Ο ΗPV είναι ένας πολύ διαδεδομένος, σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός γνωστός περισσότερο με την ονομασία "Κονδυλώματα". Υπολογίζεται ότι περίπου 75% του σεξουαλικά ενεργού πληθυσμού έχει μολυνθεί με κάποια μορφή του ιού
Tι είναι ο HPV
Το ΗPV είναι τα αρχικά του Human Papilloma Virus. Ο ΗPV είναι ένας πολύ διαδεδομένος, σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός. Υπολογίζεται ότι περίπου 75% του σεξουαλικά ενεργού πληθυσμού έχει μολυνθεί με κάποια μορφή του ιού. Ένα μικρό ποσοστό ανδρών και γυναικών που έχουν τον ιό, θα εμφανίσουν και εξωτερικά κονδυλώματα. Τα κονδυλώματα μοιάζουν πολύ με τις γνωστές σε όλους μυρμηγκιές (που οφείλονται σε άλλο τύπο του ιού).
Επίσης, και αυτό είναι το πιο σημαντικό, ένα ποσοστό γυναικών που έχουν τον ιό θα παρουσιάσουν αλλοιώσεις στον τράχηλο της μήτρας που μπορούν, σε βάθος χρόνου, να οδηγήσουν σε καρκίνο του τραχήλου.
Πώς μεταδίδεται
Ο ΗPV είναι σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός. Ο ιός μπορεί επίσης να μεταδοθεί από επαφή δέρμα με δέρμα (γεννητικά όργανα και περιγεννητική περιοχή) ακόμα κι αν δεν υπάρξει ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή. Η μετάδοση από μητέρα σε παιδί κατά τον τοκετό θεωρείται ιδιαίτερα σπάνια.
[size=10pt]Η χρήση προφυλακτικών μπορεί να παρέχει κάποια προστασία, όμως καθώς δεν καλύπτουν όλη την περιγεννητική περιοχή, δεν προσφέρουν απόλυτη προστασία. Παρόλα αυτά, μην ξεχνάτε ότι η χρήση του προφυλακτικού μπορεί να σας προφυλάξει από πολλά άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.[/size]
Θεραπεία
Καθώς ο HPV είναι ιός και όχι μικρόβιο, στην ουσία δεν υπάρχει θεραπεία με την κλασσική έννοια. Κυρίως αντιμετωπίζονται τα συμπτώματα ή τα αποτελέσματα της μόλυνσης από τον ιό και όχι ο ίδιος ο ιός. Πρόσφατες μελέτες αναφέρουν ότι σε περίπου 70% των ανθρώπων που έχουν HPV, ο ίδιος ο οργανισμός θα απομακρύνει ή θα θέσει σε έλεγχο τον ιό μέσα σε περίπου 3-4 χρόνια από τη διάγνωση. Βεβαίως είναι δυνατό να επαναπροβληθούμε από HPV ίδιου ή διαφορετικού τύπου.
Κονδυλώματα και Μυρμηγκιές
Και τα δύο οφείλονται στον ιό HPV. Κάποιοι τύποι του ιού προκαλούν κονδυλώματα στην περιοχή των γεννητικών οργάνων ενώ κάποια άλλοι τύποι προκαλούν τις γνωστές μας μυρμηγκιές σε άλλα σημεία του σώματος. Τα περιγεννητικά κονδυλώματα εμφανίζονται στον τράχηλο, στο πέος, στον κόλπο ή στον πρωκτό. Η εμφάνισή τους είναι παρόμοια με τις μυρμηγκιές που εμφανίζονται συχνά στα χέρια ή τα πόδια. Οι μυρμηγκιές είναι άλλος τύπος του ιού και δεν μεταδίδονται στα γεννητικά όργανα.
Πως είναι τα κονδυλώματα
Όπως και οι μυρμηγκιές, τα κονδυλώματα είναι μικρά (σε μέγεθος φακής ή μεγαλύτερα) εξογκώματα του δέρματος, που δεν προκαλούν πόνο, είναι σκληρά και συμπαγή και συνήθως έχουν το χρώμα του δέρματος ή σε κάποιες περιπτώσεις έχουν ένα γκρίζο χρώμα. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί ένα κονδύλωμα να συνοδεύεται από μία ήπια αίσθηση φαγούρας που όμως δεν είναι συνεχής.
