυση του ΠΑΣΟΚ, η διάσπαση της μεγάλης δημοκρατικής και προοδευτικής παράταξης. Ήταν και είναι η αναίρεση --ή πιο απλά η υποστολή-- της εθνικά υπερήφανης εξωτερικής μας πολιτικής, η ματαίωση των αλλαγών στην κοινωνία και την οικονομία, η παρεμπόδιση του δημοκρατικού εκσυγχρονισμού. ... Γι` αυτό το σκάνδαλο υπάρχουν ασφαλώς πολιτικές ευθύνες. Αναλαμβάνω το μερίδιο της δικής μου πολιτικής ευθύνης. ... Θέλω να επισημάνω με ιδιαίτερη έμφαση και με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο ότι η ποινική πλευρά της υπόθεσης δεν με αγγίζει...».
Στο Ειδικό Δικαστήριο για παράβαση καθήκοντος παραπέμπονται και τέσσερις υπουργοί. Ο κύριος στόχος της συμμαχικής αυτής κυβέρνησης επιτυγχάνεται. Ο Συνασπισμός απορρίπτει πρόταση του Ανδρέα για κυβέρνηση συνεργασίας. Το γεγονός επιπλέον ότι η χώρα χρειάζεται μια αποτελεσματική κυβέρνηση, την οποία δεν προσφέρει η υπάρχουσα, οδηγεί αναπόφευκτα σε νέες εκλογές. Στις 5 Νοεμβρίου 1989 ο λαός καλείται πάλι στις κάλπες. Η ΝΔ αυξάνει τη δύναμή της σε 46,2% --χωρίς πάλι να εξασφαλίσει την αυτοδυναμία--, το ΠΑΣΟΚ από 39,1% εξασφαλίζει ποσοστό 40,7% και ο Συνασπισμός βλέπει τις επιλογές του να μην εγκρίνονται από το σύνολο των ψηφοφόρων του: η δύναμή του μειώνεται στο 11%. Οι παρατεταμένες διαπραγματεύσεις για σχηματισμό κυβέρνησης συνεργασίας οδηγούν τελικά στη συμφωνία για σύσταση οικουμενικής κυβέρνησης με πρωθυπουργό τον Ξ. Ζολώτα. Οι τρεις πολιτικοί αρχηγοί (Α. Παπανδρέου, Κ. Μητσοτάκης, Χ. Φλωράκης) δεν μετέχουν στην κυβέρνηση, συγκροτούν ωστόσο ένα άτυπο συμβούλιο του οποίου η συναίνεση είναι απαραίτητη για τις όποιες κυβερνητικές αποφάσεις. Η ιδέα σχηματισμού της οικουμενικής κυβέρνησης, με δεδομένο ότι το θέμα της «κάθαρσης» είχε πια δρομολογηθεί, είναι να διαρκέσει μέχρι τον Απρίλιο του 1990, οπότε η Βουλή θα κληθεί να εκλέξει Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Αυτό αποδεικνύεται αδύνατο ωστόσο, λόγω της ασυμφωνίας των κομμάτων για κοινό υποψήφιο. Επί της ουσίας, η διάλυση της Βουλής οφείλεται στην εκτίμηση της ΝΔ ότι έχοντας το προβάδισμα θα μπορέσει να εξασφαλίσει την αυτοδυναμία.
Για τρίτη φορά σε διάστημα μικρότερο του έτους, ο ελληνικός λαός καλείται στις κάλπες. Οι εκλογές της 8ης Απριλίου 1990 καταγράφουν περιορισμένες μετατοπίσεις του εκλογικού σώματος. Η ΝΔ με ποσοστό 46,9% εξασφαλίζει 150 έδρες. Το σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης της εξασφαλίζει η στήριξη του βουλευτή της ΔΗΑΝΑ Θ. Κατσίκη. Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται ο Κ. Καραμανλής.
