Αρχαία Ελλάδα (Χειρουργικές επεμβάσεις)
Ο καθηγητής Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, τέως καθηγητής Ιστορίας της Ιατρικής και διευθυντής της Μονάδας Εντατικής Θεραπείας στο Ωνάσειο Καρδιοχειρουργικό Κέντρο κ. Στέφανος Γερουλάνος, λέει χαρακτηριστικά: «Οι πρώτες εγχειρήσεις αποδεικνύονται ήδη στη νεολιθική περίοδο καθώς έχουν βρεθεί δεκάδες κρανία με κρανιοανατρήσεις από διαφορετικά εργαλεία. Οι κρανιοανατρήσεις σε πολλές περιπτώσεις έχουν επουλωθεί πλήρως, γεγονός που καταδεικνύει ότι έγιναν για θεραπευτικό σκοπό. H συγκεκριμένη μέθοδος εφαρμόζεται και σήμερα, τεχνικά ακριβώς με τον ίδιο τρόπο. Μάλιστα έχουν βρεθεί χειροκίνητα εργαλεία (ειδικά τρυπάνια) που χρησιμοποιούνταν για τις επεμβάσεις αυτές τον 4ο αιώνα π.Χ. και τα οποία είναι πανομοιότυπα με τα σημερινά.»
«Αναφορά για διάνοιξη αποστημάτων», επισημαίνει ο κ. Γερουλάνος, «υπάρχει από την εποχή του Ιπποκράτη, ο οποίος εξέφρασε το αξίωμα «όπου εμφανίζεται συλλογή πύου, πρέπει να γίνεται διάνοιξη και να παροχετεύεται το πύον». O Ιπποκράτης έχει το θάρρος να διανοίξει ακόμα και εμπυήματα του θώρακος (συλλογή πύου μέσα σε θωρακική κοιλότητα), να αφαιρέσει με πλευροκόπο τμήματα 1-2 πλευρών, να πλύνει τον θώρακα με κρασί και μετά να τοποθετήσει στην πληγή πανιά ποτισμένα σε λάδι. Ας σημειωθεί ότι το κρασί περιέχει πολυφαινόλες που έχουν αντισηπτικές ιδιότητες, ενώ το οινόπνευμα που πιστεύαμε έως πρόσφατα ότι επιδρά είναι σε τόσο μικρό ποσοστό στο κρασί που δεν επαρκεί για να εξοντώσει τα βακτήρια. Το δε λάδι, καλύπτει τις επιφάνειες με αποτέλεσμα το οξυγόνο να μην το διαπερνά και επίσης σκοτώνει τα αναερόβια βακτήρια».
Από την εποχή του Ιπποκράτη γίνεται σχολαστική αποστείρωση των επιδέσμων, οι οποίοι σε όλες τις αρχαίες απεικονίσεις εμφανίζονται κάτασπροι. Πλένονταν με σαπούνι και καυτό νερό και κρέμονταν στον ήλιο. Και τα ράμματα απολυμαίνονταν σε καυτό λάδι.
Και στον τομέα της διάγνωσης η σύγχρονη ιατρική έχει υιοθετήσει γνώσεις του παρελθόν. Οπως επισημαίνει ο κ. Γερουλάνος «τα σημεία ενός αποστήματος περιέγραψε για πρώτη φορά τον 1ο αιώνα π.Χ. ο Κέλσος, ένας Ρωμαίος εγκυκλοπαιδιστής, ο οποίος συνέλεξε όλη την ιατρική γνώση της εποχής του και την κατέγραψε σε τόμο περί Ιατρικής. Εκεί αναφέρει ως σημεία του αποστήματος, το πρήξιμο, την ερυθρότητα, την τοπική αύξηση θερμοκρασίας δέρματος και τον τοπικό πόνο. Αυτά τα σημεία ισχύουν και σήμερα και σε αυτά βασίζεται η διάγνωση».
Μία από τις πιο χαρακτηριστικές περιγραφές στη θεραπεία των τραυμάτων βρίσκουμε στην «Αινειάδα» του Βιργιλίου. Οταν ο Αινείας πληγώθηκε από βέλος στο πόδι, ο γιατρός Ιάπυξ αναγκάστηκε να αφαιρέσει με ειδικό εργαλείο την αιχμή του βέλους και εν συνεχεία να πλύνει το τραύμα. Επειδή όμως δεν επουλωνόταν η πληγή, η θεά Αφροδίτη έφερε δίκταμο από την Κρήτη το οποίο και τοποθετήθηκε στην πληγή σαν αντισηπτικό και αιμοστατικό.
Ακόμα και σήμερα γνωρίζουμε ότι εάν δε βγει το ξένο σώμα από την πληγή εάν δεν καθαριστεί καλά το τραύμα και εάν δεν γίνει καλή αιμοστασία και απολύμανση δεν είναι δυνατόν να θρέψει η πληγή. Βλέπουμε λοιπόν ότι όχι μόνο η διάγνωση αλλά και η θεραπεία βασίζεται σε γνώσεις των αρχαίων γιατρών».
Θεραπεία με λασπόλουτρο «υπαινίσσεται» ο Ομηρος στην Ιλιάδα. Οπως αναφέρει, ο Φιλοκτήτης κατά την εκστρατεία κατά της Τροίας δέχθηκε δάγκωμα από φίδι στην Τένεδο. Οι σύντροφοί του λόγω της δυσοσμίας της πληγής αλλά και των κραυγών πόνου του τον άφησαν στη Λήμνο. «Τον εγκατέλειψαν άραγε τυχαία στη Λήμνο;» διερωτάται ο κ. Γερουλάνος και τονίζει «στο συγκεκριμένο νησί υπήρχε η περίφημη «λημναία γη», ένα είδος λάσπης που χρησιμοποιείτο από τότε για χρόνιες παθήσεις και μολυσμένα τραύματα. Μάλιστα, η λημναία γη ήταν στην αρχαιότητα τόσο ξακουστή, ώστε εξαγόταν σε πακέτα που έφεραν ειδική στάμπα για να φαίνεται η προέλευσή της, ακόμα και στη Ρώμη».
Ο κ. Γερουλάνος καταλήγει, «είμαστε όλοι μικροί νάνοι στις πλάτες των γιγάντων του παρελθόντος. Και βασιζόμαστε στη γνώση και την πείρα των παλαιότερων γιατρών, τα οποία σε πολλές περιπτώσεις χάνονται στο βάθος της ιστορίας».