Κονδυλώματα στις γυναίκες
Τις περισσότερες φορές τα κονδυλώματα εντοπίζονται γύρω από την περιοχή του κόλπου ή τα χείλη του αιδοίου και γύρω από τον πρωκτό. Επίσης, κονδυλώματα μπορούν να εντοπιστούν μέσα στον κόλπο ή στον τράχηλο. Πολλές φορές τα κονδυλώματα μπορούν να εμφανιστούν συγχρόνως σε διαφορετικά σημεία. Η έρευνα διαπίστωσε ότι ο τράχηλος εμπλέκεται σε περίπου τις μισές περιπτώσεις γυναικών με κονδυλώματα.
Κονδυλώματα στους άνδρες
Τα κονδυλώματα στους άνδρες συνήθως εμφανίζονται πάνω στο πέος ή την περιγεννητική περιοχή. Επίσης γύρω από τον πρωκτό. Όπως και στις γυναίκες, κονδυλώματα μπορούν να εμφανιστούν συγχρόνως σε διαφορετικά σημεία.
Διάγνωση
Συνήθως οι γιατροί μπορούν να διαγνώσουν τα κονδυλώματα με απλή κλινική εξέταση. Όμως, ιδιαίτερα τα μικρά σε μέγεθος ή επίπεδης μορφής κονδυλώματα μπορούν να ξεφύγουν από το γυμνό μάτι. Επίσης η μόλυνση του τραχήλου δεν είναι δυνατόν να εντοπιστεί με απλή κλινική εξέταση.
Η πιο συχνή μέθοδος διάγνωσης είναι με κολποσκόπηση για τις γυναίκες. Κατά τη διάρκεια της κολποσκόπησης, ο γυναικολόγος θα χρησιμοποιήσει μία ειδική βαφή (acetic acid) που κάνει τα κονδυλώματα να ξεχωρίζουν. Η βαφή ταμπονάρεται με λαβίδα και βαμβάκι πάνω στον τράχηλο και προκαλεί ένα σύντομης διάρκειας «τσούξιμο» στη γυναίκα. Ανάλογα με τα ευρήματα της κολποσκόπησης, ο γυναικολόγος μπορεί να ζητήσει επανεξέταση σε λίγους μήνες ή να πάρει βιοψία για να διαπιστώσει αν υπάρχουν αλλοιώσεις στον τράχηλο που απαιτούν αντιμετώπιση. Η βιοψία γίνεται με μία πολύ μικρή λαβίδα που αφαιρεί ένα μικροσκοπικό κομματάκι ιστού από τον τράχηλο και είναι εντελώς ανώδυνη.
Η διάγνωση στους άνδρες αυτή τη στιγμή γίνεται μόνο με κλινική εξέταση. Ομως αν και εφόσον η μόνιμη σύντροφος / σύζυγος ενός άνδρα βρεθεί να έχει HPV, τότε θεωρείται ότι και ο άνδρας έχει μολυνθεί ακόμη κι αν δεν έχει εμφανίσει κανένα σύμπτωμα. Συχνά οι γιατροί μπορεί να ζητήσουν επιπλέον εξετάσεις, για να βεβαιωθούν ότι δεν συνυπάρχουν κι άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.
Πως θεραπεύονται τα κονδυλώματα
Αν και δεν υπάρχει θεραπεία για τον ιό, υπάρχουν διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις για τα κονδυλώματα. Η επιλογή της μεθόδου θα γίνει από τον γιατρό, με βάση την έκταση της μόλυνσης, τη θέση των κονδυλωμάτων και άλλους παράγοντες που αφορούν τον συγκεκριμένο ασθενή.
Σε πολλές περιπτώσεις, ειδικά αν η έκταση του προβλήματος είναι μικρή, θα δοθεί θεραπεία με φάρμακα ενώ για την απομάκρυνση των κονδυλωμάτων χρησιμοποιείται ευρέως η κρυοπηξία. Όταν ο τράχηλος είναι επίσης προσβεβλημένος (βάσει βιοψίας), ο γυναικολόγος θα επιλέξει μία από τις πολλές νέες μεθόδους που είναι πλέον εφαρμόσιμες και συμπεριλαμβάνουν τη χρήση laser, loop κ.ά. Οι τελευταίες γίνονται σε οργανωμένα μαιευτικά κέντρα ή κλινικές και συνήθως απαιτούν ολική νάρκωση λίγων μόνο λεπτών. Είναι γενικά ανώδυνες και απαιτούν μόνο λίγη προσοχή από την ασθενή για τις επόμενες λίγες μέρες από την επέμβαση.
Οποια κι αν είναι η θεραπευτική προσέγγιση που θα επιλεγεί, θα πρέπει να γίνει επανεξέταση σε σύντομο χρονικό διάστημα. Και πιθανότατα θα ζητηθεί να γίνεται τεστ-Παπ συχνότερα από ότι συνήθως.
Και μετά;
Ακόμη και μετά την αντιμετώπιση των κονδυλωμάτων, το άτομο εξακολουθεί να έχει τον ιό (αφού ο ιός δεν θεραπεύεται αλλά απλά αντιμετωπίζονται οι εκδηλώσεις του). Σε μερικές περιπτώσεις τα συμπτώματα θα επανεμφανιστούν, όμως στη μεγαλύτερη πλειοψηφία των ανθρώπων ο ίδιος ο οργανισμός θα θέσει τον ιό υπό έλεγχο.
HPV και καρκίνος του τραχήλου
Οι περισσότερες γυναίκες με HPV δεν έχουν εξωτερικά κονδυλώματα ή άλλα συμπτώματα. Ευτυχώς, το βελτιωμένο τεστ-Παπ μπορεί πλέον να εντοπίσει την ύπαρξη του ιού HPV.
Μερικοί από τους τύπους του HPV μπορούν να προκαλέσει αλλοιώσεις στον τράχηλο, οι οποίες υποδεικνύουν την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου. Μέσω ειδικών εξετάσεων DNA σε κύτταρα του τραχήλου (που πλέον γίνονται και στην Ελλάδα, σε μικρή όμως ακόμη κλίμακα) μπορεί να ταυτοποιηθεί ποιος είναι ο συγκεκριμένος τύπος του ιού που έχει η συγκεκριμένη γυναίκα.
Τύποι υψηλού κινδύνου
Κάποιοι από τους υψηλού κινδύνου τύπους ενοχοποιούνται για την εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου στις γυναίκες αλλά και καρκίνου του πέους ή του πρωκτού στους άνδρες. Οι τύποι αυτοί που συνδέονται κυρίως με την εμφάνιση καρκίνου είναι 5 (οι τύποι 16, 18, 31, 33, 35) από τους περίπου 80 συνολικά. Με τη δυνατότητα έγκαιρης διάγνωσης που προσφέρει κυρίως το τεστ-Παπ, οι περιπτώσεις των ατόμων που αναπτύσσουν τελικά τέτοιου είδους καρκίνους είναι ελάχιστες. Η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει την σωστή παρακολούθηση της εξέλιξης, άρα και την έγκαιρη επέμβαση των γιατρών.
Να θυμάστε
� Ο HPV είναι πάρα πολύ συχνός, οι περισσότεροι σεξουαλικά ενεργοί άνθρωποι θα μολυνθούν από HPV σε κάποια στιγμή της ζωής τους.
� Ο ιός μπορεί να υπάρχει στον οργανισμό σας για χρόνια πριν εμφανίσει συμπτώματα ή διαγνωστεί. Επομένως είναι αδύνατον να εντοπίσετε από πού τον κολλήσατε. Το ίδιο ισχύει και για τον σύντροφό σας οπότε μην βιαστείτε να του δώσετε τα παπούτσια στο χέρι.
� Η επιμόλυνση είναι δυνατή, και μπορεί να αφορά άλλους τύπους του ίδιου ιού.
� Ολες οι γυναίκες θα πρέπει να κάνουν συστηματικά τέστ-Παπ.
� Το προφυλακτικό μπορεί να μην σας προσφέρει απόλυτη προστασία από τον HPV, όμως σας προστατεύει από πολλά άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, επομένως χρησιμοποιήστε το.
� Γενικότερα, με την σωστή σεξουαλική συμπεριφορά και την προσεκτική επιλογή συντρόφων, μπορείτε να προφυλάξετε τον εαυτό σας από πολλά δεινά.
� Αν μόλις μάθατε ότι έχετε HPV, ενημερώστε τον σύντροφό σας. Θα θέλατε να κάνει κι εκείνος το ίδιο, έτσι δεν είναι;
� Το κάπνισμα ενοχοποιείται για καρκίνο του τραχήλου καθώς και για άλλες μορφές καρκίνου. Ηρθε η ώρα να το κόψετε.
