Πάντως οι τρις (με εναλλαγή) βουλευτές που είχαν εκλέξει παλία ήταν για τον λούτσο καβάλα.
Τι απέγιναν τα σχήματα της πολιτικής οικολογίας δέκα χρόνια μετά τη δυναμική εισβολή τους
στο προσκήνιο
Οι Πράσινοι είναι… στο σπίτι για δουλειές
Πώς οι «άστεγοι» πλέον ακτιβιστές έγιναν το κερασάκι στην τούρτα των παραδοσιακών κομμάτων
Η πολιτική οικολογία δεν πενθεί. Αγωνίζεται. Ακούγεται σαν ξόρκι από όσους συνεχίζουν και ας είδαν τα σχήματα που αναφέρθηκαν στη ριζοσπαστική οικολογία στην Ελλάδα να βυθίζονται στην… αφάνεια των ποσοστών. Θυμάστε τα 300 λουλούδια που μοίρασε στα έδρανα του
Κοινοβουλίου η πρώτη βουλευτής που εξελέγη με τους Οικολόγους; Θυμάστε το περίφημο πανό που απλώθηκε εντός της Βουλής και έγραφε «Σταματήστε το θέατρο στη Βουλή Απλή αναλογική»; Τα χάπενινγκ στην υπηρεσία της εναλλακτικής παρέμβασης επιχείρησαν να αποδώσουν και στο φαίνεσθαι, ως αντίπαλον δέος του καθωσπρεπισμού. Τι έμεινε; Για άλλους η γραφικότητα, για άλλους οι καλές προθέσεις, που όμως χωρίς σταθερό ιδεολογικό και κινηματικό υπόβαθρο αναπόφευκτα άφησαν μετέωρη την προσπάθεια για έκφραση ριζοσπαστικής πολιτικής. Το οικολογικό κίνημα μετρά 20 χρόνια παρουσίας στην Ελλάδα και περίπου 10 χρόνια από τότε που πρόβαλε δυναμικά στο πολιτικό προσκήνιο. Τι πήγε… στραβά και τα οικολογικά πολιτικά σχήματα φάνηκαν με «πήλινα πόδια» στη χώρα μας; Μπορεί σήμερα να υπάρξουν όχι ως οικολογικό πασπάλισμα στα προγράμματα των «μεγάλων» αλλά ως ριζοσπαστικός πόλος που να χτυπά τελικά τη γροθιά στο μαχαίρι του κατεστημένου μοντέλου κοινωνίας;
Αμέσως μετά τη δικτατορία μέσα από τη μήτρα μικρών αριστερών σχημάτων βγήκαν η ΕΠΟΙΖΩ (Ενωση για την Ποιότητα Ζωής) και οι πρώτοι «μικροί έλληνες οικολόγοι» - φοιτητές του Φυσικού και του Χημικού ενώ εμφανίζονται και κάποιες περιβαλλοντικές ομάδες με έμφαση σε θέματα υγείας. Το 1972 υπό την αιγίδα της λεγομένης Λέσχης της Ρώμης εκδόθηκε το βιβλίο «Τα όρια της ανάπτυξης» με δυσοίωνες προβλέψεις για τον πλανήτη, που «τάραξε τα νερά». Στην
Ευρώπη γίνονταν διαδηλώσεις 100.000 ανθρώπων (Γερμανία και Γαλλία) για τα πυρηνικά με συγκρούσεις με τις δυνάμεις καταστολής αλλά και διαμαρτυρίες από κινήματα ειρήνης, φεμινιστικά κ.ά. και έτσι έγινε η όσμωση για τα οικολογικά κόμματα. Ηδη από το 1978 είχαν μπει οι βάσεις για το οικολογικό κίνημα στην Ευρώπη και ξεκίνησε η συγκρότηση των πράσινων κομμάτων. Το 1982 στην Ελλάδα γίνεται η εκδοτική προσπάθεια του Α. Λιβάνη με το περιοδικό «Οικονομία και Περιβάλλον», που έκλεισε σύντομα. Στις 22 Μαρτίου 1983 το Κόμμα των Πρασίνων κάνει το «μπαμ» με 27 εκλεγμένους βουλευτές στη δυτικογερμανική Βουλή. Στην Ελλάδα, τον Αύγουστο του 1984, εκδίδεται το περιοδικό «Νέα Οικολογία» που δίνει έκφραση στην
επιστημονική πλευρά της οικολογίας, με λιγότερο έντονη την κινηματική. Πυρήνας του οι Ηλ. Ευθυμιόπουλος, Μ. Μοδινός, Κ. Χατζιμπήρος, Λ. Λουλούδης, Δ. Παπαϊωάννου και αργότερα ο Γ.
