Για να ρίξουμε και μια ματιά σε μια χώρα που έχει πετύχει το ΔΝΤ...
Έ ρε πούτσα που έρχεται...
Ημερ. προβολής: Τετάρτη, 1/12/2010, στις 22.00
-Πρώτη Τηλεοπτική Προβολή
ΤΟ Δ.Ν.Τ. βρίσκεται στη Γουατεμάλα από το 1984. Τα τελευταία εφτά χρόνια η χώρα εμφανίζει εντυπωσιακή οικονομική ανάπτυξη που θα ζήλευαν πολλά ανεπτυγμένα κράτη. Ο μέσος όρος αγγίζει το 4%! Ωστόσο, την ίδια στιγμή, το 1 στα 2 παιδιά κάτω των 5 ετών πεθαίνουν από την πείνα και τον υποσιτισμό. Ένα ντοκιμαντέρ συγκλονιστικών αντιφάσεων, όπου τα υπέροχα οικονομικά στοιχεία δεν έχουν καμία σχέση με την πραγματική ζωή.
“Ο πλούτος μας πάντα δημιουργούσε την πείνα μας και έθρεφε την ευημερία των άλλων.
Στην αποικιοκρατική και νεο-αποικιοκρατική αλχημεία,
ο χρυσός μετατρέπεται για εμάς σε σκουριασμένη λαμαρίνα
και η τροφή σε δηλητήριο».
Εδουάρδο Γαλεάνο – Συγγραφέας και φιλόσοφος
Η Γουατεμάλα, στην Κεντρική Αμερική, έχει πληθυσμό και έκταση περίπου όση η Ελλάδα. Μακροοικονομικά, είναι η χώρα των χιλίων θαυμάτων! Εμφανίζεται ως μια από τις πιο σταθερές και αναπτυσσόμενες οικονομίες της Κεντρικής και Νότιας Αμερικής. Ο πληθωρισμός της είναι ελάχιστος, η νομισματική της ισοτιμία συνεχώς σταθερή, η ανεργία βρίσκεται κάτω απ’ το 3% και οι εξαγωγές της ανθίζουν.
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο επιτηρεί την οικονομική πορεία της χώρας, ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’80. Σύμφωνα με τον εκπρόσωπο του ΔΝΤ, Φερνάντο Ντελγάδο: «Η Γουατεμάλα έχει κάνει ρεκόρ. Παρουσιάζει ένα ιστορικό συμμόρφωσης και εκπλήρωσης υποχρεώσεων ιδιαίτερα ικανοποιητικό. Έχει επιδείξει αξιέπαινη φορολογική πολιτική και έχει επιτύχει σε όλα τα επίπεδα με τον πιο ικανοποιητικό τρόπο!». Τα τελευταία εφτά χρόνια, η Γουατεμάλα εμφανίζει εντυπωσιακή οικονομική ανάπτυξη που θα ζήλευαν πολλές ανεπτυγμένες χώρες. Ο μέσος όρος αγγίζει το 4%!
Όμως, κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις, και κάποια άλλα στοιχεία έρχονται να μετριάσουν τον ενθουσιασμό. «Είμαστε η χώρα της Κεντρικής Αμερικής με τον υψηλότερο δείκτη χρόνιου υποσιτισμού. Έχουμε περισσότερο από το μισό πληθυσμό μας να ζει σε συνθήκες φτώχειας, με λιγότερο από 2 δολάρια τη μέρα. Υπάρχουν τεράστιες ανισότητες και μεγάλες αντιφάσεις, που παρά τη μεγάλη παραγωγή πλούτου, και παρόλο που η χώρα μας είναι παραγωγός τροφίμων, το 49% των παιδιών μας κάτω των 5 ετών υφίστανται χρόνιο υποσιτισμό», σημειώνει ο Χόρχε Σάντος, συντονιστής του Κέντρου για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα.