Tι είναι ο HPV
Το ΗPV είναι τα αρχικά του Human Papilloma Virus. Ο ΗPV είναι ένας πολύ διαδεδομένος, σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός. Υπολογίζεται ότι περίπου 75% του σεξουαλικά ενεργού πληθυσμού έχει μολυνθεί με κάποια μορφή του ιού. Ένα μικρό ποσοστό ανδρών και γυναικών που έχουν τον ιό, θα εμφανίσουν και εξωτερικά κονδυλώματα. Τα κονδυλώματα μοιάζουν πολύ με τις γνωστές σε όλους μυρμηγκιές (που οφείλονται σε άλλο τύπο του ιού).
Επίσης, και αυτό είναι το πιο σημαντικό, ένα ποσοστό γυναικών που έχουν τον ιό θα παρουσιάσουν αλλοιώσεις στον τράχηλο της μήτρας που μπορούν, σε βάθος χρόνου, να οδηγήσουν σε καρκίνο του τραχήλου.
Πώς μεταδίδεται
Ο ΗPV είναι σεξουαλικά μεταδιδόμενος ιός. Ο ιός μπορεί επίσης να μεταδοθεί από επαφή δέρμα με δέρμα (γεννητικά όργανα και περιγεννητική περιοχή) ακόμα κι αν δεν υπάρξει ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή. Η μετάδοση από μητέρα σε παιδί κατά τον τοκετό θεωρείται ιδιαίτερα σπάνια.
[size=10pt]Η χρήση προφυλακτικών μπορεί να παρέχει κάποια προστασία, όμως καθώς δεν καλύπτουν όλη την περιγεννητική περιοχή, δεν προσφέρουν απόλυτη προστασία. Παρόλα αυτά, μην ξεχνάτε ότι η χρήση του προφυλακτικού μπορεί να σας προφυλάξει από πολλά άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.[/size]
Θεραπεία
Καθώς ο HPV είναι ιός και όχι μικρόβιο, στην ουσία δεν υπάρχει θεραπεία με την κλασσική έννοια. Κυρίως αντιμετωπίζονται τα συμπτώματα ή τα αποτελέσματα της μόλυνσης από τον ιό και όχι ο ίδιος ο ιός. Πρόσφατες μελέτες αναφέρουν ότι σε περίπου 70% των ανθρώπων που έχουν HPV, ο ίδιος ο οργανισμός θα απομακρύνει ή θα θέσει σε έλεγχο τον ιό μέσα σε περίπου 3-4 χρόνια από τη διάγνωση. Βεβαίως είναι δυνατό να επαναπροβληθούμε από HPV ίδιου ή διαφορετικού τύπου.
Κονδυλώματα και Μυρμηγκιές
Και τα δύο οφείλονται στον ιό HPV. Κάποιοι τύποι του ιού προκαλούν κονδυλώματα στην περιοχή των γεννητικών οργάνων ενώ κάποια άλλοι τύποι προκαλούν τις γνωστές μας μυρμηγκιές σε άλλα σημεία του σώματος. Τα περιγεννητικά κονδυλώματα εμφανίζονται στον τράχηλο, στο πέος, στον κόλπο ή στον πρωκτό. Η εμφάνισή τους είναι παρόμοια με τις μυρμηγκιές που εμφανίζονται συχνά στα χέρια ή τα πόδια. Οι μυρμηγκιές είναι άλλος τύπος του ιού και δεν μεταδίδονται στα γεννητικά όργανα.
Πως είναι τα κονδυλώματα
Όπως και οι μυρμηγκιές, τα κονδυλώματα είναι μικρά (σε μέγεθος φακής ή μεγαλύτερα) εξογκώματα του δέρματος, που δεν προκαλούν πόνο, είναι σκληρά και συμπαγή και συνήθως έχουν το χρώμα του δέρματος ή σε κάποιες περιπτώσεις έχουν ένα γκρίζο χρώμα. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί ένα κονδύλωμα να συνοδεύεται από μία ήπια αίσθηση φαγούρας που όμως δεν είναι συνεχής.