Στις 11 Μαρτίου 1991 ξεκινάει στο Ειδικό Δικαστήριο η δίκη για το σκάνδαλο Κοσκωτά. Δέκα μήνες μετά, ξημερώματα της 17ης Ιανουαρίου 1992, ολοκληρώνεται. Η συντριπτική νίκη του ΠΑΣΟΚ στη Β΄ Αθηνών στις επαναληπτικές εκλογές για την κάλυψη της έδρας του Δ. Τσοβόλα, η οποία του αφαιρέθηκε μετά την απόφαση του Ειδικού Δικαστηρίου, δείχνει ότι η επάνοδος στην εξουσία είναι θέμα χρόνου. Στον Τύπο παρατηρείται στροφή. Την τριετία αυτή ο Ανδρέας ασκεί έντονη αντιπολιτευτική κριτική. Κάποιοι μάλιστα κάνουν λόγο για τον τρίτο Ανένδοτό του. Στις 10 Οκτωβρίου 1993 έρχεται η μεγάλη δικαίωση για τον Ανδρέα, με το εκλογικό αποτέλεσμα. Το ΠΑΣΟΚ λαμβάνει ποσοστό 46,88% και 170 έδρες. Ο πρόεδρος του Ειδικού Δικαστηρίου, Βασίλης Κόκκινος, που είχε δικάσει τον Ανδρέα, δηλώνει ότι θα προτιμούσε να μην είχε προχωρήσει σε αυτήν την πράξη...
Οι εκλογές της 10ης Οκτωβρίου 1993 αποτελούν τον δεύτερο γύρο αντιπαράθεσης ΠΑΣΟΚ-ΝΔ, ειδικότερα Α. Παπανδρέου - Κ. Μητσοτάκη μετά την περίοδο 1989-1990. Το ΠΑΣΟΚ παρουσιάζει νέο πρόγραμμα «Για το παρόν και το μέλλον της Ελλάδας: Αναγέννηση παντού», διαφοροποιώντας την εικόνα του από αυτήν της δεκαετίας του ΄80. Μια εύκολη σχεδόν νίκη με ποσοστό 46,8% και 170 έδρες, είναι η δικαίωση του Ανδρέα. Είναι επιπλέον η τελική προσωπική νίκη του Ανδρέα επί του προσωπικού του αντιπάλου Κ. Μητσοτάκη. Η ΝΔ περιορίζεται στο 39,3% και η διασπασμένη Αριστερά καταγράφει απώλειες.
Το 1993 αρχίζει η «δεύτερη ευκαιρία» του ΠΑΣΟΚ, σε μια περίοδο μάλιστα κοσμοϊστορικών αλλαγών. Η βεβαρημένη υγεία του Ανδρέα λειτουργεί, γενικά, ανασταλτικά. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι ότι η κλονισμένη υγεία του, σε συνδυασμό με την ύπαρξη ενός κύκλου προσωπικών φίλων καθώς και της συζύγου του, Δ. Λιάνη, που εμφανίζονται να αναμιγνύονται στο κυβερνητικό έργο, δίνουν λαβή για έντονη κριτική σε εσωκομματικό επίπεδο. Το διάστημα αυτό, το ΠΑΣΟΚ συνεχίζει την πολιτική λιτότητας. Ο πληθωρισμός πάντως πέφτει σε μονοψήφιο αριθμό, και οι συχνά επικριτικές Βρυξέλλες δικαιώνουν την ελληνική οικονομική πολιτική.
Στην εξωτερική πολιτική το ΠΑΣΟΚ έχει να αντιμετωπίσει το «Σκοπιανό», το οποίο του κληροδότησε η προηγούμενη κυβέρνηση. Στις 16 Φεβρουαρίου 1994 αποφασίζει την επιβολή οικονομικών αντιμέτρων στα Σκόπια. Τον Σεπτέμβριο του 1995 υπογράφεται η ενδιάμεση ή «μεταβατική συμφωνία», μια συμφωνία που χωρίς να επιλύει επί της ουσίας τη διαφορά του ονόματος, εξομαλύνει τις διμερείς σχέσεις. Στο βαλκανικό σκηνικό που ακολουθεί τις ραγδαίες εξελίξεις και μεταβολές μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού, η ελληνοσερβική προσέγγιση δικαιολογείται λόγω των ερεισμάτων που έχει στην ελληνική κοινή γνώμη. Αναφορικά με την Αλβανία, ύστερα από μια περίοδο δύσκολων εκατέρωθεν προσαρμογών που ακολούθησαν την πτώση του Χότζα, από το 1995 αρχίζει μια νέα περίοδος εξομάλυνσης. Στον τομέα των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η Τουρκία προβάλλει βέτο τον Δεκέμβριο του 1993 για να εμποδίσει την ίδρυση του χερσαίου στρατηγείου στη Λάρισα με χώρο ευθύνης όλη την ελληνική επικράτεια και το αεροπορικό υποστρατηγείο χωρίς όμως αυτό να έχει καθορισμένα όρια. Τον Μάρτιο του 1995 η Αθήνα αποσύρει τις επιφυλάξεις της για την τελωνειακή ένωση Τουρκίας-ΕΕ, αφού εξασφαλίζει τη διαβεβαίωση ότι οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Κύπρου θα ξεκινήσουν αμέσως μετά την ολοκλήρωση της Διακυβερνητικής Διάσκεψης του 1997. Η επικύρωση από την ελληνική Βουλή, τον Μάιο του 1995, του δικαιώματος επέκτασης των χωρικών υδάτων στα 12 ν.μ., προκαλεί σειρά επεισοδίων που κορυφώνονται με την απόφαση, στις 8 Ιουνίου, της τουρκικής Βουλής να εξουσιοδοτήσει την κυβέρνηση της χώρας να προχωρήσει ακόμη και σε κήρυξη πολέμου εάν η Ελλάδα ασκήσει το δικαίωμά της.
Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ βελτιώνονται περαιτέρω με κορυφαία τη συμβολικού χαρακτήρα επίσκεψη του Ανδρέα στην Ουάσιγκτον τον Απρίλιο του 1994. Ο παλαιότερος αντιαμερικανισμός του ΠΑΣΟΚ έχει χαθεί, και ο Α. Παπανδρέου, που έζησε τα «καλύτερα του χρόνια» στις ΗΠΑ, αισθά
νεται δικαιωμένος από την έκφραση αμοιβαίου σεβασμού του Μπιλ Κλίντον. Το πρώτο εξάμηνο του 1994 η Ελλάδα αναλαμβάνει την τρίτη προεδρία στην ΕΕ, και την τρίτη επί ΠΑΣΟΚ. Επί της προεδρίας αυτής ολοκληρώνονται οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις της Αυστρίας, της Φινλανδίας, της Νορβηγίας και της Σουηδίας. Οι σχέσεις ωστόσο της Αθήνας με την Ευρωπαϊκή Ένωση βαρύνονται πλέον αφενός από τη στάση της Ελλάδας στο βαλκανικό πρόβλημα, αφετέρου από τις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η Αθήνα προωθεί την ενταξιακή προοπτική της Κύπρου. Στην Ευρώπη, η πλειοψηφία των κυβερνήσεων είναι συντηρητικές. Και ο Ανδρέας, στη Σύνοδο Κορυφής στις Κάννες, τον Ιούνιο του 1995, κάνει λόγο για «εθνική μοναξιά», χαρακτηρίζοντας έτσι την εντελώς αρνητική στάση των Ευρωπαίων εταίρων έναντι των ελληνικών εθνικών θεμάτων.
Στις 20 Νοεμβρίου 1995 ο Ανδρέας εισάγεται στο Ωνάσειο με σοβαρό πρόβλημα υγείας. Πολλοί κάνουν λόγο για την ύστατη μάχη του. Είναι η πρώτη φορά που η αντιπολίτευση αντιμετωπίζει με σεβασμό τον άνθρωπο Ανδρέα Παπανδρέου. Η μάχη είναι σκληρή. Εμφανίζεται αποφασισμένος να ζήσει -- όχι όμως και ως πρωθυπουργός. Τα προβλήματα υγείας τροφοδοτούν τη διαδοχολογία. Η πολυήμερη παραμονή του στο Ωνάσειο την εντείνει. Το βράδυ της 15ης Ιανουαρίου 1996 παίρνει τη μεγάλη απόφαση αποδεικνύοντας το μέγεθός του ως ηγέτης, το σεβασμό του στο κόμμα που αυτός ίδρυσε και ανέδειξε στην εξουσία, την υπευθυνότητά του ως πολιτικός. Υπογράφει την επιστολή παραίτησής του, με την οποία συγχρόνως καλεί την Κοινοβουλευτική Ομάδα να εκλέξει τον νέο πρωθυπουργό. «Έβαλα και βάλαμε πάντα πάνω απ` όλα τα συμφέροντα του τόπου και του λαού. Αυτό είναι και τώρα το καθήκον μας» γράφει, δίνοντας το στίγμα της απόφασής του. Ζητάει από «όλα τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων». Δεν δίνει το χρίσμα σε κάποιο διάδοχο. Ο πολιτικός Ανδρέας Παπανδρέου περνάει στην ιστορία, παραμένοντας ο πρόεδρος-σύμβολο του κόμματος που ίδρυσε.
Στις 21 Μαρτίου 1996 ο
Παρόμοια θέματα