Σχίζας κ.ά. Γίνεται θερμοκήπιο ιδεών αλλά και προχωρεί σε δουλειά «πεδίου» τα προβλήματα στην Κάρλα, στον Αμβρακικό, στις Πρέσπες, στο Δέλτα Εβρου είχαν τεθεί ήδη από το 1986. Λίγο μετά, το 1987, σχηματίστηκε η Οικολογική Συνεργασία, ένα πολιτικό σχήμα που εκπορεύτηκε από τη Νέα Οικολογία, με στόχο τη συγκρότηση ενός πανελλαδικού πόλου.
«Τη δεκαετία του ‘80 υπήρχε ένα διαρκώς διευρυνόμενο οικολογικό κίνημα με πλήθος μικρών οργανώσεων στη χώρα μας ως αντανάκλαση της επιτυχίας των Πρασίνων στην Ευρώπη» μας λέει ο χημικός μηχανικός περιβαλλοντολόγος Δημήτρης Παπαϊωάννου. Το πρώτο πολιτικό μόρφωμα
δημιουργήθηκε τον Απρίλιο του 1989 με τους Οικολόγους Εναλλακτικούς που κατέβηκαν στις ευρωεκλογές, πήραν 1,5% αλλά δεν έβγαλαν ευρωβουλευτή για λίγες ψήφους. «Λειτούργησε ως προέκταση των ευρωπαίων Πρασίνων κατέβηκαν με κοινό πρόγραμμα άλλωστε και όχι ως ένα αυτόνομο κομμάτι με τις δικές του ιδιαιτερότητες. Δεν λειτούργησε στην Ελλάδα αυτό που έλεγαν οι Πράσινοι: “Σκέψου πλανητικά και πράξε τοπικά”» τονίζει ο κ. Κώστας Διάκος, δικηγόρος και μέλος του κόμματος Πράσινη Πολιτική.
Το δεύτερο εξάμηνο του 1989 η δυναμική που είχε αναπτυχθεί στον χώρο (περίπου 400 οικολογικές ομάδες σε όλη την Ελλάδα) οδήγησε στο κόμμα Οικολόγοι Εναλλακτικοί, Ομοσπονδία Οικολογικών και Εναλλακτικών Οργανώσεων.
«Οποιος είχε μια ομάδα εντασσόταν στο σχήμα. Οι πιο μεγάλες ήταν τέσσερις-πέντε: Νέα Οικολογία, Οικολογική Κίνηση Θεσσαλονίκης, η Ομάδα του Νίκου Χρυσόγελου, η Ρήξη… Η έλλειψη συλλογικότητας ήταν χαρακτηριστικό ενός πρωτόλειου κινήματος. Ασυνεννοησία» λέει ο
δημοσιογράφος, εκδότης και συγγραφέας κ. Γιώργος Καραμπελιάς ο οποίος συνίδρυσε τους Οικολόγους Εναλλακτικούς.
* Η κάθοδος στις εκλογές
Στα αμφιθέατρα του Πολυτεχνείου αποφασίστηκε ύστερα από μαχητικές συζητήσεις η κάθοδος στις εθνικές εκλογές. «Από τις 2 τη νύχτα ως τις 6 το πρωί προσπαθούσαμε να καταλήξουμε» θυμάται ο Μιχάλης Μοδινός, δρ περιβαλλοντολόγος χωροτάκτης, πρόεδρος του ΔΙΠΕ, του Διεπιστημονικού Ινστιτούτου Περιβαλλοντικών Ερευνών. «Δεν υπήρχε ηγεσία, ιεραρχία… Εβλαψαν οι προσωπικοί ανταγωνισμοί και η ακραία δημοκρατία που μεταφέρθηκε σε έναν χώρο μικρό και αδόμητο. Δεν
υπήρχε μια γενιά πίσω του, ένας “παππούς”, έτσι που το βάρος ήταν μεγάλο, ανατριχιαστικό».