Κονδυλώματα στις γυναίκες
Τις περισσότερες φορές τα κονδυλώματα εντοπίζονται γύρω από την περιοχή του κόλπου ή τα χείλη του αιδοίου και γύρω από τον πρωκτό. Επίσης, κονδυλώματα μπορούν να εντοπιστούν μέσα στον κόλπο ή στον τράχηλο. Πολλές φορές τα κονδυλώματα μπορούν να εμφανιστούν συγχρόνως σε διαφορετικά σημεία. Η έρευνα διαπίστωσε ότι ο τράχηλος εμπλέκεται σε περίπου τις μισές περιπτώσεις γυναικών με κονδυλώματα.
Κονδυλώματα στους άνδρες
Τα κονδυλώματα στους άνδρες συνήθως εμφανίζονται πάνω στο πέος ή την περιγεννητική περιοχή. Επίσης γύρω από τον πρωκτό. Όπως και στις γυναίκες, κονδυλώματα μπορούν να εμφανιστούν συγχρόνως σε διαφορετικά σημεία.
Διάγνωση
Συνήθως οι γιατροί μπορούν να διαγνώσουν τα κονδυλώματα με απλή κλινική εξέταση. Όμως, ιδιαίτερα τα μικρά σε μέγεθος ή επίπεδης μορφής κονδυλώματα μπορούν να ξεφύγουν από το γυμνό μάτι. Επίσης η μόλυνση του τραχήλου δεν είναι δυνατόν να εντοπιστεί με απλή κλινική εξέταση.
Η πιο συχνή μέθοδος διάγνωσης είναι με κολποσκόπηση για τις γυναίκες. Κατά τη διάρκεια της κολποσκόπησης, ο γυναικολόγος θα χρησιμοποιήσει μία ειδική βαφή (acetic acid) που κάνει τα κονδυλώματα να ξεχωρίζουν. Η βαφή ταμπονάρεται με λαβίδα και βαμβάκι πάνω στον τράχηλο και προκαλεί ένα σύντομης διάρκειας «τσούξιμο» στη γυναίκα. Ανάλογα με τα ευρήματα της κολποσκόπησης, ο γυναικολόγος μπορεί να ζητήσει επανεξέταση σε λίγους μήνες ή να πάρει βιοψία για να διαπιστώσει αν υπάρχουν αλλοιώσεις στον τράχηλο που απαιτούν αντιμετώπιση. Η βιοψία γίνεται με μία πολύ μικρή λαβίδα που αφαιρεί ένα μικροσκοπικό κομματάκι ιστού από τον τράχηλο και είναι εντελώς ανώδυνη.
Η διάγνωση στους άνδρες αυτή τη στιγμή γίνεται μόνο με κλινική εξέταση. Ομως αν και εφόσον η μόνιμη σύντροφος / σύζυγος ενός άνδρα βρεθεί να έχει HPV, τότε θεωρείται ότι και ο άνδρας έχει μολυνθεί ακόμη κι αν δεν έχει εμφανίσει κανένα σύμπτωμα. Συχνά οι γιατροί μπορεί να ζητήσουν επιπλέον εξετάσεις, για να βεβαιωθούν ότι δεν συνυπάρχουν κι άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα.
Πως θεραπεύονται τα κονδυλώματα
Αν και δεν υπάρχει θεραπεία για τον ιό, υπάρχουν διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις για τα κονδυλώματα. Η επιλογή της μεθόδου θα γίνει από τον γιατρό, με βάση την έκταση της μόλυνσης, τη θέση των κονδυλωμάτων και άλλους παράγοντες που αφορούν τον συγκεκριμένο ασθενή.
Σε πολλές περιπτώσεις, ειδικά αν η έκταση του προβλήματος είναι μικρή, θα δοθεί θεραπεία με φάρμακα ενώ για την απομάκρυνση των κονδυλωμάτων χρησιμοποιείται ευρέως η κρυοπηξία. Όταν ο τράχηλος είναι επίσης προσβεβλημένος (βάσει βιοψίας), ο γυναικολόγος θα επιλέξει μία από τις πολλές νέες μεθόδους που είναι πλέον εφαρμόσιμες και συμπεριλαμβάνουν τη χρήση laser, loop κ.ά. Οι τελευταίες γίνονται σε οργανωμένα μαιευτικά κέντρα ή κλινικές και συνήθως απαιτούν ολική νάρκωση λίγων μόνο λεπτών. Είναι γενικά ανώδυνες και απαιτούν μόνο λίγη προσοχή από την ασθενή για τις επόμενες λίγες μέρες από την επέμβαση.
Οποια κι αν είναι η θεραπευτική προσέγγιση που θα επιλεγεί, θα πρέπει να γίνει επανεξέταση σε σύντομο χρονικό διάστημα. Και πιθανότατα θα ζητηθεί να γίνεται τεστ-Παπ συχνότερα από ότι συνήθως.
Και μετά;
Ακόμη και μετά την αντιμετώπιση των κονδυλωμάτων, το άτομο εξακολουθεί να έχει τον ιό (αφού ο ιός δεν θεραπεύεται αλλά απλά αντιμετωπίζονται οι εκδηλώσεις του). Σε μερικές περιπτώσεις τα συμπτώματα θα επανεμφανιστούν, όμως στη μεγαλύτερη πλειοψηφία των ανθρώπων ο ίδιος ο οργανισμός θα θέσει τον ιό υπό έλεγχο.
HPV και καρκίνος του τραχήλου
Οι περισσότερες γυναίκες με HPV δεν έχουν εξωτερικά κονδυλώματα ή άλλα συμπτώματα. Ευτυχώς, το βελτιωμένο τεστ-Παπ μπορεί πλέον να εντοπίσει την ύπαρξη του ιού HPV.
Μερικοί από τους τύπους του HPV μπορούν να προκαλέσει αλλοιώσεις στον τράχηλο, οι οποίες υποδεικνύουν την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του τραχήλου. Μέσω ειδικών εξετάσεων DNA σε κύτταρα του τραχήλου (που πλέον γίνονται και στην Ελλάδα, σε μικρή όμως ακόμη κλίμακα) μπορεί να ταυτοποιηθεί ποιος είναι ο συγκεκριμένος τύπος του ιού που έχει η συγκεκριμένη γυναίκα.
Τύποι υψηλού κινδύνου
Κάποιοι από τους υψηλού κινδύνου τύπους ενοχοποιούνται για την εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου στις γυναίκες αλλά και καρκίνου του πέους ή του πρωκτού στους άνδρες. Οι τύποι αυτοί που συνδέονται κυρίως με την εμφάνιση καρκίνου είναι 5 (οι τύποι 16, 18, 31, 33, 35) από τους περίπου 80 συνολικά. Με τη δυνατότητα έγκαιρης διάγνωσης που προσφέρει κυρίως το τεστ-Παπ, οι περιπτώσεις των ατόμων που αναπτύσσουν τελικά τέτοιου είδους καρκίνους είναι ελάχιστες. Η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει την σωστή παρακολούθηση της εξέλιξης, άρα και την έγκαιρη επέμβαση των γιατρών.
Να θυμάστε
� Ο HPV είναι πάρα πολύ συχνός, οι περισσότεροι σεξουαλικά ενεργοί άνθρωποι θα μολυνθούν από HPV σε κάποια στιγμή της ζωής τους.
� Ο ιός μπορεί να υπάρχει στον οργανισμό σας για χρόνια πριν εμφανίσει συμπτώματα ή διαγνωστεί. Επομένως είναι αδύνατον να εντοπίσετε από πού τον κολλήσατε. Το ίδιο ισχύει και για τον σύντροφό σας οπότε μην βιαστείτε να του δώσετε τα παπούτσια στο χέρι.
� Η επιμόλυνση είναι δυνατή, και μπορεί να αφορά άλλους τύπους του ίδιου ιού.
� Ολες οι γυναίκες θα πρέπει να κάνουν συστηματικά τέστ-Παπ.
� Το προφυλακτικό μπορεί να μην σας προσφέρει απόλυτη προστασία από τον HPV, όμως σας προστατεύει από πολλά άλλα σεξουαλικά μεταδιδόμενα νοσήματα, επομένως χρησιμοποιήστε το.
� Γενικότερα, με την σωστή σεξουαλική συμπεριφορά και την προσεκτική επιλογή συντρόφων, μπορείτε να προφυλάξετε τον εαυτό σας από πολλά δεινά.
� Αν μόλις μάθατε ότι έχετε HPV, ενημερώστε τον σύντροφό σας. Θα θέλατε να κάνει κι εκείνος το ίδιο, έτσι δεν είναι;
� Το κάπνισμα ενοχοποιείται για καρκίνο του τραχήλου καθώς και για άλλες μορφές καρκίνου. Ηρθε η ώρα να το κόψετε.
