ΦΡΕΑΤΤΥΔΑ - ΒΡΥΩΝΗ - ΠΗΓΑΔΑ
Η Φρεαττύδα (ή Τσιρλονέρι) είναι τοποθεσία και συγκεκριμένα όρμος στη νοτιοανατολική βραχόσπαρτη ακτή της Πειραϊκής Χερσονήσου, αμέσως μετά τη Ζέα (Πασαλιμάνι).
Το Τσιρλονέρι, λίγο νερό που έτρεχε στο Νοτιοανατολικό άκρο του όρμου το πρόλαβα το 1958, όταν πρωτόρθα στον Πειραιά. Εκεί σ ένα καφενεδάκι είχα γράψει και το πρώτο μου διήγημα¨" ΠΕΡΙΜΕΝΕ ΜΕ"
Τα πανάρχαια χρόνια στην περιοχή της Φρεαττύδας «εκείτο το εν Φρεαττοί φονικόν δικαστήριον», που αποτελούσε έναν ιδιότυπο θεσμό του αρχαίου αττικού δικαίου. Εδώ ήταν η έδρα του πέμπτου φονικού δικαστηρίου της αρχαιότητας, το οποίο δίκαζε όσους είχαν καταδικαστεί σε «φυγή» από την πόλη για ακούσιο φόνο και έκαναν κι άλλο φόνο κατά τη διάρκεια της εξορίας τους. Ο κατηγορούμενος φονιάς πλησίαζε με βάρκα κοντά στην ακτή, χωρίς να βγαίνει στη στεριά και απολογιόταν. Αν οι δικαστές τον έκριναν ένοχο, τον καταδίκαζαν σε παντοτινή εξορία μακριά από την πόλη. Στη θέση του ιστορικού ορμίσκου, που στα τελευταία χρόνια επιχωματώθηκε, προβάλλει σήμερα η «Μαρίνα Ζέας» με τις σύγχρονες εγκαταστάσεις της και το κτίριο του «Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος», έξω από τον χώρο του οποίου έχει τοποθετηθεί γέφυρα (το κουφάρι) του θρυλικού υποβρυχίου «ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ». Από τον μικρό όρμο της Φρεαττύδας κάθε δειλινό, όταν το επέτρεπε ο καιρός, ξεκινούσαν για το Σαρωνικό μικρά ΓΡΙ-ΓΡΙ και ΨΑΡΟΒΑΡΚΕΣ για πυροφάνι κι επέστρεφαν πρωί-πρωί με τη συγκομιδή τους, που εξασφάλιζε στους ψαράδες το μεροκάματο. Και οι νοικοκυρές της περιοχής προμηθεύονταν απ' αυτούς φρέσκα και φθηνά ψάρια για το τραπέζι της οικογένειας.
Στη δεξιά πλευρά του ορμίσκου της Φρεαττύδας λειτουργούσαν οι μικτές «ΜΠΑΝΙΕΡΕΣ» (ξύλινα αποδυτήρια) του ΚΡΑΚΑΡΗ, στηριγμένες μέσα κι έξω από τη θάλασσα με δυο ξύλινες -σκάλες όπου οι κάτοικοι της περιοχής, αλλά και από άλλα μέρη, ιδιαίτερα δε οι νέοι, έπαιρναν το μπάνιο τους, έπαιζαν και φλερτάριζαν. Σήμερα η πλαζ έχει μεταφερθεί ακριβώς στη στροφή για την Πειραϊκή, έχει οργανωθεί και λειτουργεί ως δημοτική.
Απέναντι από την είσοδο -έξοδο της σημερινής δημοτικής πλαζ λειτουργούσαν τα «σε-παρέ» του Βρεττού. Εκεί έβρισκαν καταφύγιο τα παράνομα ερωτικά ζευγαράκια, που παίρνανε το «ποτό» τους. Στην κατοχή ο χώρος επιτάχθηκε από τους Γερμανούς για κατοικία τους και από τότε δεν λειτούργησαν πια. Πολύ αργότερα και μετά τον πόλεμο, ακριβώς δίπλα από τα «σεπαρέ» του Βρεττού λειτουργούσε το μπαρ «ΜΥΚΟΝΟΣ», του Θανάση Ξύδη. Το μπαρ λειτουργούσε μόνο τα βράδια, κυρίως αργά και είχε «περίεργη» πελατεία και «υποβλητικό» διάκοσμο, που σε προ-διέθεταν για ό,τι επρόκειτο ν' αντιμετωπίσεις.
Η συγκοινωνία της Φρεαττύδας αρχικά εξυπηρετείτο από το Τραμ Νο 19 και μετέπειτα από τα λεωφορεία. Το Τραμ ξεκινούσε το πρωί από το αμαξοστάσιο της Η.Ε.Μ. που βρισκόταν στο Νέο Φάληρο και πραγματοποιούσε τη διαδρομή: Ηλεκτρικός Σταθμός, πλατεία Κοραή, Πασαλιμάνι με τέρμα τη Φρεαττύδα, στη θέση «ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ».
Παλαιότερα η Φρεαττύδα λεγόταν και Τσιρλονέρι, επειδή υπήρχαν εκεί φρεάτια (Φρεαττύδα) με ζεστά ιαματικά νερά.
Η «ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ» ήταν το μόνο σπίτι κάτω από τη λεωφόρο προς τη θάλασσα, που το έγλειφε κυριολεκτικά. Σήμερα λειτουργεί ως ψαρομεζεδο-πωλείο με το όνομα: «Αχινός». Η «ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ», που δέθηκε με την αρχοντιά και την απεριόριστη ομορφιά του περιβάλλοντος, ήταν η κατοικία της οικογένειας του γνωστού στους Πειραιώτες μουσικού ΠΑΝΟΥ ΦΑΚΙΟΛΑ, του οποίου ο ψηλόσωμος γιος ΔΩΡΟΣ ήταν διευθυντής της περίφημης, τότε, Φιλαρμονικής του Δήμου Πειραιά. Στην περιοχή της Φρεαττύδας υπήρχαν επίσης οι ψαροταβέρνες του ΜΟΥΚΑ, του ΓΟΥΖΟΥΑΣΗ καθώς και τα γνωστά ακόμη και στους Αθηναίους «ΜΠΑΚΑΛΙΑΡΑΚΙΑ» του Βλάχου, στην οδό Κωλέττη. Αργότερα, πάνω από τη θέση που βρίσκονταν οι μπανιέρες, μεταφέρθηκε το «ΜΑΝΤΡΑΚΙ» του Καρβούνη, που ήταν μέχρι τότε εγκατεστημένο πάνω από τη λέσχη του Ολυμπιακού. Το «Μαντράκι» είναι το μόνο μαγαζί, που λειτουργεί ακόμη και σήμερα. Στη δεκαετία του '50 στις ταβέρνες της Φρεαττύδας γύριζε ο περίφημος «μάγκας» ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΤΗΣ. Ήταν αδύνατος και κοντόσωμος και για να παίρνει ανάστημα, πάντα φορούσε παπούτσια με ψηλά τακούνια και καβουράκι.
Ο Γιώργος Μπάτης έβγαζε από την εσωτερική τσέπη του σακακιού του το ξακουστό μπαγλαμαδάκι του και τραγουδούσε: «Μπήκε ο λαγός, μπήκε ο πονηρός μες της παπαδιάς τα' αμπέλι» για το φιλοδώρημα των θαμώνων που τον συμπαθούσαν.
Μόνο μάγκας «δεν γέμιζε» το μάτι σου».
Αριστερά από τον ορμίσκο και απέναντι ακριβώς από 'κει που βρίσκεται η προτομή του ζωγράφου ΚΩΝ. ΒΟΛΑΝΑΚΗ, ήταν το γνωστό μοναδικό καφενείο του «ΦΑΝΟΥ», όπου συγκεντρώνονταν οι Φρεαττυδιώτες. Σήμερα στη θέση του έχει ανεγερθεί ένα τεράστιο γυάλινο κτίριο. Από την παλιά Φρεαττύδα έχει απομείνει μόνον η μικρή πλατεία με την προτομή του ποιητή που την ύμνησε, του ΛΑΜΠΡΟΥ ΠΟΡΦΥΡΑ (1879-1932), ο οποίος σύχναζε, σχεδόν καθημερινά, στις ταβέρνες της περιοχής και κυρίως στο μικρό παντοπωλείο του ΤΡΙΧΑ.
Τον Αύγουστο του 1923, στο καφενείο Παπασταφίδα, στου Βρυώνη, έγινε κοσμική συγκέντρωση της εκλεκτότερης κοινωνίας του Πειραιά λόγω της λειτουργίας του πρώτου ραδιοφώνου.