Αρκεί να σκεφθείτε ότι μετά τις εκλογές του ‘89 που ετέθη το θέμα της στήριξης μιας κυβέρνησης ΠαΣοΚ - ΣΥΝ από τους οικολόγους έριξαν κλήρο για το ποιος θα πάει να μιλήσει με τον Λαλιώτη! Οι οικολόγοι τον Νοέμβριο του 1989 με ποσοστό 0,58% είχαν εκλέξει την κυρία Μαρίνα Δίζη που βρέθηκε βουλευτής «από το πουθενά» δεν είχε εμπλοκή με τα πολιτικά πράγματα.
«Υπήρξε μεγάλη απόσταση ανάμεσα στη φυσική ηγεσία των οικολόγων (στελέχη των μεγάλων οικολογικών οργανώσεων της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης κ.ά.) και στα εκλεγμένα άτομα που ο ρόλος τους αμφισβητήθηκε και εκ των έσω. Επίσης η απόσταση ανάμεσα στην οικολογία που ξέραμε το ‘80 και στους εναλλακτικούς που ήταν κοντά στους αριστεριστές δημιούργησε διχογνωμίες που δεν ωθούσαν σε αποφάσεις» διαπιστώνει ο κ. Παπαϊωάννου. Κατά τον κ. Μοδινό βασικές αιτίες εκτός των άλλων που δεν άφησαν ένα σχήμα πολιτικής οικολογίας να περπατήσει είναι:
* Η ύπαρξη ισχυρής Αριστεράς που δημιουργούσε ασφυκτικό σκηνικό. Στη Δυτική Ευρώπη, αντιθέτως, τα οικολογικά κόμματα υποκατέστησαν τα αριστερά. * Δεν γεφυρώθηκε το χάσμα πολιτικής και επιστημονικής οικολογίας. «Μεγάλο μέρος των πανεπιστημιακών δεν βοήθησε το κίνημα. Ασκούσαν μόνο κριτική. Υπήρχε βέβαια αμοιβαία καχυποψία. Και από τους οικολόγους για τους επιστήμονες (και την τεχνολογία…)».
* Η καθίζηση του χώρου
Στις εθνικές εκλογές της 10ης Νοεμβρίου 1990 αποφασίστηκε να μπει στο ψηφοδέλτιο της Α’ Αθηνών ο κ. Κλεάνθης Γρίβας ώστε οι Οικολόγοι Εναλλακτικοί να προλάβουν τη λογική της… αλφαβήτας ο κόσμος είχε ψηφίσει στις προηγούμενες εκλογές τα πρώτα ονόματα στη λίστα Δ-
Δίζη. Τελικά όμως βγήκε βουλευτής στη Β’ Πειραιώς η κυρία Τασία Ανδρεαδάκη. Ηταν μεγάλο το βάρος που έπρεπε να σηκώσει. Προσπάθησε όμως. «Εκανε τόσες επερωτήσεις όσες και τα δύο κόμματα της Αριστεράς μαζί. Μάλιστα έφερε στη Βουλή το θέμα του συνεταιρισμού των δημοσιογράφων στην Πάρνηθα. Τα ΜΜΕ το έπνιξαν αλλά έδειξε ότι τολμάει» λέει ο κ. Κώστας Διάκος. Παραιτήθηκε και βγήκε η κυρία Κατερίνα Ιατροπούλου. Πολύς κόσμος το διάστημα αυτό έφυγε. Καθίζηση. «Θα έπρεπε να φερθούμε πιο ώριμα. Να λύσουμε το θέμα της ηγεσίας και τα εκλεγμένα όργανα να παρακάμψουν την ανεπαρκή κοινοβουλευτική εκπροσώπηση. Ιστορική ευθύνη ημών. Τελικά επιστρέψαμε στις δουλειές μας, στα ακαδημαϊκά καθήκοντα…» σκέφτεται σήμερα ο κ. Παπαϊωάννου. Από την πλευρά του ο κ. Καραμπελιάς θέτει τα βασικά κατά τη γνώμη του προσκόμματα που είχε να αντιμετωπίσει η πολιτική έκφραση του οικολογικού κινήματος στην
Ελλάδα. Δεν ήταν ορατός ο στόχος στη χώρα μας, όπως στη Δυτική Ευρώπη (πυρηνικά κ.ά.). «Εδώ η δυσκολία ήταν ότι έπρεπε το κίνημα να είναι πιο συνειδητό. Προϋπέθετε μια βαθύτερη ανάλυση που αφορούσε το μοντέλο κοινωνίας».
