Σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα
Ολο και πληθαίνουν αυτοί που προτιμούν το "ασφαλές σεξ", χρησιμοποιώντας σπερματοκτόνα και προφυλακτικά.
Πρόκειται για ασθένειες που μεταδίδονται κατά τη σεξουαλική επαφή, είτε αυτή είναι στοματική είτε πρωκτική είτε των γεννητικών οργάνων. Οι πιο σοβαρές αλλά και πιο... σύγχρονες είναι το ΑΙDS, ο έρπης των γεννητικών οργάνων και η χλαμύδια. Πριν από δύο τρεις αιώνες, η σύφιλη ήταν η μάστιγα που θέριζε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Στις ημέρες μας η γονόρροια και η σύφιλη θεραπεύονται εντελώς με αντιβιοτικά όπως είναι η πενικιλίνη. Οι ψείρες του εφηβαίου ("καβούρια" ή "καβουρόψειρες") ξεριζώνονται και εξολοθρεύονται με ειδικό σαμπουάν, όπως ακριβώς και οι ψείρες στα μαλλιά του κεφαλιού. Οσο για τις τριχομονάδες και τη μυκητίαση, αντιμετωπίζονται με ισχυρές θεραπείες αποτελεσματικά και σε σύντομο χρονικό διάστημα. Πρόκειται για ασθένειες που μεταδίδονται κατά τη σεξουαλική επαφή, είτε αυτή είναι στοματική είτε πρωκτική είτε των γεννητικών οργάνων.
Οι θεραπείες
Σε ορισμένες, ωστόσο, από τις σεξουαλικώς μεταδιδόμενες ασθένειες (ιδιαίτερα όσον αφορά στη χλαμύδια) η θεραπεία δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση, γιατί οι νόσοι αυτές δεν εμφανίζουν συμπτώματα. Η γυναικολογική εξέταση δεν καταλήγει σε αξιόπιστη διάγνωση της αρρώστιας. Ακριβής διάγνωση γίνεται μόνο στο μικροβιολογικό εργαστήριο με την καλλιέργεια κολπικών εκκρίσεων. Η απουσία συμπτωμάτων σημαίνει ότι η νόσος μπορεί στο μεταξύ να εξελίσσεται και όταν πια αρχίσει καθυστερημένα η θεραπεία της, να μην είναι αποτελεσματική. Φυσικά, αν ο φορέας αλλάζει διαρκώς σεξουαλικούς συντρόφους, μπορεί να μεταδώσει εν αγνοία του την αρρώστια σε πολλούς ανθρώπους. Ο αφροδισιολόγος είναι ο γιατρός που πρέπει να επισκεφθείτε αμέσως, για να σας βοηθήσει στο πρόβλημά σας. θα σας συστήσει μια θεραπευτική αγωγή, θα σας συμβουλέψει πώς να αλλάξετε τον τρόπο της ζωής σας και θα σας βοηθήσει να συμβιβαστείτε με την ασθένεια. Είναι πολύ σημαντικό να ειδοποιήσετε έγκαιρα όλους τους ερωτικούς παρτενέρ σας. Η εμφάνιση του ΑΙDS έχει κάνει τον κόσμο πιο υπεύθυνο απέναντι στο σεξ. Οι στατιστικές δείχνουν πως οι περισσότεροι αποφεύγουν να έχουν ερωτικές σχέσεις με πολλούς παρτενέρ, με αποτέλεσμα οι σεξουαλικώς μεταδιδόμενες νόσοι να παρουσιάζουν πτώση σε ποσοστό 70%. Ολο και πληθαίνουν αυτοί που προτιμούν το "ασφαλές σεξ", χρησιμοποιώντας σπερματοκτόνα και προφυλακτικά.
ΑΙDS (Έιτζ)
Πηγή: Associated Press
Το ΑΙDS, το Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσοποιητικής Ανεπάρκειας, προκαλείται από τον ανθρώπινο ιό ανοσοανεπάρκειας ΗΙV, που καταστρέφει το ανοσοποιητικό σύστημα κάνοντας τον οργανισμό επιρρεπή στις αρρώστιες. Οταν εισβάλει στο σώμα, ο ΗΙV διεισδύει στα βοηθητικά λεμφοκύτταρα Τ, που διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στην άμυνα του οργανισμού ενάντια σε λοιμώξεις και καρκίνους. Ο ιός του ΑΙDS προκαλεί τη διάρρηξη των λεμφοκυττάρων Τ, που απελευθερώνουν μόρια του ΗΙV στο αίμα, με αποτέλεσμα να μολυνθούν και άλλα λεμφοκύτταρα Τ. Οταν συμβαίνει αυτό, το σώμα γίνεται ευάλωτο σε ορισμένες "ευκαιριακές" ασθένειες όπως είναι η πνευμονία και οι καρκίνοι, που επωφελούνται από την εξασθενημένη άμυνα του οργανισμού και προκαλούν τις πιο πολλές φορές το θάνατο.
Αν φοβάστε πως έχετε εκτεθεί στον ιό του ΗΙV, επικοινωνήστε με το γιατρό σας και κανονίστε ένα ραντεβού για εξέταση αίματος.
Η μόλυνση από τον ΗΙV δεν οδηγεί αμέσως στην ανάπτυξη του ΑΙDS, που μπορεί να εκδηλωθεί ακόμα και οκτώ χρόνια αργότερα. Ετσι, όσοι έχουν προσβληθεί από τον ιό, μπορεί να μην το γνωρίζουν και να τον μεταδίδουν άθελά τους σε άλλους. Το τεστ για να εξακριβωθεί αν υπάρχει μόλυνση ή όχι από ΑΙDS, γίνεται με μια εξέταση αίματος για την ανίχνευση αντισωμάτων του ΗΙV. Τα αντισώματα είναι ουσίες που δημιουργούνται από τον οργανισμό ως αντίδραση σε ένα συγκεκριμένο ιό. Η παρουσία λοιπόν των αντισωμάτων του ΗΙV αποδεικνύει ότι το άτομο έχει προσβληθεί από τον ιό. Ο άνθρωπος που το αίμα του περιέχει αντισώματα του ΗΙV, λέμε ότι είναι "φορέας του ΑΙDS". Αν φοβάστε πως έχετε εκτεθεί στον ιό του ΗΙV, επικοινωνήστε με το γιατρό σας και κανονίστε ένα ραντεβού για εξέταση αίματος. Ωστόσο, επειδή μεσολαβεί μια περίοδος επώασης μερικών μηνών από τη στιγμή της έκθεσης στον ιό έως τη στιγμή που το θύμα γίνεται φορέας του ΑΙDS, τα τεστ μπορεί να είναι αρνητικό ακόμα και αν κάποιος έχει μολυνθεί από τον ΗΙV. Γι' αυτό άλλωστε οι μεταγγίσεις αίματος δεν είναι 100% ασφαλείς.
Πώς μεταδίδεται;
Το ΑΙDS προσβάλλει τόσο τους ομοφυλόφιλους όσο και τους ετεροφυλόφιλους.
Ο πιο συνηθισμένος τρόπος εισβολής της μόλυνσης στον οργανισμό είναι η σεξουαλική επαφή, γιατί ο ιός βρίσκεται εν αφθονία στο σπέρμα του μολυσμένου ατόμου. Μπορεί, λοιπόν, να μεταδοθεί είτε με την κολπική είτε με την πρωκτική συνουσία. Ο ιός είναι παρών και στο αίμα των θυμάτων της νόσου και γι' αυτό είναι δυνατόν να μεταδοθεί από ένα χρήστη -ενδοφλεβίως- τοξικών ουσιών στο φίλο του, επειδή μοιράζεται μαζί του την ίδια βελόνα. Ο ΗΙV μεταφέρεται επίσης στους αιμοφιλικούς, όταν το αίμα που μεταγγίζεται είναι μολυσμένο, όπως και στο αναπτυσσόμενο έμβρυο μέσα στη μήτρα ή κατά τον τοκετό από το μολυσμένο αίμα της μητέρας. Θεωρητικά, η μετάδοση του ιού από το ένα άτομο στο άλλο κατά τη διάρκεια της συνουσίας μπορεί να αποτραπεί από οποιοδήποτε μέσο εμποδίζει την ανάμειξη αίματος, σπέρματος και κολπικών υγρών. Ξέρουμε πλέον ότι το προφυλακτικό εξασφαλίζει ασφαλές σεξ, αφού οι έρευνες έχουν αποδείξει ότι ο ιός δεν μπορεί να διαπεράσει το υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένο. Φραγμό στη μετάδοση του ΗΙV αποτελούν και τα σπερματοκτόνα. Αν χρησιμοποιούσαν όλοι προφυλακτικό σε συνδυασμό με σπερματοκτόνα, η εξάπλωση του ΑΙDS θα είχε σίγουρα περιοριστεί. Το ΑΙDS προσβάλλει τόσο τους ομοφυλόφιλους όσο και τους ετεροφυλόφιλους. Αρχικά, η ασθένεια είχε περιοριστεί στους ομοφυλόφιλους, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν με ζήλο στο κάλεσμα για ασφαλές σεξ. Τώρα, ο μεγαλύτερος κίνδυνος μόλυνσης από τον ΗΙV προέρχεται από τους χρήστες -ενδοφλεβίως- τοξικών ουσιών και τους ετεροφυλόφιλους. Πολλές τραγικές περιπτώσεις γυναικών που προσβλήθηκαν από ΑΙDS επιβεβαιώνουν τη θεωρία ότι και μόνο μια σεξουαλική επαφή με φορέα της αρρώστιας αρκεί για να μολυνθεί κάποιος. Πάρα πολλές γυναίκες -τα παραδείγματα είναι αμέτρητα- κόλλησαν ΑΙDS ύστερα από μία και μοναδική σεξουαλική συνάντηση με άγνωστο άνδρα, που ήταν τοξικομανής και μοιραζόταν σύριγγες με άλλους. Επίσης, μια γυναίκα είναι δυνατόν να μολυνθεί από τον άνδρα της, αν έχει προσβληθεί από τον ιό από άλλες εξωσυζυγικές σχέσεις, ομοφυλοφιλικές και μη.
Ηπατίτιδα Β
Τι είναι η ηπατίτιδα Β;
Είναι φλεγμονή του ήπατος που οφείλεται σε μόλυνση από τον ιό της ηπατίτιδας Β (HBV).
Πώς εμφανίζεται το νόσημα;
Λίγους μήνες μετά την μόλυνση, ένα άτομο είναι δυνατό να εμφανίσει οξεία ηπατίτιδα Β, που εκδηλώνεται κυρίως με ίκτερο, μεγάλη αδυναμία, ανορεξία, ενώ σπάνια μπορεί να είναι πολύ σοβαρή (κεραυνοβόλος), απειλητική για την ζωή.
Πώς εξελίσσεται το νόσημα;
Στους ενήλικες, η οξεία ηπατίτιδα συνήθως εξελίσσεται ομαλά και μόνο μικρό ποσοστό (μικρότερο από 5%) μεταπίπτει σε χρονιότητα. Η χρόνια ηπατίτιδα Β είναι μία σοβαρή νόσος αφού συχνά εξελίσσεται σε κίρρωση ή και καρκίνο του ήπατος. Πολύ συχνά δεν παρουσιάζει συμπτώματα ή παρουσιάζει λίγα συμπτώματα και αυτά είναι μη ειδικά (αδυναμία, ανορεξία).
Υπάρχουν φορείς της νόσου που δεν το γνωρίζουν;
Ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας έχει και η παρουσία ατόμων που έχουν στο αίμα τους δείκτες μόλυνσης από τον ιό της ηπατίτιδας Β (Επιφανειακό ή Αυστραλιανό αντιγόνο θετικό , HbsAg+) για περισσότερο από έξι μήνες, χωρίς σημεία ηπατίτιδας (ασυμπτωματικοί φορείς). Τα άτομα αυτά δεν χρειάζονται θεραπεία, αλλά πρέπει να παρακολουθούνται συχνά γιά το φόβο ανάπτυξης καρκίνου του ήπατος. Οι χρόνιοι ασυμπτωματικοί φορείς είναι κύρια πηγή μόλυνσης για τους υγιείς.
Πώς μεταδίδεται η ηπατίτιδα Β;
Η κύρια πηγή μόλυνσης είναι το αίμα πασχόντων ατόμων. Οι τρόποι μετάδοσης, πέραν της μετάγγισης μολυσμένου αίματος (σπανιότατος τρόπος σήμερα που το αίμα ελέγχεται πολύ ικανοποιητικά σε όλες τις αιμοδοσίες), περιλαμβάνουν
* Τη χρήση μολυσμένων οργάνων (βελόνες, σύριγγες, ξυραφάκια, οδοντόβουρτσες κλπ.),
* Τη σεξουαλική επαφή (ετεροφυλοφιλική, ομοφυλοφιλική) και
* Τη μόλυνση του νεογνού από πάσχουσα μητέρα, την ώρα του τοκετού.
Από τον τρόπο μετάδοσης, διαμορφώνονται οι ομάδες ατόμων που έχουν μεγάλο κίνδυνο να μολυνθούν. Τέτοιες ομάδες είναι:
* Χρήστες ναρκωτικών ουσιών
* Ομοφυλόφιλοι
* Εκδιδόμενες γυναίκες
* Πολυμεταγγιζόμενοι ασθενείς
* Αιμοκαθαιρόμενοι
* Υγειονομικό προσωπικό
* Συγγενείς φορέων
* Ατομα με συχνή εναλλαγή ερωτικού συντρόφου
* Προσωπικό φυλακών
Έχω μολυνθεί από ιό ηπατίτιδας Β; Πάσχω από ηπατίτιδα Β;
Ζητήστε την συμβουλή ειδικού γιατρού (ηπατολόγου ή γαστρεντερολόγου) κατά προτίμηση σε ειδικό κέντρο.
Για να διαπιστώσετε αν έχετε μολυνθεί από τον ιό της ηπατίτιδας Β δεν χρειάζεται τίποτε περισσότερο από μια απλή εξέταση αίματος (αναζήτηση του Αυστραλιανού αντιγόνου), που εάν βγει θετική, θα συμπληρωθεί με κάποιες άλλες απλές επίσης εξετάσεις αίματος που θα καθορίσουν εάν πάσχει από ηπατίτιδα Β. Εάν βρεθεί οτι πάσχετε από ηπατίτιδα Β, πρέπει να υποβληθείτε σε ειδική θεραπεία από ειδικό γιατρό ή σε ειδικό κέντρο. Για τη θεραπεία της χρόνιας ηπατίτιδας τα πρόσφατα νέα μπορεί να θεωρηθούν αισιόδοξα.
Πώς θα προφυλαχθώ από τη μόλυνση;
Θα πρέπει να τηρείτε πάντα αυστηρά μέτρα υγιεινής. Ειδικότερα:
* Αποφεύγεται να μοιράζεστε με άλλους βελόνες ή προσωπικά αντικείμενα (οδοντόβουρτσες , ξυραφάκια, ψαλίδια)
* Χρησιμοποιείτε προφυλακτικό στην σεξουαλική επαφή
* Εμβολιασθείτε κατά της ηπατίτιδας Β σε όσο το δυνατόν μικρότερη ηλικία.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, το εμβόλιο της ηπατίτιδας πρέπει να γίνεται υποχρεωτικά στα νεογνά και σε παιδιά ηλικίας 12 ετών.
Γονόρροια
Η γονόρροια προσβάλλει περισσότερο τα άτομα κάτω των 25 χρόνων, που έχουν πολλούς ερωτικούς παρτενέρ.
Η γονόρροια (ή βλεννόρροια) προκαλείται από ένα βακτηρίδιο, το Neisseria gonorrhea, και παρ' όλο που προσβάλλει και άνδρες και γυναίκες, εμφανίζεται με περισσότερα συμπτώματα στους άνδρες. Στις γυναίκες η ασθένεια μπορεί να μην εμφανίζει συμπτώματα και γι' αυτό είναι πιο επικίνδυνη. Έτσι, είναι δυνατόν να μολυνθούν χωρίς να το ξέρουν και επομένως να μην υποβληθούν σε κάποια θεραπεία. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μια χρόνια φλεγμονή στα γεννητικά όργανα. Αν μολυνθούν οι ωοθήκες και οι σάλπιγγες, είναι πολύ πιθανόν να προκληθεί μόνιμη στειρότητα. Αν μια γυναίκα έχει προσβληθεί από το βακτηρίδιο, μπορεί κατά τον τοκετό να μεταδώσει την ασθένεια στο νεογέννητο, το οποίο υπάρχει κίνδυνος να αναπτύξει σοβαρή μορφή επιπεφυκίτιδας. Το πιο συνηθισμένο σύμπτωμα γονόρροιας στους άνδρες είναι ένα κιτρινωπό έκκριμα, που στάζει από το πέος. Τη διούρηση συνοδεύει ένα κάψιμο, ενώ η περιοχή γύρω από τα γεννητικά όργανα κοκκινίζει. Αν ο άνδρας δεν υποβληθεί σε θεραπεία, η γονόρροια μπορεί να εξαπλωθεί στο σπερματικό πόρο και να προκαλέσει στειρότητα ή ακόμα και αρθρίτιδα. Ο άνδρας που παρουσιάζει τέτοια συμπτώματα, καθώς και η ερωτική του σύντροφος πρέπει να σπεύσουν σε αφροδισιολόγο. Στις γυναίκες η ασθένεια μπορεί να μην εμφανίζει συμπτώματα και γι' αυτό είναι πιο επικίνδυνη.
Θεραπεία
Η μόλυνση από γονόρροια έχει υποχωρήσει θεαματικά χάρη στη θεραπεία με πενικιλίνη, που είναι ο πιο ανελέητος δολοφόνος του βακτηριδίου όταν εμφανίζεται τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες. Η πενικιλίνη χορηγείται σε ενέσιμη μορφή -μια ένεση βραδείας δράσης με άμεσα αποτελέσματα. Καμιά φορά συμβαίνει το βακτηρίδιο να είναι πολύ ανθεκτικό, οπότε η πενικιλίνη χορηγείται για τέσσερις ημέρες σε συνδυασμό με τετρακυκλίνη σε δισκία. Στο τέλος της θεραπείας η γυναίκα πρέπει να κάνει γυναικολογική εξέταση, για να βεβαιωθεί ότι η λοίμωξη στην πύελο έχει υποχωρήσει. Ο γιατρός θα ξαναπάρει επίχρισμα από την ουρήθρα, τον κόλπο και τον τράχηλό της για μια καινούρια μικροβιολογική ανάλυση. Αν οι εξετάσεις είναι αρνητικές, θα είναι πλέον σίγουρη ότι έχει θεραπευθεί εντελώς από τη γονόρροια. Η γονόρροια προσβάλλει περισσότερο τα άτομα κάτω των 25 χρόνων, που έχουν πολλούς ερωτικούς παρτενέρ. Αν ανήκετε σε αυτή την κατηγορία, πρέπει να κάνετε τσεκ απ κάθε έξι μήνες και να χρησιμοποιείτε προφυλακτικό, για να μειώσετε την πιθανότητα μόλυνσης. Αν κάποια από τα συμπτώματα επιμένουν, ίσως η ασθένεια έχει υποτροπιάσει. Αν ο ερωτικός σας σύντροφος είναι μολυσμένος, βεβαιωθείτε ότι έχει πάει στο γιατρό και ακολουθεί θεραπευτική αγωγή.
Γεννητικός έρπης
Ο γεννητικός έρπης είναι μια μολυσματική και υποτροπιάζουσα ασθένεια, που προκαλείται κυρίως από τον ιό Herpes Virus I συγγενή του ίου Herpes Virus II, που είναι υπεύθυνος για τον επιχείλιο έρπητα. Ο Herpes Virus I είναι ο δράστης του 90% των μολύνσεων από έρπητα στα γεννητικά όργανα, ενώ ο Herpes Virus II για το υπόλοιπο 10%.
Μετάδοση
Ο ιός μεταδίδεται κατά τη σεξουαλική επαφή, όταν είναι ενεργός, και προκαλεί φουσκάλες στην επιδερμίδα των γεννητικών οργάνων του παρτενέρ που έχει προσβληθεί. Οταν ο ιός βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση στο σώμα του μολυσμένου ερωτικού συντρόφου και δεν παρουσιάζει συμπτώματα, δεν μπορεί να μεταδοθεί. Οι γυναίκες προσβάλλονται περισσότερο από τους άνδρες, γιατί η περιοχή των γεννητικών τους οργάνων είναι πιο θερμή και πιο υγρή. Η ασθένεια μπορεί να μεταδοθεί και από άλλα μέρη του σώματος, ιδιαίτερα με τα δάχτυλα, τα μάτια και το στόμα. Ο έρπης μεταδίδεται με μεγάλη ευκολία. Αν ένας από τους δύο παρτενέρ έχει μια φουσκάλα, οι πιθανότητες να κολλήσει και ο άλλος αγγίζουν το 90%. Το νόσημα αυτό δεν θεραπεύεται. Αν ο ιός εισχωρήσει στο σώμα, εγκαθίσταται για τα καλά. Το μόνο που κάνουν τα φάρμακα είναι να μετριάζουν τα συμπτώματα και να ανακουφίζουν τον ασθενή, χωρίς όμως να τον θεραπεύουν.
Συμπτώματα
Η ασθένεια ακολουθεί μια πορεία αρχικά ανοδική και στη συνέχεια φθίνουσα. Στα πρώτα στάδια, όταν φουντώνουν οι φουσκάλες, προκαλεί αφόρητους πόνους και πολύ κακή διάθεση. Ο άρρωστος παθαίνει κατάθλιψη και άγχος, επειδή πονά σε όλο του το σώμα, αλλά και γιατί ανησυχεί μήπως έχει κολλήσει τη νόσο σε κάποιο άλλο άτομο. Νιώθει επίσης τρομερή οργή για τον ερωτικό σύντροφο που του μετέδωσε το νόσημα. Τα συμπτώματα εμφανίζονται τρεις με είκοσι ημέρες μετά τη σεξουαλική επαφή με τον μολυσμένο από έρπητα παρτενέρ. Περιλαμβάνουν κνησμό, τσούξιμο και πόνο στην επιφάνεια του δέρματος που έχει προσβάλει ο ιός. Οι άνδρες αισθάνονται τσούξιμο στο πέος και οι γυναίκες στον κόλπο. Λίγες ώρες αργότερα στο δέρμα βγαίνουν μικρές φυσαλίδες, που διογκώνονται και εξελίσσονται σε φουσκάλες γεμάτες υγρό. Επειτα από μία, δύο ημέρες οι φουσκάλες ανοίγουν από μόνες τους, δημιουργείται "κρούστα" και στο τέλος επουλώνονται. Οι φυσαλίδες και οι φουσκάλες πονούν πολύ δέκα περίπου ημέρες. Αν η μόλυνση δεν αποτραπεί τις πρώτες 24 ώρες, θα χρειαστούν τουλάχιστον 14 ημέρες για να καθαρίσει εντελώς η επιδερμίδα που έχει προσβληθεί.
Θεραπεία
Αν πάρετε αμέσως το φάρμακο που σας ταιριάζει περισσότερο, μόλις τα πρώτα συμπτώματα σημάνουν των κώδωνα του κινδύνου, η προσβολή μπορεί να αναχαιτιστεί.
Εως το 1979, πριν από την εμφάνιση του Αcyclovir που είναι ένα φάρμακο εξαιρετικά αποτελεσματικό, δεν υπήρχε σχεδόν κανένα άλλο για την καταπολέμηση των ιών. Το Αcyclovir, που χορηγείται με συνταγή, κυκλοφορεί σε κρέμα, αλοιφή και δισκία. Περιορίζει αποτελεσματικά τις φουσκάλες και την έκταση της προσβολής, αρκεί να γίνεται έγκαιρα επάλειψη στη μολυσμένη περιοχή ή να λαμβάνεται από το στόμα μόλις εκδηλωθούν τα συμπτώματα. Τα φάρμακα με αντι-ιική δράση, όπως το Αcyclovir, εμποδίζουν το σχηματισμό DΝΑ στα μολυσμένα από τον ιό κύτταρα, εμποδίζοντας έτσι τη διάδοση της ασθένειας. Ωστόσο, τα φάρμακα αυτά δεν εξοντώνουν τον ιό. Απλώς ελέγχουν τα συμπτώματά του και προλαβαίνουν τη διασπορά του σε όλο το σώμα. Το Αcyclovir είναι ένα πανάκριβο φάρμακο, που δεν μπορεί να χορηγείται για μεγάλα διαστήματα, γιατί δεν έχουν ακόμα ερευνηθεί οι μακροχρόνιες παρενέργειές του. Πιθανές δυσμενείς επιδράσεις του είναι η ναυτία, οι εμετοί, η διάρροια, η νευρικότητα, η κατάθλιψη και οι πόνοι στις αρθρώσεις και τους μυς. Ενα από τα καθιερωμένα φάρμακα για τη θεραπεία του έρπητος είναι το Idoxuridine σε αλοιφή, κρέμα ή υγρή μορφή. Το συγκεκριμένο φάρμακο είναι αποτελεσματικό και μειώνει τα ενδεχόμενα υποτροπής του ιού. Τα παλιά γιατροσόφια με επαλείψεις των φυσαλίδων με βότανα ή ο χρωματισμός τους με μια φωτοευαίσθητη βαφή έχουν πλέον εγκαταλειφθεί. Οι πληγές του έρπητος μπορεί να μολυνθούν από βακτηρίδια, οπότε για την καταπολέμησή τους χρησιμοποιούνται αντιβιοτικά σε αλοιφές ή δισκία. Παράλληλα με τη χρήση φαρμακευτικής αγωγής εφαρμόζεται και υποστηρικτική θεραπεία του έρπητος, που προσφέρει μεγάλη ανακούφιση και περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, συχνά χλιαρά μπάνια και κρύες κομπρέσες στις φουσκάλες, όταν ανοίγουν. Επειδή ο γεννητικός έρπης έχει συνδεθεί με τον καρκίνο του τραχήλου, οι γυναίκες που έχουν προσβληθεί από τον ιό, πρέπει να κάνουν μία φορά το χρόνο Τεστ Παπανικολάου.
Τριχομονάδες
Οι τριχομονάδες προσβάλλουν άνδρες και γυναίκες. Το παράσιτο βρίσκεται κυρίως στον κόλπο, τον τράχηλο, την ουρήθρα και την ουροδόχο κύστη των γυναικών, και στην ουρήθρα και τον προστάτη των ανδρών. Είναι πιο συχνή στις δραστήριες σεξουαλικά γυναίκες και εννέα στους δέκα ερωτικούς παρτενέρ των μολυσμένων γυναικών μολύνονται επίσης. Ωστόσο, οι πιο πολλοί άνδρες δεν εμφανίζουν συμπτώματα. Συνήθως, μολύνεται η ουρήθρα τους. Εμφανίζουν κάψιμο κατά τη διούρηση και εκκρίνουν υγρό από το πέος τους. Οι γυναίκες εκκρίνουν ένα κιτρινωπό, δύσοσμο κολπικό υγρό και έχουν ενόχληση και κνησμό στον κόλπο και το περίνεο και κάψιμο κατά τη διούρηση. Αν μολυνθεί και η κύστη, μπορεί να παρουσιαστούν συμπτώματα κυστίτιδας με κάψιμο και πόνο στο τέλος της διούρησης. Οι δύο σύντροφοι και οι άλλοι σεξουαλικοί παρτενέρ που ίσως υπάρχουν, πρέπει να υποβληθούν σε θεραπεία. Η ασθένεια αντιμετωπίζεται με ένα φάρμακο, τη μετρονιδαζόλη, που χορηγείται από το στόμα τρεις φορές την ημέρα για μία εβδομάδα. Τις ταμπλέτες της μετρονιδαζόλης πρέπει να τις παίρνετε με τα γεύματα, για να μη σας πειράξουν στο στομάχι. Οι παρενέργειες του φαρμάκου γίνονται κυρίως αισθητές στο στόμα, που έχει μια περίεργη γεύση, ενώ η γλώσσα γίνεται σαν πετσί. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας με μετρονιδαζόλη πρέπει να αποφεύγετε το αλκοόλ, γιατί μπορεί να προκαλέσει πόνο στην κοιλιά σας. Μην παρατείνετε τη θεραπεία με μετρονιδαζόλη περισσότερο από μία εβδομάδα και μην την ακολουθήσετε σε καμία περίπτωση, αν είστε έγκυος. Αν πρέπει να συνεχίσετε τη θεραπευτική αγωγή, να κάνετε προηγουμένως ανάλυση αίματος, γιατί η μετρονιδαζόλη καμιά φορά επηρεάζει την παραγωγή αιμοσφαιρίων. Μη βασιστείτε ποτέ σε κρέμες, κολπικά υπόθετα ή διαλύματα για να θεραπευθείτε από τις τριχομονάδες, γιατί δεν είναι αξιόπιστες μέθοδοι θεραπείας.
Είναι πιο συχνή στις δραστήριες σεξουαλικά γυναίκες και εννέα στους δέκα ερωτικούς παρτενέρ των μολυσμένων γυναικών μολύνονται επίσης.
Γεννητικά κονδυλώματα
Τα κονδυλώματα, σαν και αυτά που εμφανίζονται στα χέρια ή αλλού, πιστεύεται πως προκαλούνται από έναν ιό, τον Human Pappiloma (ΗΡV). Μεταδίδονται συνήθως -αλλά όχι πάντα- με τη σεξουαλική επαφή, όταν ο παρτενέρ είναι μολυσμένος. Εμφανίζονται ύστερα από μια περίοδο εκκόλαψης τεσσάρων με είκοσι εβδομάδων στο πέος, τα χείλη του κόλπου και μέσα ή γύρω από τον πρωκτό. Καμιά φορά εξαφανίζονται ξαφνικά, αλλά συχνά επανεμφανίζονται. Τα κονδυλώματα έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου του τραχήλου. Μια γυναίκα που έχει κονδυλώματα η ίδια ή ο ερωτικός της σύντροφος πρέπει να κάνει συχνά Παπ Τεστ.
Θεραπεία
Τα κονδυλώματα θεραπεύονται εύκολα με επάλειψη μιας καυστικής ουσίας ή με καυτηριασμό. Είναι απαραίτητο να θεραπεύονται, γιατί ο ιός που τα προκαλεί μπορεί να είναι παράγοντας δημιουργίας καρκίνου του τραχήλου.
Αν ανακαλύψετε κονδυλώματα στην περιοχή των γεννητικών σας οργάνων ή του πρωκτού, συμβουλευθείτε το συντομότερο το γιατρό σας ή έναν αφροδισιολόγο. Μην κάνετε έρωτα, αν δεν ολοκληρωθεί η θεραπεία.
Μην καταφύγετε σε γιατροσόφια, γιατί η επιδερμίδα του πέους και του κόλπου είναι πολύ ευαίσθητη.
Να διατηρείτε τη μολυσμένη περιοχή όσο γίνεται πιο καθαρή και στεγνή. Να την πλένετε συχνά με σαπούνι και να τη σκουπίζετε απαλά.
Μια γυναίκα που έχει κονδυλώματα η ίδια ή ο ερωτικός της σύντροφος πρέπει να κάνει συχνά Παπ Τεστ.
Χλαμύδια
Η χλαμύδια είναι σχεδόν η πιο διαδεδομένη από τις σεξουαλικώς μεταδιδόμενες ασθένειες. Αποτελεί όμως και μεγάλο πρόβλημα, γιατί οι περισσότερες γυναίκες που προσβάλλονται δεν παρουσιάζουν συμπτώματα. Ωστόσο, οι παρενέργειες της ασθένειας είναι εξαιρετικά επικίνδυνες, γι' αυτό όποιος υποψιάζεται πως έχει κάποια μόλυνση, πρέπει να σπεύδει αμέσως σε ένα νοσοκομείο για σωστή διάγνωση. Η χλαμύδια μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο τοιχώματα του κόλπου, το στόμα, τα μάτια, την ουροφόρο οδό και το ορθόν έντερο, αν και συνήθως προσβάλλει τον τράχηλο, που εκκρίνει ένα κιτρινωπό δύσοσμο υγρό. Η πιο σοβαρή συνέπεια της μόλυνσης είναι ότι στο 30% των γυναικών προκαλούνται φλεγμονώδεις ασθένειες της πυέλου που, αν δεν θεραπευθούν, μπορεί να οδηγήσουν σε στείρωση. Η γυναίκα που έχει μολυνθεί, είναι δυνατόν κατά τον τοκετό να μεταδώσει τη νόσο στο παιδί της. Το πιο συνηθισμένο σύμπτωμα της χλαμύδιας στα νεογέννητα είναι η επιπεφυκίτις, αλλά μπορεί να του προκαλέσει και πνευμονία. Τα συμπτώματα της χλαμύδιας είναι συνήθως σπάνια, αλλά προειδοποιεί συχνά τη γυναίκα με κολπικές εκκρίσεις. Είναι πιθανόν να παρουσιαστούν πυρετός και ενοχλήσεις στην κοιλιά, ιδιαίτερα κατά τη συνουσία. Οι άνδρες παρτενέρ έχουν κάψιμο κατά τη διούρηση. Η χλαμύδια θεραπεύεται εύκολα, όταν διαγνωστεί με τα σύγχρονα τεστ που γίνονται στα νοσοκομεία. Ο ειδικός κάνει τη διάγνωσή του μέσα σε μισή με μία ώρα και έτσι η θεραπευτική αγωγή αρχίζει αμέσως. Η χλαμύδια θεραπεύεται εντελώς με αντιβιοτικά, αλλά τα φάρμακα πρέπει να λαμβάνονται αυστηρά σύμφωνα με τις οδηγίες, ώσπου να ολοκληρωθεί η θεραπεία. Είναι επικίνδυνο να σταματήσετε τα χάπια μόλις εξαφανιστούν τα συμπτώματα, γιατί η μόλυνση μπορεί να υποτροπιάσει και τότε η επίδρασή τους δεν θα είναι τόσο αποτελεσματική. Κάθε σεξουαλικά δραστήριος άνθρωπος απειλείται από τη χλαμύδια, αλλά όσοι έχουν πολλούς παρτενέρ κινδυνεύουν περισσότερο. Αν οι σεξουαλικές συναντήσεις σας έχουν πραγματοποιηθεί με διαφορετικούς συντρόφους και έχετε προσβληθεί από την ασθένεια, πρέπει να τους ειδοποιήσετε όλους, για να κάνουν διαγνωστική εξέταση και, αν χρειαστεί, να ακολουθήσουν τη σχετική θεραπεία. Μπορείτε να προστατευθείτε από το ενδεχόμενο μελλοντικής μόλυνσης χρησιμοποιώντας προφυλακτικά, διάφραγμα και σπερματοκτόνες κρέμες.
Κάθε σεξουαλικά δραστήριος άνθρωπος απειλείται από τη χλαμύδια, αλλά όσοι έχουν πολλούς παρτενέρ κινδυνεύουν περισσότερο.
Μυκητίαση
Η μυκητίαση του κόλπου προκαλείται από μύκητες του γένους monilia και candida. Οι μύκητες monilia είναι μόνιμοι... κάτοικοι του γυναικείου κόλπου και η μόλυνση παρουσιάζεται όταν αναπτυχθούν πολύ. Αυτό συμβαίνει όταν η γυναίκα χρησιμοποιεί κολπικά διαλύματα ή αντισηπτικά στο μπάνιο της, γιατί καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον που εμποδίζει τους μύκητες να πολλαπλασιαστούν. Η μυκητίαση είναι πιο συνηθισμένη σε ορισμένες ομάδες γυναικών και περιλαμβάνουν
* Τις γυναίκες που παίρνουν αντιβιοτικά. Τα βακτηρίδια που υπάρχουν επίσης εκεί δεν αφήνουν τους μύκητες να αυξηθούν. Οταν όμως με την αντιβίωση εξοντωθούν τα βακτηρίδια και διαταραχθεί η ισορροπία, οι μύκητες πληθαίνουν.
* Τις διαβητικές γυναίκες. Οταν ο διαβήτης είναι ασταθής, η παρουσία σακχάρου στα ούρα δημιουργεί ευνοϊκές προϋποθέσεις για όλους τους μύκητες και έτσι η μυκητίαση φουντώνει.
* Τις γυναίκες που παίρνουν συνθετική προγεστερόνη- όπως, για παράδειγμα, το αντισυλληπτικό χάπι, που περιέχει υψηλή δόση προγεστερόνης-, επειδή ευνοεί την ανάπτυξη των candida.
* Τις γυναίκες που στο σώμα τους υπάρχουν υψηλά επίπεδα προγεστερόνης, όπως λόγου χάρη όταν περιμένουν περίοδο ή είναι έγκυοι.
