Με την ονομασία Κυριακή της Ορθοδοξίας αναφέρεται από τους χρόνους της εικονομαχίας στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία η πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η οποία πρωτοκαθιερώθηκε από τα μέσα του 9ου αιώνα.
Κυριακή της Ορθοδοξίας: Μεγάλη γιορτή της ορθοδοξίας 8 Μαρτίου
Η Κυριακή της Ορθοδοξίας αποτελεί ιδιαίτερη χριστιανική θριαμβική εορτή, σε ανάμνηση της οριστικής αναστήλωσης των ιερών και σεπτών εικόνων στη Βασιλεύουσα από την Αυτοκράτειρα Θεοδώρα το 842, οπότε και έπαψε από το γεγονός αυτό ο μακροχρόνιος σάλος που είχε δημιουργηθεί εκ του ζητήματος των εικόνων. Στην Κωνσταντινούπολη, η αναστήλωση των εικόνων εορτάσθηκε το έτος εκείνο με λαμπρό πανηγυρισμό και λιτανεία με μεγάλη πομπή και αναθεματίστηκαν οι εικονομάχοι, συλλήβδην οι αιρετικοί και όλοι οι αναθεματισθέντες από τις Οικουμενικές Συνόδους. Στο τέλος μνημονεύθηκαν και όλοι οι «αθλητές» της ευσέβειας και της ορθόδοξης πίστης.
Έτσι, σε ανάμνηση εκείνου του θριάμβου της Ορθοδοξίας κάθε χρόνο επαναλαμβανόταν στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλες μεγάλες πόλεις της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας η τελετή αυτή κατά τον ακόλουθο τρόπο: Ο κλήρος (ενδημούντες και παρεπιδημούντες) μαζί με τους μοναχούς που πρωτοστάτησαν στους αγώνες υπέρ των εικόνων τελούσαν «παννύχιον υμνολογίαν» στον Ιερό Ναό της Θεοτόκου των Βλαχερνών, στο τέλος της οποίας ακολουθούσε λαμπρή λιτανεία στη Μεγάλη Εκκλησία, όπου παρίστατο ο Αυτοκράτορας.
Σήμερα, σε ανάμνηση της αναστήλωσης των εικόνων, εορτάζεται σε ολους τους χριστιανικούς ναούς η «Κυριακή της Ορθοδοξίας» κατά την πρώτη Κυριακή των Νηστειών, δηλαδή 42 μέρες πριν το Πάσχα. Κατά τη λειτουργία αναγιγνώσκεται με ιδιαίτερη έμφαση περικοπή εκ της προς Εβραίους επιστολής (ια’:24-26, και 32-40), όπου εκτίθενται οι αγώνες των αγίων ανδρών της Παλαιάς Διαθήκης υπέρ της πίστεως, καθώς επίσης και περικοπή από το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο (α’ 40 κ.έ.), όπου ιστορείται η κλήση του Φιλίππου και Ναθαναήλ που ομολόγησαν τον Ιησού Χριστό ως υιόν του Θεού.
Ας θυμηθούμε λοιπόν τους αναθεματισμούς κατά των Ελλήνων, οι οποίοι εκφωνούνται.
ΠΡΩΤΟΣ ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΟΣ:
«Τοις ευσεβείς μεν επαγγελλομένοις τα των Ελλήνων δε δυσσεβή δόγματα τη ορθοδόξω και καθολική εκκλησία περί τε ψυχών ανθρωπίνων, και ουρανού και γης, και των άλλων κτισμάτων αναιδώς ή μάλλον ασεβώς επεισάγουσιν ανάθεμα (γ’)». Μετάφραση:
Σε όσους παριστάνουν τους ευσεβείς, ενώ, την ίδια στιγμή, εισάγουν με θράσος ή πολύ περισσότερο με ασέβεια στην Ορθόδοξη και Καθολική Εκκλησία τις ασεβείς δοξασίες των ΕΛΛΗΝΩΝ και για τις ανθρώπινες ψυχές και για τον ουρανό και τη γη και για τα άλλα κτίσματα, ΑΝΑΘΕΜΑ! ΑΝΑΘΕΜΑ! ΑΝΑΘΕΜΑ!
