καλα μπουρδελιω κοψε κατι
Τουρκία: Η οικονομία καταρρέει, θανάσιμος κίνδυνος για την Ελλάδα
Η στάση αυτή της Τουρκίας μπορεί να μην κοροϊδεύει κανένα και να κάνει τους περισσότερους να μιλούν για παράλογη και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, είναι όμως πολύ λογική για την ίδια την Τουρκική κυβέρνηση του Ερντογάν. Αποτελεί μονόδρομο πια για την Τουρκία που εκτός από τον Ισλαμικό χαρακτήρα που επέλεξε, έχει και μια ακόμα πιο σημαντική και επείγουσα οικονομική ανάγκη.
Η Τουρκία στους επόμενους μήνες αντιμετωπίζει νομοτελειακά το τέλος της. Τουλάχιστον το τέλος της Τουρκίας που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Το τέλος αυτό δεν αφορά μόνο τη μη αναστρέψιμη δημιουργία Κουρδικού κράτους αλλά και την κατάρρευση της οικονομίας της γενικότερα. Συνδυασμός που όχι μόνο μπορεί να οδηγήσει στην διάσπαση της Τουρκίας αλλά ίσως και στοναφανισμό της.
Στην τελευταία μας ανάλυση [2] αναδείξαμε το θέμα των «μυστηριωδών κεφαλαίων» που καλύπτουν το Τουρκικό δημόσιο έλλειμμα τα τελευταία χρόνια. Κεφάλαια που προέρχονται από χώρες του Κόλπου αλλά και από ύποπτες συναλλαγές αρχικά με το Ιράν και τελευταία με παράγοντες στην Συρία και το Ιράκ (πιθανότατα το ISIL και τις όποιες οικονομικές ή ακόμα και εξοπλιστικές δραστηριότητες έχει αυτό). Τα κεφάλαια αυτά ήρθαν στην επιφάνεια λόγω του ότι καλύπτουν ένα μεγάλο ποσοστό από το τρέχων δημοσιονομικό έλλειμμα της χώρας, συνεπώς έπρεπε να καταγράφονται.
Ο τρόπος όμως με τον οποίο παρουσιάζονται άμεσα κάθε φορά που ο διεθνής δανεισμός πέφτει, δείχνει προς την κατεύθυνση ότι τα χρήματα αυτά υπάρχουν γενικώς στο παρασκήνιο σε πιθανότατα πολύ μεγαλύτερους αριθμούς για να καλύπτουν σειρά αναγκών και δραστηριοτήτων. Απλά εμφανίζονται σε επίσημα έγγραφα όταν δεν μπορεί να γίνει αλλιώς.
Τα χρήματα αυτά είναι αναγκαία για την Τουρκία και για την ίδια την κυβέρνηση Ερντογάν που δεν έχουν την πολυτέλεια να τα στερηθούν την δεδομένη χρονική στιγμή καθότι το σύνολο της Τουρκικής οικονομίας βρίσκεται προ μιας ανάλογης κατάρρευσης με αυτήν που έζησε η Ελλάδα το 2009. Μόνο που για την Τουρκία δεν υπάρχει ούτε ΕΕ ούτε ισχυρό νόμισμα, πράγμα που κάνει την κατάσταση ακόμα χειρότερη όπως θα δούμε αμέσως.
Το Τουρκικό οικονομικό «θαύμα»
Το όλο οικονομικό «θαύμα» της Τουρκίας που στερέωσε και τον Ερντογάν στην σημερινή του θέση του «Σουλτάνου» είναι μια φούσκα που βασίζεται κατά κύριο λόγο στην έκρηξη του δανεισμού προς νοικοκυριά και επιχειρήσεις τα τελευταία 12 χρόνια (όπως ακριβώς συνέβη και στην Ελλάδα). Έναν δανεισμό που οδήγησαν κυρίως οι 4 Ισλαμικές τράπεζες της Τουρκίας δίνοντας αφειδώς καταναλωτικά και στεγαστικά δάνεια που με την σειρά τους έφεραν αύξηση του κατασκευαστικού τομέα και των εισαγωγών καταναλωτικών αγαθών.
Ο δανεισμός αυτός έχει ξεπεράσει ήδη κατά πολύ τα όρια του και αυξάνεται συνεχώς με φρενήρεις ρυθμούς (20% αύξηση φέτος μετά από ένα μέγιστο 45% το 2010). Με δεδομένο ότι το 80% των δανείων των Τουρκικών επιχειρήσεων είναι σε ξένο νόμισμα για λόγους χαμηλότερων επιτοκίων, η οποιαδήποτε υποτίμηση του Τουρκικού νομίσματος θα εκτοξεύσει το κόστος εξυπηρέτησης αυτών των δανείων σε σημείο ανικανότητας αποπληρωμής.
Παράλληλα, παρότι ο δανεισμός καλπάζει, η ίδια η Τουρκική παραγωγή έχει σχεδόν σταματήσει να αυξάνεται ενώ σε συγκεκριμένους πολύ βασικούς τομείς ήδη μειώνεται δραματικά. Μπορεί η Τουρκία να παρουσιάζει ανάπτυξη 2% αλλά μια πιο προσεκτική ματιά δείχνει ότι αυτό οφείλεται κυρίως στον Τραπεζικό τομέα και όχι στην πραγματική παραγωγική οικονομία.
Οι κατασκευές (κυριότερος τομέας μιας και παρέχει εργασία στον μεγάλο ανειδίκευτο Τουρκικό πληθυσμό) και η παραγωγή στην Τουρκία σχεδόν καταρρέουν σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Οι νέες άδειες για κατοικίες έπεσαν φέτος κατά 40% ενώ για άλλα είδη κτηρίων επίσης καταρρέουν όπως βλέπουμε στην εικόνα 1.
Παράλληλα ενώ η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε δραματικά, ο πληθωρισμός είχε την ακριβώς αντίθετη πορεία σύμφωνα με την εικόνα 2:
Η Τουρκική λίρα σχεδόν κατέρρευσε τον Ιανουάριο που μας πέρασε ενώ είναι δεδομένο ότι παρότι έχασε σχεδόν 50% σε σχέση με το δολάριο, νέες υποτιμήσεις είναι αναπόφευκτες στο άμεσο μέλλον.
Η Τουρκία αντιμετωπίζει όχι μόνο μια απότομη αναστροφή των οικονομικών της στο άμεσο μέλλον, αλλά και σημαντικές δυσκολίες στην ανάκαμψή τους μεσοπρόθεσμα. Η χώρα δεν έχειφυσικούς πόρους με τους οποίους να μιμηθεί τη Βραζιλία και τη Ρωσία και δεν έχει το ανθρώπινο δυναμικό για να ανταγωνιστεί με αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας.
Παρά το γεγονός ότι τα πανεπιστήμια παράγουν επιστήμονες, ο πληθυσμός της σε γενικές γραμμές είναι σε πολύ χαμηλό μορφωτικό επίπεδο σε σύγκριση με άλλες χώρες. Μόνο το 26% των Τούρκων είναι απόφοιτοι δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, σε σύγκριση με 44% στο Μεξικό, 64% στην Πορτογαλία, και 83% στην Πολωνία. [3]
Το εξαγωγικό της προφίλ κυριαρχείται από προϊόντα χαμηλής προστιθέμενης αξίας(κλωστοϋφαντουργία, ενδύματα, έπιπλα, ηλεκτρικές συσκευές, αυτοκίνητα), ενώ η Τουρκική βιομηχανίαδεν έχει καταφέρει ακόμα κάτι σημαντικό σε κανένα τομέα υψηλής τεχνολογίας.
Παρά την επιτυχία σε βιομηχανίες μέσης τεχνολογίας, η υπανάπτυξη της τουρκικής ενδοχώρας παραμένει ένα μεγάλο «αγκάθι» για την Τουρκική οικονομία και κοινωνία. Το ένα πέμπτο των τουρκικών γάμων είναι μεταξύ συγγενών (πρώτα ή δεύτερα ξαδέλφια), περίπου στο ίδιο επίπεδο όπως και στην Αίγυπτο.
Παραδοσιακά, οι γυναίκες δεν εργάζονται έξω από το σπίτι, παρά τις προόδους στη γυναικεία εκπαίδευση.Ιδίως μετά την Ισλαμική τροπή επί κυβερνήσεων Ερντογάν η γυναικεία εργασία χειροτέρεψε.Μόνο το 22% των γυναικών στην Τουρκία αναζήτησε απασχόληση το 2009, αντιθέτως με περισσότερο από 34% το 1988. Εν συγκρίσει, πάνω από 50% των γυναικών στον ανεπτυγμένο κόσμο εργάζονται.
Η κατάρρευση του γυναικείου εργατικού δυναμικού σαν ποσοστό συμμετοχής στην οικονομία είναι ένα εντυπωσιακό στοιχείο για το μέγεθος της αποτυχίας της χώρας να εκσυγχρονιστεί, καθώς και τον Ισλαμικό της προσανατολισμό. Το επίσημο ποσοστό ανεργίας της Τουρκίας ανέρχεται σε περίπου10% αλλά προσαρμοσμένο για την υποαπασχόληση των γυναικών της, το ποσοστό αυτό είναι πάνω από 25%. Επίσης, εκτιμάται, ότι περισσότερο από 40% της τουρκικής απασχόλησης είναι «μαύρο», σε σχέση με τον μέσο όρο των ανεπτυγμένων χωρών που είναι στα 18%.
Ο Ερντογάν έγινε δημοφιλής και παραμένει στην εξουσία γιατί έδωσε δουλειές και όραμα. Αυτό πια τελειώνει αν δεν τέλειωσε ήδη. Η πτώση των κατασκευών (μοναδικός κλάδος που είχε αύξηση εργασίας μέχρι πριν τις τελευταίες εκλογές, και που τώρα καταρρέει) θα βάλει το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της Τουρκικής οικονομίας αφήνοντας εκατομμύρια υπερχρεωμένους άνεργους σε μια χώρα χωρίς καν τις υποδομές και την πρόνοια της Ελλάδας, και χωρίς κανέναν πίσω της για στήριξη.
