Από το βιβλίο του Ι.Θ.Κακριδή «ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΣΤΗ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΑΪΚΗ ΠΑΡΆΔΟΣΗ» έκδ. Εθνικής Τραπέζης, σελ. 13 διαβάζουμε: «Είναι χαρακτηριστικό ότι ως τον 18ο ακόμη αιώνα το χριστιανικό κήρυγμα αμφισβητεί την ελληνικότητα από το εκκλησίασμά του, που το αποτελούσαν ωστόσο Έλληνες. Αδελφοί μου, λέει ο Κοσμάς, έμαθα πως με την χάριν του Κυρίου μας Ιησού Χριστού δεν είσθε Έλληνες, δεν είσθε ασεβείς, αιρετικοί, άθεοι, αλλ’ είσθε ορθόδοξοι χριστιανοί...». Κοσμά Αιτωλού 1779, Διδαχαί, εκδ. Αρχιμανδρίτου Α.Ν.Καντιώτου 1959, σελ. 59.
Τά «γράμματα» που ήθελε να μαθαίνουν οι νέοι είχαν στόχο όχι την επιστημονική σκέψη αλλά την διδαχή του Χριστιανισμού:
«Αδελφέ μου - έλεγε σε ένα κήρυγμα του- εσύ οπού κάμνεις τα παιδιά, να τα παιδεύης και να τα μανθάνης γράμματα και εξόχως ελληνικά, διότι η Εκκλησία μας είναι εις την ελληνικήν γλώσσαν. Δεν σας λέγω περισσότερα, διότι είσθε φρόνιμοι και γνωστικοί...».
Το ξεκαθαρίζει μάλιστα στο παρακάτω απόσπασμα, για να ισχυριστεί το «Από το σχολείον ανοίγει το μοναστήριον.»
«— Έχετε σχολείον εδώ εις την χώραν σας να διαβάζουν τα παιδιά;
—Δεν έχομεν, άγιε του Θεού.
— Να μαζευθήτε όλοι να κάμετε ένα σχολείον καλόν, να βάλετε και επιτρόπους να το κυβερνούν, να βάνουν διδάσκαλον να μανθάνουν όλα τα παιδιά γράμματα, πλούσια και πτωχά. Διότι από το σχολείον μανθάνομεν τι είναι Θεός, τι είναι Αγία Τριάς, τι είναι Άγγελοι, δαίμονες, παράδεισος, κόλασις, αρετή, κακία. τι είναι ψυχή, σώμα κ.λ.π. Διότι χωρίς το σχολείον περιπατούμεν εις το σκότος. Από το σχολείον ανοίγει το μοναστήριον. Αν δεν ήτο σχολείον, πού ήθελα μάθει εγώ να σας διδάσκω;»
Εμελέτησε τα γράμματα και τι βρήκε; Πλούταρχο, Άρατο; Ευκλείδη; Δημόκριτο; Κάθε άλλο δεν βρήκε παρά τα προστάγματα του Χριστού.
«Διατί, άγιοι ιερείς και τίμιοι προεστώτες δεν ερμηνεύετε τα ευλογημένα αδελφοί μου, τόσον τα εμελέτησα τα γράμματα. Καθώς ο χρυσικός λογαρίζει το ασήμι και δεν το αφήνει τελείως αζούραν, και τότε είνε λαμπρόν και καθαρόν και το αγοράζει με κάθε προθυμίαν ο άνθρωπος, έτσι και εγώ ηύρα καθαρά, άψα και αληθινά, λαμπρά και υπερλαμπρότερα από τον ήλιο τα λόγια και τα προστάγματα του Χριστού. Και όποιος πιστεύει τον Χριστόν και τον λέγει Θεόν και κάμνει τα πράγματα του, οπού λέγει το άγιον Ευαγγέλιον, εκείνος είνε καλότυχος και τρισμακάριστος και καμμίαν φοράν δεν θέλει εντροπιασθή."
Το σχολείον δεν ανοίγει το ιατρείο, το δικηγορικό γραφείο, το γραφείο του πολιτικού μηχανικού αλλά «το σχολείον ανοίγει την εκκλησίαν».
Με λίγα λόγια ο Κοσμάς ο Αιτωλός ήταν ένας σκληρός προσυλητιστής σε έναν πρωτόγονο Χριστιανισμό, γεμάτο δεισιδαιμονία και απόλυτο επιστημονικό σκοτάδι.
"Και δια τούτο πρέπει να στερεώνετε σχολεία ελληνικά, να φωτίζωνται οι άνθρωποι διότι διαβάζοντας τα ελληνικά τα ηύρα οπού λαμπρύνουν και φωτίζουν τον νουν του μαθητού ανθρώπου. Καθώς φωτίζει ο ήλιος την γην όταν είνε ξαστεριά, και βλέπουν τα μάτια μακρυά, έτσι βλέπει και ο νους τα μέλλοντα από κάθε λογής κακόν και αμαρτία διατί το σχολείον ανοίγει την εκκλησίαν, μανθάνομεν τι είνε Θεός, τι είνε η Αγία Τριάς, τι είνε άγγελος, τι είνε αρετή, τι είνε οι δαίμονες, τι είνε η κόλασις. Τα πάντα από το σχολείον τα μανθάνομεν».
Εδώ έχουμε όμως το απόλυτο πυροτέχνημα.
Κανείς δεν είπε λέξη γι΄ αυτό. Προσπάθησαν όμως να το διαστρευλώσουν, να μας εθίσουν στο μέγα ψέμμα πως ο Κοσμάς ο Αιτωλός ήταν τάχατες Έλλην πατριώτης. Ενώ στην πραγματικότητα ήταν μέγιστος ανθέλλην του χείριστου είδους που προωθούσε τον Χριστιανικό κοσμοπολιτισμό την άρνηση του έθνους και την καταστροφή του Ελληνικού γένους.
«Ή πατρίδα μου η ψεύτικη, η γήινη και ματαία, είναι από του Αγίου Άρτης και από την επαρχίαν Απόκουρον. Ημείς, Χριστιανοί μου, δεν έχομεν εδώ πατρίδα (Εβρ. ιγ' 14). Δια τούτο και ό Θεός μας έβαλε τον νουν εις το επάνω μέρος, δια να στοχαζώμασθε πάντοτε την ουράνιον βασιλείαν, την αληθινήν πατρίδα μας»!..
Ιδού πώς την περιγράφει ο ίδιος ο Κοσμάς ο Αιτωλός τι σημαίνει Έλληνας:
«Έμαθα πώς με την χάρη του Κυρίου μας Ιησού Χρίστου και Θεού δεν είσθενε Έλληνες, δεν είσθενε ασεβείς αιρετικοί άθεοι, αλλ' είσθενε ευσεβείς ορθόδοξοι Χριστιανοί»!..