Τρεις φορές Ανάθεμα δηλαδή στους Ορφέα, Θαλή, Αναξίμανδρο, Αναξιμένη, Πυθαγόρα, Ξενοφάνη, Παρμενίδη, Ζήνωνα, Εμπεδοκλή, Ηράκλειτο, Αναξαγόρα, Δημόκριτο, Σωκράτη, Πλάτωνα κ.α.
ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΟΣ:
«Tοις την μωράν των έξωθεν (=Ελλήνων) φιλοσόφων λεγομένην σοφίαν προτιμώσι, και τοις καθηγηταίς αυτών επομένοις, και τας τε μετεμψυχώσεις των ανθρωπίνων ψυχών, η και ομοίως τοις αλόγοις ζώοις ταύτας απόλλυσθαι, και εις το μηδέν χωρείν δεχομένοις και δια τούτο ανάστασιν, και κρίσιν, και την τελευταίαν των βεβιωμένων ανταπόδοσιν αθετούσιν ανάθεμα (γ’)». Μετάφραση:
Σε όσους προτιμούν τη λεγόμενη σοφία των εκτός χριστιανισμού ΕΛΛΗΝΩΝ την ανόητη και ακολουθούν τους δασκάλους τους και δέχονται ότι υπάρχει μετεμψύχωση ή ότι οι ανθρώπινες ψυχές χάνονται όπως τα άλογα ζώα και ξεπέφτουν στην ανυπαρξία και εξαιτίας αυτών των ιδεών τους αθετούν την ανάσταση, την κρίση [κατά τη δευτέρα παρουσία] και την τελική ανταπόδοση σύμφωνα με όσα έπραξε στη ζωή του ο καθένας, ΑΝΑΘΕΜΑ! ΑΝΑΘΕΜΑ! ΑΝΑΘΕΜΑ!
ΤΡΙΤΟΣ ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΟΣ:
«Τοις λέγουσιν ότι οι των Ελλήνων σοφοί και πρώτοι των αιρεσιαρχών, οι παρά των επτά αγίων και καθολικών συνόδων, και παρά πάντων των εν Ορθοδοξία λαμψάντων πατέρων αναθέματι καθυποβληθέντας, ως αλλότριοι της καθολικής εκκλησίας δια την εν λόγοις αυτών κίβδηλον και ρυπαράν περιουσίαν κρείττονες εισι κατά πολύ, και ενταύθα και εν τη μελλούση κρίσει, και των ευσεβών μεν και ορθοδόξων ανδρών, άλλως δε κατά πάθος ανθρώπινον ή αγνόημα πλημμελησάντων ανάθεμα (α’)». Μετάφραση:
Σε όσους λένε ότι είναι καλύτεροι κατά πολύ οι σοφοί των ΕΛΛΗΝΩΝ και οι πρωτοστάτες στις αιρέσεις, στους οποίους οι επτά άγιες και Καθολικές Σύνοδοι και όλοι οι Πατέρες που έλαμψαν μέσα στην Ορθοδοξία τους επέβαλαν ανάθεμα, ως ξένους στην Καθολική Εκκλησία, καθώς πλεόνασαν τα ψεύτικα και βρόμικα λόγια τους και εδώ και στη μέλλουσα κρίση, και σε κείνους που είναι ευσεβείς και ορθόδοξοι αλλά αμάρτησαν από ανθρώπινο πάθος ή από άγνοια, ΑΝΑΘΕΜΑ!
ΤΕΤΑΡΤΟΣ ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΟΣ:
«Τοις τα ελληνικά διεξιούσι μαθήματα, και μη δια παίδευσιν μόνον ταύτα παιδευομένοις, αλλά και ταις δόξαις αυτών ταις ματαίαις επομένοις, και ως αληθέσι πιστεύουσι και ούτως αυταίς ως το βέβαιον εχούσαις εγκειμένοις, ώστε έτερους ποτέ μεν λάθρα, ποτέ δε φανερώς ενάγειν αυταϊς και διδάσκειν ανενδοιάστως ανάθεμα (α’)». Μετάφραση:
Σε όσους αποδέχονται τις διδασκαλίες των Ελλήνων και δεν τις σπουδάζουν μόνο για μόρφωση, αλλά ακολουθούν και τις ιδέες τους τις μάταιες και τις πιστεύουν ως αληθινές, και μάλιστα ωσάν αυτές να περιέχουν τη βεβαιότητα, και επιμένουν να παρασύρουν σ’ αυτές άλλοτε κρυφά και άλλοτε φανερά και να τις διδάσκουν χωρίς κανέναν ενδοιασμό, ΑΝΑΘΕΜΑ!
ΠΕΜΠΤΟΣ ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΟΣ:
«Τοις μετά των άλλων μυθικών πλασμάτων, αφ’ εαυτών και την καθ’ ημάς κλίσιν μεταπλάττουσι, και τάς πλατωνικάς ιδέας ως αληθείς δεχομένοις και ως αυθυπόστατο την ύλην παρά των ιδίων μορφούσθαι λέγουσι, και προφανώς διαβάλλουσι το αυτεξούσιον τον Δημιουργού, τον από του μη όντος εις το είναι παραγαγόντος τα πάντα, και ως ποιητού πάσιν αρχήν και τέλος επιτιθέντος εξ-ουσιαστικώς και δεσποτικώς ανάθεμα (α’)». Μετάφραση:
Σε όσους με δική τους πρωτοβουλία, μαζί με τα άλλα μυθικά πλάσματα, διαστρεβλώνουν τα της δημιουργίας του ανθρώπου και δέχονται ως αληθινές τις ΠΛΑΤΩΝΙΚΕΣ ιδέες και ισχυρίζονται ότι οι ίδιοι από μόνοι τους διαμορφώνουν άποψη και προφανώς αμφισβητούν την απόλυτη εξουσία του Δημιουργού, ο οποίος από την ανυπαρξία έφερε στην ύπαρξη τα πάντα και ως Ποιητής έθεσε σε όλα αρχή και τέλος με τη δύναμη του εξουσιαστή και δεσπότη, ΑΝΑΘΕΜΑ!
ΕΚΤΟΣ ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΟΣ:
«Τοις δεχομένοις, και παραδίδουσι τα μάταια και ελληνικά ρήματα., ότι τε προύπαρξις εστί των ψυχών, και ουκ εκ τον μη όντος τα πάντα εγένετο, και παρήχθησαν, οτι τέλος εστί της κολάσεως η αποκατάστασις αύθις της κτίσεως, και των ανθρωπίνων πραγμάτων, και διά των τοιούτων λόγων την βασιλείαν των ουρανών λυομένην πάντως, και παράγουσαν εισάγουσιν, ην αιωνίαν και ακατάλυτον αυτός τε ό Χριστός και Θεός ημών εδίδαξε, και παρέδοτο και διά πάσης της Παλαιάς και Νέας Γραφής ημείς παρελάβομεν οτι και η κόλασις ατελεύτητος και ή βασιλεία αΐδιος, διά δε των τοιούτων λόγων εαυτούς τε απολλύουσι, και ετέροις αιωνίας καταδίκης προξένοις γινομένοις ανάθεμα (γ’)». Μετάφραση:
Σε όσους δέχονται και διαδίδουν τις μάταιες αντιλήψεις των ΕΛΛΗΝΩΝ, και ότι οι ψυχές προϋπήρχαν και ότι δεν προήλθαν ούτε προέκυψαν από την ανυπαρξία τα πάντα και ότι ήρθε το τέλος της κολάσεως από τη στιγμή που δημιουργήθηκε και η κτίση και το ανθρώπινο είδος, και διαδίδουν με τέτοια λόγια ότι η Βασιλεία των Ουρανών έχει τελείως καταργηθεί και εκλείψει, την οποία και ο ίδιος ο Χριστός και Θεός μας δίδαξε ως αιώνια και ακατάλυτη, παρέδωσε και εμείς από την Παλαιά και Καινή Διαθήκη παραλάβαμε ότι και η Κόλαση είναι ατέλειωτη και η Βασιλεία παντοτινή, καταστρέφουν με τέτοια λόγια και τους εαυτούς τους και προξενούν σε άλλους αιώνια καταδίκη, ΑΝΑΘΕΜΑ! ΑΝΑΘΕΜΑ! ΑΝΑΘΕΜΑ!
