Διάρθρωση της Ορθοδόξου Εκκλησίας
«Τους Επισκόπους εκάστου Έθνους ειδέναι χρη τον εν αυτοίς πρώτον και ηγείσθαι αυτόν ως κεφαλήν» [ΛΔ’ Αποστολικός Κανών]
Η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία περιλαμβάνει :
Α. Τέσσερα (4) Αρχαία ή Πρεσβυγενή Πατριαρχεία:
1. Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως («Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως, Νέας Ρώμης και Οικουμενικός Πατριάρχης») με έδρα την Κωνσταντινούπολη.
2. Πατριαρχείο Αλεξανδρείας («Πάπας και Πατριάρχης της Μεγάλης πόλεως Αλεξανδρείας, Λιβύης, Πενταπόλεως, Αιθιοπίας και πάσης Αφρικής, Πατήρ Πατέρων, Ποιμήν Ποιμένων, Αρχιερεύς Αρχιερέων, τρίτος και δέκατος των Αποστόλων και Κριτής της Οικουμένης») με έδρα την Αλεξάνδρεια.
3. Πατριαρχείο Αντιοχείας («Πατριάρχης της Μεγάλης Θεουπόλεως Αντιοχείας, Συρίας, Αραβίας, Κιλικίας, Ιβηρίας τε και Μεσοποταμίας και πάσης Ανατολής») με έδρα τη Δαμασκό.
4. Πατριαρχείο Ιεροσολύμων («Πατριάρχης της Αγίας Πόλεως Ιερουσαλήμ και πάσης Παλαιστίνης, Συρίας, Αραβίας, πέραν του Ιορδάνου, Κανά της Γαλιλαίας και Αγίας Σιών») με έδρα τα Ιεροσόλυμα.
Β. Πέντε (5) Νεώτερα Πατριαρχεία:
1. Πατριαρχείο Ρωσίας («Πατριάρχης Μόσχας και πάσης Ρωσίας») με έδρα τη Μόσχα.
2. Πατριαρχείο Σερβίας («Αρχιεπίσκοπος Πεκίου, Μητροπολίτης Βελιγραδίου και Καρλοβικίου και Πατριάρχης των Σέρβων») με έδρα το Βελιγράδι.
3. Πατριαρχείο Ρουμανίας («Αρχιεπίσκοπος Βουκουρεστίου, Μητροπολίτης Μουντένια και Δοβρουτζάς και Πατριάρχης Ρουμανίας») με έδρα το Βουκουρέστι.
4. Πατριαρχείο Βουλγαρίας («Μητροπολίτης Σόφιας και Πατριάρχης πάσης Βουλγαρίας») με έδρα τη Σόφια.
5. Πατριαρχείο Γεωργίας («Αρχιεπίσκοπος Μιτσχέτης και Τιφλίδος και Καθολικός Πατριάρχης πάσης Γεωργίας») με έδρα την Τιφλίδα.
Γ. Αυτοκέφαλες Εκκλησίες:
1. Εκκλησία της Κύπρου («Αρχιεπίσκοπος Νέας Ιουστινιανής και πάσης Κύπρου») με έδρα τη Λευκωσία.
2. Εκκλησία της Ελλάδος («Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος») με έδρα την Αθήνα.
3. Εκκλησία της Πολωνίας («Μητροπολίτης Βαρσοβίας και πάσης Πολωνίας») με έδρα την Βαρσοβία.
4. Εκκλησία της Αλβανίας («Αρχιεπίσκοπος Τιράνων, Δυρραχίου και πάσης Αλβανίας») με έδρα τα Τίρανα.
5. Εκκλησία της Τσεχίας και Σλοβακίας («Μητροπολίτης πάσης Τσεχίας και Σλοβακίας») με εναλλασσόμενη έδρα.
* Δ. Αυτόνομες Εκκλησίες:
1. Φινλανδίας («Αρχιεπίσκοπος Καρελίας και πάσης Φιλανδίας»)
2. