Για την τοπική διατήρηση της διαφορετικότητας (περιορισμένη μετανάστευση, δημογραφική ακμή, αναπτυξιακό χάσμα, πολιτισμικές διαφορές - βλ. Εικόνα 7 - κ.ά.), εκτός από τη φυσική γεωγραφική απομόνωση των πομακόφωνων οικισμών της Ροδόπης, σημαντικό ρόλο έπαιξε ο εγκλεισμός τους εντός της Επιτηρούμενης Ζώνης (Ε.Ζ.)
από το 1936. Η Ε.Ζ. δημιουργήθηκε κυρίως για στρατιωτικούς και πολιτικούς λόγους στο πλαίσιο της αντιμετώπισης του “από βορρά κινδύνου”. Αποτελούσε μια λωρίδα γης κατά μήκος των συνόρων με κυμαινόμενο πλάτος από 15-45 χλμ., το οποίο άλλαζε ανάλογα με τις διεθνείς και εσωτερικές συγκυρίες. Στο Σχήμα 2 φαίνονται τα όρια της Ε.Ζ. σε διαφορετικές χρονικές περιόδους. Μετά τον εμφύλιο περιορίστηκε σε έκταση, αλλά απέκτησε ιδιαίτερο πολιτικό και ιδεολογικό βάρος και παρέμεινε σε διοικητική ισχύ μέχρι τη συμβολική κατάργηση της λεγόμενης “μπάρας” στον Εχίνο το 1996 (βλ. Εικόνες 8 και 9).
Εντός της Ε.Ζ. δεν ίσχυαν οι ίδιες ελευθερίες με την υπόλοιπη Ελλάδα, παρά το γεγονός ότι οι κάτοικοί της ήταν Έλληνες πολίτες: (α) ήταν απαραίτητη ειδική άδεια της αστυνομίας για είσοδο-έξοδο (βλ. Εικόνα 10), (β) οι κάτοικοι (και οι Πομάκοι μεταξύ αυτών) είχαν “εσωτερικό διαβατήριο” για τις μετακινήσεις τους (βλ. Εικόνα 11) και απαγορευόταν να μετακινηθούν μόνιμα σε άλλο χωριό ή εκτός της Ε.Ζ., (γ) η άσκηση επαγγέλματος από μη ντόπιους ήταν απαγορευμένη και (δ) ο ρόλος της τότε Επιτροπής Στρατιωτικής Ασφάλειας (Ε.Σ.Α.) ήταν καθοριστικός στην επιτήρηση κάθε δραστηριότητας στην περιοχή. Η Ε.Σ.Α. μπορούσε ακόμη και να εκτοπίσει όσους θεωρούνταν ύποπτοι για την “ασφάλεια” της περιοχής.
και by the way οι επιτηρούμενες ζώνες δεν ήταν μόνο στην Θράκη αλλά σε όλα τα βόρεια χερσαία σύνορα μας.. .