ΕΒΔΟΜΟΣ ΑΝΑΘΕΜΑΤΙΣΜΟΣ:
«Έτι, τοις φρονούσι και λέγουσι κτιστήν είναι πάσαν φυσικήν δύναμιν και ενέργειαν της τρισυπόστατου θεότητος, ως κτιστήν εκ τούτου πάντως και αυτήν την θείαν ονσίαν αναγκαξομένοις δοξάζειν. Κτιστή γαρ κατά τους Αγίους ενέργεια, κτιστήν δηλώσει και φύσιν άκτιστον δέ, άκτιστον χαρακτηρίζει ουσίαν. Καντεύθεν ήδη κινδυνεύουσι εις θείαν παντελή περιπίπτειν, και την ελληνικήν μυθολογίαν και την των κτισμάτων λατρείαν, τη καθαρά και αμώμω των χριστιανών πίστει προστριβομένοις, μη ομολογοϋσι δε κατά τας αγίας θεοπνεύστους θεολογίας, και το της Εκκλησίας ευσεβές φρόνημα, άκτιστον είναι πάσαν φυσικήν δύναμιν και ενέργειαν της τρισυπόστατου θεότητος ανάθεμα (γ’)». Μετάφραση:
Σε όσους ακόμη φρονούν και λένε ότι κάθε φυσική δύναμη και ενέργεια της τρισυπόστατης Θεότητας είναι εκ των υστέρων δημιουργημένη, αναγκάζονται ως εκ τούτου να δεχτούν ότι θεία ουσία είναι χωρίς άλλο εκ των υστέρων δημιουργημένη· γιατί αν εκ των υστέρων δημιουργημένη ενέργεια κατά τους Αγίους, θα φανερώσει ότι είναι εκ των υστέρων δημιουργημένη και η φύση. Αυτή όμως είναι άκτιστη, θα τη χαρακτηρίσει κανείς άκτιστη ουσία και εξ αυτού του λόγου και όσοι ζουν με την καθαρή και αμόλυντη χριστιανική πίστη κινδυνεύουν να περιπέσουν σε πλήρη αθεΐα και να δεχτούν την ελληνική μυθολογία και τη λατρεία των δημιουργημάτων.
Σε όσους άρα δεν ομολογούν, σύμφωνα με τις θεόπνευστες θεολογικές ερμηνείες των Αγίων και το ευσεβές φρόνημα της Εκκλησίας, ότι είναι άκτιστη κάθε φυσική δύναμη και ενέργεια της τρισυπόστατης Θεότητας, ΑΝΑΘΕΜΑ! ΑΝΑΘΕΜΑ! ΑΝΑΘΕΜΑ!
Από την «Παρακλητική» λαμβάνεται επίσης ένα ανθελληνικό τροπάριο και ένας μακαρισμός.
Το τροπάριο: «Ναούς ειδώλων (=ελληνικούς) καθείλετε αθλούντες, και εαυτούς της Τριάδος θείους ναούς εδομήσασθε, αθλοφόροι κυρίου αγγέλων συνόμιλοι».
Ο μακαρισμός: «Οι καλάμω του Σταυρού, εκ του βυθού της αγνωσίας τους λαούς αναγαγόντες Απόστολοι, την των Ελλήνων πλάνην απεμειώσατε από της γης, απλανείς σωτήρες γενόμενοι των πιστών, αληθώς όθεν μακαρίζεσθε».