Πράγματι, η Γουατεμάλα κατέχει μία από τις πρώτες θέσεις στον κόσμο σε ποσοστά χρόνιου παιδικού υποσιτισμού. Σύμφωνα με έρευνα που εξέδωσε η UNICEF το 2009, από τα 1200 παιδιά που γεννιούνται καθημερινά, τα 599 πρόκειται να ζήσουν υποσιτισμένα. Λόγω και του υποσιτισμού της μητέρας, τρία παιδιά θα πεθάνουν την πρώτη μέρα της γέννησής τους, πριν κλείσουν μια εβδομάδα ζωής, τέσσερα πριν κλείσουν ένα μήνα, και 64 μωρά θα πεθάνουν πριν γίνουν 5 ετών. Ο χρόνιος παιδικός υποσιτισμός είναι η εθνική τραγωδία της Γουατεμάλα, μια σιωπηλή γενοκτονία που διεξάγεται υπό την ευημερία των αριθμών…
«Έχουμε ένα τόσο μεγάλο ποσοστό υποσιτισμένων και την ίδια στιγμή έχουμε τη μεγαλύτερη συγκέντρωση πλούτου σε όλη την Κ. Αμερική. Σε αυτή την κατάσταση έφτασε η χώρα μας μετά τις συμφωνίες με το ΔΝΤ!», λέει θυμωμένα ο Τζιάκομπο Ομάρ Τζερόνιμο, συνδικαλιστής της οργάνωσης αγροτών Platforma Agraria.
Μέχρι το 1980, αν και τότε υπέφερε ακόμα τον αιματηρότερο εμφύλιο πόλεμο όλης της αμερικανικής ηπείρου, η Γουατεμάλα ήταν μια χώρα αυτάρκης σε παραγωγή τροφίμων. Το 1984, η αιμοσταγής δικτατορία προχώρησε σε συμφωνία με το ΔΝΤ, ξεκινώντας μια άγρια οικονομική πολιτική, η οποία συνεχίστηκε από όλες ανεξαιρέτως τις κυβερνήσεις, στρατιωτικές ή δημοκρατικές. Μέσα σε σκάνδαλα διαφθοράς για τα οποία ποτέ κανείς δεν τιμωρήθηκε, οι κρατικές επιχειρήσεις ιδιωτικοποιήθηκαν, οι φυσικοί πόροι πουλήθηκαν σε ξένες πολυεθνικές, το κράτος συρρικνώθηκε, οι μισθοί και τα εργασιακά δικαιώματα περικόπηκαν. Σήμερα, η χώρα παράγει μόνο το 50% των τροφίμων που χρειάζεται, και τα υπόλοιπα είναι εισαγόμενα. Κι όμως, υπολογίζεται ότι με τις εκτάσεις γης που έχει, η Γουατεμάλα θα μπορούσε να παράγει τρόφιμα για όλη την Κ. Αμερική!
Στα νοσοκομεία, οι γονείς αγωνιούν για τη ζωή των παιδιών τους. «Τα λεφτά δε φτάνουν για να αγοράσεις τα απαραίτητα για τα παιδιά. Ούτε μια λίβρα ζάχαρη δε μπορείς να αγοράσεις. Υπάρχουν μέρες που σε πιάνει απόγνωση και θλίψη, γιατί δεν μπορείς να κάνεις τίποτα!», λέει η Μαρία Λεονόρα και η Κωνσταντίνα συμπληρώνει: «Η Κυβέρνηση στέλνει ανθρώπους να ζυγίσουν τα παιδιά, αλλά ποτέ δεν στέλνει κάτι για τα παιδιά. Έρχονται να τα ζυγίσουν, λένε ότι είναι υποσιτισμένα και ότι πρέπει να παχύνουν. Αλλά πώς θα παχύνουν, αφού δεν στέλνουν τίποτα! Στέλνουν μόνο ανθρώπους για να τα ζυγίσουν!».
Ο σοσιαλδημοκράτης Πρόεδρος Άλβαρο Κολόμ κέρδισε τις εκλογές το 2008, υποσχόμενος διατροφική ασφάλεια για τους φτωχούς. Το 2009 κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, σε μια προσπάθεια να βρει διεθνή χρηματοδότηση, για να αντιμετωπίσει την επισιτιστική κρίση που πλήττει τη χώρα του. Επί των ημερών του, οι τιμές που ήδη είχαν εκτιναχθεί στα ύψη αυξήθηκαν και πάλι, αυτή τη φορά κατά 83%! Σχεδόν ο μισός πληθυσμός αποκλείστηκε από βασικά είδη τροφίμων.
«Διαχρονικά, αυτό οφείλεται στις πολιτικές της υποτιθέμενης απελευθέρωσης του εμπορίου, γιατί τελικά δεν απελευθερώνεται. Δεν έχουμε καν ελεύθερη Αγορά! Στην πραγματικότητα αυτό που έχουμε είναι νομοθεσίες χωρίς τέλος, που ωφελούν τις μεγάλες εταιρίες κι αφήνουν σε μειονεκτική θέση τους μικροκαλλιεργητές!», επιχειρηματολογεί ο συνδικαλιστής αγρότης Τζερόνιμο. Στη Γουατεμάλα, το 97% της παραγωγικής γης βρίσκεται στα χέρια του 3% του πληθυσμού. Η κατοχή γης είναι άπιαστο όνειρο για το μεγαλύτερο –και φτωχότερο- τμήμα του πληθυσμού.
Το όνειρο αυτό έγινε πραγματικότητα το 1954, με την Αγροτική Μεταρρύθμιση του Χάκομπο Άρμπενς. Ήταν τα χρόνια της χαράς και της ελπίδας, τα «10 χρόνια της Άνοιξης». Άρχισαν το 1944 με μια λαϊκή επανάσταση που ανέτρεψε μια δικτατορία, έκανε ελεύθερες εκλογές, νομιμοποίησε τα συνδικάτα και την ελευθερία της έκφρασης, και το σημαντικότερο, έβαλε τις βάσεις για αναδιανομή της γης, ως τη μόνη λύση για να ξεφύγει ο φτωχός λαός από την πείνα. Όμως, το όνειρο δεν κράτησε για πολύ. Όταν η κυβέρνηση του Άρμπενς άρχισε να απαλλοτριώνει εκτάσεις της αμερικανικής United Fruit Company, οι Η.Π.Α. οργάνωσαν πραξικόπημα για να την ανατρέψουν. Το καθεστώς έγινε και πάλι δικτατορικό και η γη επιστράφηκε στους παλιούς ιδιοκτήτες της.
Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου που ακολούθησε, εκατοντάδες χιλιάδες ιθαγενείς Μάγια εκτοπίστηκαν από τα πατρογονικά τους εδάφη, τόσο εξαιτίας των σφαγών, όσο και της άκρατης ιδιωτικοποίησης του φυσικού πλούτου της χώρας. Σύμφωνα με τον Εισαγγελέα Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Σέρχιο Μοράλες:«Αυτή η απώλεια των εδαφών για την καλλιέργεια των βασικών προϊόντων είναι που έχει προκαλέσει στην πραγματικότητα την πείνα σ’ αυτές τις περιοχές». Δεν είναι τυχαίο ότι οι ιθαγενείς Μάγια είναι αυτοί που περισσότερο υποφέρουν από τον υποσιτισμό.
Η Γουατεμάλα έχει γίνει σήμερα ο παράδεισος των ολιγοπωλίων. Μόνο ένας επιχειρηματικός όμιλος ελέγχει το 50% του σιταριού, ένας άλλος το 60% του ρυζιού, και ένας τρίτος το 80% του καλαμποκιού. Στα πιο εύφορα εδάφη δεν καλλιεργούνται πλέον τρόφιμα. Καλλιεργούνται μπανάνες, καφές, ζαχαροκάλαμα, καουτσούκ και βιοκαύσιμα, σε τεράστιες φυτείες που ανήκουν σε εταιρείες. Κι όπως λένε οι αγρότες πικρά: «Σήμερα στη Γουατεμάλα τα παραγωγικά εδάφη του Πολοτσίκ χρησιμοποιούνται για τον αφρικανικό φοίνικα. Ο αφρικανικός φοίνικας παράγει λάδι, που τελικά θα καταλήξει στο ντεπόζιτο των αυτοκινήτων, και όχι στην κοιλιά των φτωχών!».
Επιτόπια Έρευνα, Σενάριο, Σκηνοθεσία: Γιώργος Αυγερόπουλος
Διεύθυνση Φωτογραφίας: Αλέξης Μπαρζός
Οργάνωση & Διεύθυνση Παραγωγής: Αναστασία Σκουμπρή
Έρευνα & Οργάνωση Θέματος: Μανώλης Φυλακτίδης
Μοντάζ: Γιάννης Μπιλήρης, Άννα Πρόκου
Πρωτότυπη Μουσική: Γιάννης Παξεβάνης
Παραγωγή: Small Planet για την ΕΡΤ © 2010 – 2011
Σιγουρα θα λυγισει η π@τ@ν@...