Αν έχετε μολυνθεί από μυκητίαση, να αποφύγετε τη συνουσία, ώσπου να θεραπευθείτε.
Τα συμπτώματα της μυκητίασης είναι έντονος ερεθισμός και κνησμός στον κόλπο και το αιδοίο, που συνοδεύονται από παχύρρευστο, λευκό και άοσμο απέκκριμα. Το δέρμα πολύ συχνά κοκκινίζει και ξεφλουδίζει και το εξάνθημα μπορεί να απλωθεί στο εσωτερικό των μηρών. Οταν ο άνδρας μολυνθεί από γυναίκα ενοχλείται από κνησμό στη βάλανο, ενώ εμφανίζονται μικρά επιφανειακά έλκη στο πέος του, το όσχεο, την περιοχή των γεννητικών οργάνων και στην κάτω πλευρά των μηρών. Οταν η μόλυνση φτάσει στο ορθόν έντερο του άνδρα ή της γυναίκας, προκαλούνται τσούξιμο, κνησμός, ακόμα και διάρροια. Αν έχετε μολυνθεί από μυκητίαση, να αποφύγετε τη συνουσία, ώσπου να θεραπευθείτε. Να επισκεφθείτε το γιατρό σας για να σας δώσει μια ολοκληρωμένη θεραπευτική αγωγή, που ίσως κρατήσει και δύο εβδομάδες. Μπορεί να περιλαμβάνει κολπικά υπόθετα και κρέμα . Αν η περίπτωσή σας είναι σοβαρή, η θεραπεία θα είναι τριπλή, θα χρησιμοποιείτε κρέμα στην επιδερμίδα, υπόθετα στον κόλπο και παστίλιες για να καθαρίσει το έντερο από τους μύκητες. Να μην ξύνετε τις ερεθισμένες περιοχές, γιατί οι μύκητες μπορεί να εισχωρήσουν κάτω από τα νύχια σας, ούτε να καταφεύγετε σε πρόχειρα γιατροσόφια. Τη σωστή θεραπεία θα σας τη δώσει μόνο ο γιατρός. Μη χρησιμοποιήσετε κανένα φάρμακο που περιέχει αναισθητική ουσία. Μπορεί να σας ανακουφίσει προσωρινά, αλλά η επίδρασή του είναι παροδική και ίσως σας δημιουργήσει αλλεργία.
ΝSU
Η ΝSU ("μη ειδική ουρηθρίτιδα") είναι από τα πιο συνηθισμένα αφροδίσια νοσήματα και μολύνει έναν στους πεντακόσιους. Η γονόρροια και η σύφιλη, που παλιότερα έκαναν θραύση, στις ημέρες μας έχουν υποχωρήσει και τα θύματά τους έχουν κατά πολύ μειωθεί. ΝSU Δεν γνωρίζουμε ακόμα με βεβαιότητα τα αίτια που προκαλούν την ΝSU. Ενας όμως από τους κύριους ενόχους είναι, κατά πάσα πιθανότητα, το παράσιτο που ευθύνεται για τη χλαμύδια. Τα συμπτώματα συνήθως εμφανίζονται εντός επτά έως δέκα ημερών μετά τη σεξουαλική πράξη με μολυσμένο ερωτικό σύντροφο. Ωστόσο, η ΝSU είναι δυνατόν να εμφανιστεί χωρίς να έχει προηγηθεί καμιά ερωτική επαφή. Η θεραπεία κρατά αρκετό καιρό και βασίζεται στην αντιβίωση. Το 80% των ατόμων που προσβάλλει είναι άνδρες. Το πρώτο φανερό σύμπτωμα είναι ένα κάψιμο στην άκρη του πέους, που γίνεται κυρίως αισθητό με την πρωινή διούρηση. Από το πέος βγαίνει ένα διαυγές έκκριμα, που σταδιακά γίνεται παχύρρευστο, αν η μόλυνση δεν αντιμετωπιστεί. Τα συμπτώματα μπορεί να υποχωρήσουν, αλλά η μόλυνση να παραμείνει σε λανθάνουσα κατάσταση και να μεταδοθεί. Στις γυναίκες η ΝSU ενδέχεται να μην εμφανίζει συμπτώματα. Δεν αποκλείεται όμως να παρατηρηθεί μια μικρή αύξηση στις εκκρίσεις του κόλπου. Είναι αξιοσημείωτο να επισημανθεί ότι, αν ένας άνδρας μολυνθεί, η σύντροφός του πρέπει απαραιτήτως να ακολουθήσει θεραπευτική αγωγή.
Είναι αξιοσημείωτο να επισημανθεί ότι αν ένας άνδρας μολυνθεί, η σύντροφός του πρέπει απαραιτήτως να ακολουθήσει θεραπευτική αγωγή.
Σύφιλη
Από τους ασθενείς που δεν ακολουθούν καμιά θεραπευτική αγωγή στο δεύτερο στάδιο ένας στους τέσσερις πεθαίνει ή μένει ανάπηρος.
Η σύφιλη προκαλείται από ένα μικροσκοπικό βακτηρίδιο που μοιάζει με τιρμπουσόν και ονομάζεται Treponema Pallidum. Πριν από δύο, τρεις αιώνες η ασθένεια είχε πάρει έκταση μιας τρομερής επιδημίας, που σκότωσε εκατοντάδες χιλιάδες άτομα στην Ευρώπη. Η σύφιλη προσβάλλει την επιδερμίδα, τους ιστούς, τα όργανα του σώματος, τον εγκέφαλο και τα νεύρα, προκαλώντας παράλυση, τρέλα και θάνατο. Στη διάρκεια της ανάπτυξής της μιμείται τα συμπτώματα άλλων ασθενειών. Προκαλεί πρήξιμο στις αρθρώσεις, πόνους στη σπονδυλική στήλη, δυσμορφίες και καρδιοπάθεια. Την εποχή της "δόξας" της την αποκαλούσαν "μιμητή" και κατά κάποιον τρόπο το ΑΙDS είναι ο σύγχρονος διάδοχός της. Ωστόσο, το βακτηρίδιο της σύφιλης εξοντώνεται πολύ εύκολα με πενικιλίνη. Η ασθένεια μεταδίδεται με τη σεξουαλική επαφή, από δερματικά έλκη που υπάρχουν στα γεννητικά όργανα, τον κόλπο, το αιδοίο, τον τράχηλο, το στόμα και όλη την περιοχή των γεννητικών οργάνων, όπου έχει εισχωρήσει το βακτηρίδιο. Τα έλκη αυτά είναι σκληρά, κόκκινα στην άκρη και δεν πονούν. Η σύφιλη εξελίσσεται σε τρία στάδια και στα δύο πρώτα η μετάδοσή της είναι εξαιρετικά εύκολη. Το πρώτο αναπτύσσεται μέσα σε τρεις εβδομάδες περίπου μετά τη σεξουαλική επαφή με μολυσμένο παρτενέρ, ενώ τα πρώτα συμπτώματα -ένα δύο δερματικά έλκη- εμφανίζονται σε εννέα με 90 ημέρες αργότερα. Το έλκος εξαφανίζεται μέσα σε δύο με έξι εβδομάδες ακόμα και χωρίς θεραπεία. Αλλωστε, μόνο λίγες γυναίκες που το αναπτύσσουν το παρατηρούν, γιατί είναι συνήθως κρυμμένο βαθιά μέσα στον κόλπο. Την επούλωση του πρώτου έλκους ακολουθεί, ύστερα από διάστημα μιας εβδομάδας έως έξι μηνών, το δεύτερο στάδιο. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν εξάνθημα, πυρετό, πονοκεφάλους, τσούξιμο στο λαιμό, ανορεξία, ναυτία, ερεθισμένα μάτια και τριχόπτωση. Το στάδιο αυτό διαρκεί από τρεις έως έξι μήνες έως και πάρα πολλά χρόνια. Το τρίτο και τελευταίο στάδιο της σύφιλης αναπτύσσεται δέκα με είκοσι χρόνια αργότερα και είναι φοβερό και αδυσώπητο. Ο άρρωστος μπορεί να πάθει σοβαρές καρδιοπάθειες, να τρελαθεί, να τυφλωθεί, και να υποστεί βλάβες σε όλα τα όργανα του σώματός του. Από τους ασθενείς που δεν ακολουθούν καμιά θεραπευτική αγωγή στο δεύτερο στάδιο ένας στους τέσσερις πεθαίνει ή μένει ανάπηρος.
Θεραπεία
Η θεραπεία γίνεται με πενικιλίνη ή τετρακυκλίνη και πρέπει να την ακολουθήσουν ταυτόχρονα και οι δύο παρτενέρ. Πρέπει να γίνονται συχνές αναλύσεις αίματος για δύο χρόνια μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας, ώστε να αποκλειστεί το ενδεχόμενο της υποτροπής. Οταν η σύφιλη θεραπεύεται στο πρώτο ή το δεύτερο στάδιο, οι μόνιμες βλάβες αποφεύγονται. Επειδή η ασθένεια μεταδίδεται και από τη μάνα στο παιδί προκαλώντας του φοβερές δυσμορφίες, σε όλες τις μέλλουσες μητέρες γίνονται στους τέσσερις πρώτους μήνες της εγκυμοσύνης -προληπτικά- αναλύσεις αίματος για διάγνωση σύφιλης.
Ψείρες του εφηβαίου
Οι ψείρες του εφηβαίου, γνωστές ως "καβούρια" ή "καβουρόψειρες", μεταδίδονται από άνθρωπο σε άνθρωπο με τη σεξουαλική επαφή. Μεταφέρονται και από τα κλινοσκεπάσματα, τις πετσέτες ή τα ρούχα μολυσμένου ατόμου. Προκαλούν έντονο κνησμό στο δέρμα κάτω από τις τρίχες του εφηβαίου, καμιά φορά μόνο τη νύχτα, και διακρίνονται εύκολα με μια προσεκτική εξέταση στην περιοχή. Είναι μικροσκοπικά έντομα χωρίς φτερά, που γραπώνονται από το ηβικό τρίχωμα με τα πίσω πόδια. Η θηλυκή ψείρα γεννά αβγά, που τα στερεώνει πάνω στις τρίχες. Οι κόνιδες, όταν εκκολάπτονται, εξαπλώνονται και σε άλλες περιοχές του σώματος.
Θεραπεία
Τα ζωύφια αυτά που τρέφονται από το ανθρώπινο αίμα, δεν εξοντώνονται και δεν ξεκολλούν ούτε τα ίδια ούτε τα αβγά τους, όσο και αν πλένετε το εφήβαιο με νερό και σαπούνι. Να χρησιμοποιήσετε λοιπόν ένα από τα ειδικά σαμπουάν και τις λοσιόν που κυκλοφορούν στα φαρμακεία. Τα προϊόντα αυτά είναι εξίσου αποτελεσματικά, για να καταπολεμηθούν οι ψείρες στα μαλλιά του κεφαλιού. Το φθειροκτόνο που θα αγοράσετε, θα συνοδεύεται σίγουρα από οδηγίες. Η συνηθισμένη όμως διαδικασία είναι η εξής:
* Να ακολουθήσετε πιστά τις οδηγίες που αναγράφονται πάνω στο μπουκάλι του ειδικού σαμπουάν ή της λοσιόν.
* Οταν χρησιμοποιήσετε το σαμπουάν ή τη λοσιόν, να αλλάξετε ρούχα και να φορέσετε καθαρά. Να πλύνετε καλά όλα τα ρούχα σας, τα εσώρουχα, τα κλινοσκεπάσματα και τις πετσέτες.
* Οταν ολοκληρωθεί η θεραπεία, να αφαιρέσετε τα νεκρά αβγά από το τρίχωμα με ειδικό χτενάκι -μεταλλικό ή πλαστικό- που θα προμηθευθείτε από το φαρμακείο.
* Αν η φαγούρα δεν υποχωρήσει, να επαναλάβετε τη θεραπεία και το χτένισμα επτά ημέρες αργότερα.
* Μην παραλείψετε να πείτε σε όλους τους ερωτικούς παρτενέρ σας και σε όποιον βρίσκεται κοντά σας, να ακολουθήσουν τη θεραπεία προληπτικά.
Μεταφέρονται και από τα κλινοσκεπάσματα, τις πετσέτες ή τα ρούχα μολυσμένου ατόμου.
---------------
¨αντε και καλό βόλι!!!
