η εξοικείωση με το έργο τέχνης χρειάζεται χρόνο. (η εξοικείωση με οτιδήποτε χρειάζεται χρόνο). γι αυτό κι εγώ αφιέρωσα λίγο, ελάχιστον απ’ τον απαραίτητο γι’ αυτό τον σκοπό χρόνο, για να δω τι θα γίνει.
ιδού λοιπόν τι έγινε:
το έργο μπορεί να ιδωθεί με δύο τρόπους. ο ένας είναι ο προφανής: το εικόνισμα της αγιογραφίας είναι η πρώτη εικόνα, που λειτουργεί εν είδει πλαισίου, πλαισιώνοντας τα δύο πρόσωπα και τα χέρια που αποτελούν τη δεύτερη εικόνα από πίσω. πρόκειται δλδ για μια σύνθεση, ένα είδος κολλάζ, μόνο που σε αυτή την περίπτωση έχει αποκοπεί ένα μέρος του εικονίσματος για να πλαισιώσει μια άλλη εικόνα, η οποία χάνει το αρχικό της πλαίσιο, αποκτώντας καινούριο.
δώστε λίγο χρόνο στο έργο, δεν είναι προς κατανάλωση. δώστε λίγη απομόνωση μπας και συνομιλήσετε μαζί του -είναι ο μόνος τρόπος.
τι παρατηρούμε λοιπόν, ή τι σημαίνει το έργο, κατά το ρητό του ηράκλειτου:
ὁ ἄναξ, οὗ τὸ μαντεῖόν ἐστι τὸ ἐν Δελφοῖς, οὔτε λέγει οὔτε κρύπτει ἀλλὰ σημαίνει.-
μια τρομερή έκπληξη. τρομερή στην κυριολεξία, αφού το πρόσωπο που βρίσκεται στο κέντρο του εικονίσματος βιώνει θα έλεγε κανείς έναν αιφνίδιο συγκλονισμό ‘ ο συγκλονισμός αυτός όμως δεν έρχεται κάπου έξω απ’ τον πίνακα, αλλά μέσα απ’αυτόν: το πρόσωπο βρίσκεται στο κατώφλι μιας τρομερής συνειδητοποίησης -και το δείχνει.
κι ερχόμαστε στη δυσαρμονία του πίνακα που βγάζει μάτι: είναι τα χέρια του πρώτου προσώπου: σε σχέση με τα υπόλοιπα μεγέθη είναι πολύ μεγαλύτερα. ωστόσο είναι πλήρως λειτουργικά : αγκαλιάζουν το βρέφος, και επιπλέον αφομοιώνονται απ’το σύνολο: παρότι γκροτέσκα, γίνονται μέρος του εικονίσματος.
θα λέγαμε λοιπόν ότι η πρώτη εικόνα -η σύνθεση του εικονίσματος με τα πρόσωπα από πίσω- οδηγεί σε μια ολοκλήρωση, σε μια ώσμωση, σε μια ζύμωση/σύνθεση καθαυτή:
το πρόσωπο στο κέντρο, όσο παράταιρο κι αν φαίνεται με τη γόπα του τσιγάρου στο στόμα / κυνόδοντα και εκείνη την ασύλληπτη φράντζα/παραπέτασμα/μαντήλα (;) στο πλάι, αφομοιώνεται ολοκληρωτικά από τα νέα σημαίνοντα που το πλαισίωσαν άξαφνα: το βυζαντινό εικόνισμα μιας άλλης εποχής.
συνταράσσεται από αυτή τη συνειδητοποίηση ενός καινούριου ρούχου, ενός νέου πλαισίου, ενός νέου κόσμου, ενός νέου εντέλει εαυτού, ο οποίος συμβαίνει με αυτό τον απίστευτο τρόπο: την τεχνική του καλλιτέχνη.
το βρέφος σε αυτή την περίπτωση δεν μπορεί παρά να συμβολίζει το νόημα που φέρει το πρόσωπο στο κέντρο του πίνακα, που δεν είναι άλλο απ’τον θάνατο: χωράει ξάφνου σ’ ένα ολότελα απίθανο πλαίσιο, αποκτώντας μια αδιανόητη νέα ταυτότητα. βρισκόμαστε σ’ έναν μεταιχμιακό κόσμο όπου όλα είναι τερατώδη κι όλα έχουν μορφοποιηθεί.
το πλαίσιο νοηματοδοτεί όμως και σ’ένα ακόμα επίπεδο το έργο: αυτός ο θάνατος, αυτή η νοηματοδότηση, αυτός ο συνταραγμός, αποτελεί και μια αγιοποίηση: αυτήν ακριβώς την αγιοποίηση σημαίνει το έργο.
τι μπορεί να σημαίνει αυτή η αγιοποίηση το αφήνω σ’εσάς.
εννοείται ότι ο πίνακας αποτελεί κι ένα
σχόλιο για τον σημερινό άνθρωπο’ εννοείται ότι έχει κοινωνικές σημασίες. αλλά αυτά δεν λένε τίποτα από μόνα τους αν δεν ενταχθούν στην αισθητική λειτουργία του έργου.
είπαμε, δώστε του χρόνο, για να σας δοθεί.
αυτά τα λίγα από μένα για ένα καταπληκτικό έργο ενός καταπληκτικού σύγχρονου έλληνα χαράκτη/εικαστικού.