Στην Ελλάδα επίσης δεν είχαμε περάσει από κινήματα του ‘68. Ηταν πιο ισχνή εδώ η ιδεολογική προετοιμασία. Είχε λειτουργήσει και η αντιστροφή που προκάλεσε η δικτατορία στο νεολαιίστικο κίνημα που διοχετεύθηκε προς ΚΚΕ, Ρήγα, κόμματα ΜΛ… «Με λίγα λόγια δεν
είχαμε ισχυρό κοινωνικό κίνημα αλλά και επεξεργασμένες απόψεις για μοντέλα και τρόπο ζωής και διαδικασίες για οικολογικό κίνημα».
Οι αντιθέσεις είχαν κουράσει. Εμφανίζονται έντονα όταν ο άξονας του προβληματισμού μετακινήθηκε τη δεκαετία του ‘90 στα εθνικά, στους μετανάστες, στις συγκρούσεις στη Βαλκανική. Κάθε ημέρα ο ένας έβγαζε ανακοινώσεις που κατήγγελλαν τον άλλον για τις θέσεις που έπαιρνε. «Κάναμε συνέδριο το φθινόπωρο του 1992 και επικράτησε η ομάδα μας» λέει ο κ. Καραμπελιάς. «Αλλά αποφασίσαμε ότι δεν πάει άλλο, ας πετάξουμε το νεκρό αυτό πράγμα. Ισως δεν έπρεπε…».
* Μικροκομματικός πατριωτισμός
Αργότερα έγιναν προσπάθειες έκφρασης του πολιτικού οικολογικού χώρου από άλλες οικολογικές κινήσεις και το 1996 συμμετέχει στις ευρωεκλογές η κίνηση Πολιτική Οικολογία, ώσπου το 1997 ιδρύεται η Πράσινη Πολιτική, της οποίας μετεξέλιξη είναι το σημερινό ομώνυμο κόμμα. Ο κ. Διάκος πιστεύει ότι έλειπε η ταυτότητα στα πολιτικά σχήματα των οικολόγων, έλειπαν ο ιδεολογικός προσδιορισμός, το πολιτικό σχέδιο (πώς δρα) και η οργανωτική συγκρότηση. Ελειπε και η πολιτική κουλτούρα ώστε είτε να αφομοιώσει τον κόσμο που εντάχθηκε είτε να αποβάλει το κομμάτι που δεν βοηθούσε τη φυσιογνωμία του. Τα σχήματα που αναφέρθηκαν στη ριζοσπαστική οικολογία, προσεγγίζοντας ως έναν βαθμό τις θέσεις των ευρωπαίων Πρασίνων, «χαρακτηρίστηκαν από έναν χρόνιο μικρομεγαλισμό, από ανεπαρκή ή ανύπαρκτη συνείδηση για τις πραγματικές τους δυνατότητες και την πραγματική τους εμβέλεια» λέει ο κ. Γ. Σχίζας (περιοδικό «Οικοτοπία»), από τους πρωτεργάτες του οικολογικού κινήματος. Υπήρξαν απουσία της αίσθησης του μέτρου, χαμηλός βαθμός αυτογνωσίας και μικροκομματικός πατριωτισμός κατά τα πρότυπα των κατεστημένων δυνάμεων, διαπιστώνει ο κ. Σχίζας.
«Η δυναμική για τη σύνθεση ενός νέου “ολιστικού λόγου” ήταν σχετικά μικρή, σε αντίθεση με το γενικότερο ρεύμα προστασίας του περιβάλλοντος που πήρε τεράστιες και διακομματικές διαστάσεις. Η θεώρηση αυτού του ρεύματος όμως από το “ύψος” μιας ελάχιστα καταξιωμένης πρωτοπορίας, χωρίς δοκιμασμένες θέσεις και χωρίς ικανότητες ενορχήστρωσης του κοινωνικού λόγου, άφησε την εμπειρική και την πολιτική οικολογία ασύνδετες ή μερικές φορές και με
εχθρικές σχέσεις».
Βεβαίως κατά τη γνώμη του οι αστοχίες αυτές που στην περίπτωση χωρών όπως η Γαλλία είχαν μεγάλη διάρκεια δεν μπορούν να αναχαιτίσουν τη «λογική της οικολογικοποίησης κοινωνίας και πολιτικής. Προς το παρόν το σίγουρο είναι ότι η πολιτικολογία και η περιβαλλοντική διαμαρτυρία υποχρεώνουν σε προσαρμογές τις κατεστημένες δυνάμεις, οι οποίες δημιουργούν πιο προωθημένες αφετηρίες για το σχετικά νεοσύστατο κίνημα».ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Συμμαχίες με τα κόμματα ή αυτόνομος φορέας;
Την αναγκαιότητα της ύπαρξης ενός αυτόνομου φορέα πράσινης πολιτικής υποστηρίζει ο κ. Κ. Διάκος, χωρίς όμως τα λάθη του παρελθόντος. Η ομοσπονδία της πολιτικής οικολογίας «μπορεί να εκφραστεί με μεγαλύτερη οργανωτική και από πλευράς πολιτικής πρακτικής αυτοτέλεια ομάδων ενός ενιαίου κόμματος· ενός κόμματος φυσικών προσώπων και όχι σύμπτυξη επί μέρους τοπικών
και θεματικών ομάδων με αυτοτελές πολιτικό περιεχόμενο που τμήμα του μπορεί να συντεθεί με ένα ευρύτερο». Την ανάδειξη ενός αυτόνομου και διακριτού οικολογικού λόγου υποστηρίζει και ο κ. Παπαϊωάννου. Θεωρεί ότι ο ρόλος ενός κινήματος στην ανερχόμενη φάση είναι να καταδείξει την ταυτότητά του και όχι να βγάλει βουλευτή. «Να κάνει κεντρική κριτική σε μεγάλες επιλογές που να μη χάνεται πίσω από συμμαχίες. Τα διάφορα κόμματα χρησιμοποιούν τους οικολόγους για να βελτιώσουν το προφίλ τους (με υποπαραγράφους). Είμαι εναντίον των συμμαχιών. Καλύτερα λίγοι και να χάσουμε…». Από την πλευρά του ο κ. Μοδινός, αν και πιστεύει, όπως λέει, στα ανεξάρτητα κινήματα, θεωρεί ότι μέσω ενός σοσιαλδημοκρατικού
κόμματος «μπορείς να κάνεις οικολογική παρέμβαση. Δύσκολο να αλλάξεις την πορεία ενός κυβερνητικού σχήματος αλλά την επηρεάζεις». Πιστεύει ότι δεν μπορεί να υπάρξει κεντρική
συγκρότηση κυρίως «γιατί μεγάλο μέρος του κινήματος έχει επαγγελματοποιηθεί. Οι μη κυβερνητικές οργανώσεις συνδιαχειρίζονται τη φύση, επαγγελματίες με γραφεία (περιβαλλοντικές μελέτες) διαχειρίζονται προγράμματα δισεκατομμυρίων. Από οικολογικό κίνημα
έχει μετατραπεί σε κοινωνικό επαγγελματικό κίνημα είναι αστείο να λέμε ότι κάνουν ριζοσπαστική πολιτική». Η οικολογία έλεγε ότι πρέπει να αλλάξει το μοντέλο της κοινωνίας. Κατά την άποψη του κ. Καραμπελιά, πρέπει να επανατεθεί ως ριζοσπαστικό κίνημα. «Γι’ αυτό
δίνω έμφαση στο κίνημα κατά της παγκοσμιοποίησης. Δημιουργεί έναν στόχο για όλη την ανθρωπότητα. Συνδέει το εμπόριο με την οικολογία αμφισβητώντας τη λογική της αποδοτικότητάς του αν υπολογίσει κανείς το οικολογικό κόστος από τις μεταφορές. Αντιστρατεύεται τα καταναλωτικά πρότυπα. Ο κόσμος βλέπει γύρω του την τρέλα του καπιταλισμού. Μετά από χρόνια ξαναοργίζομαι. Νιώθω την ανάγκη να γίνω απολύτως ουτοπιστής για να είμαι ρεαλιστής!».
ref: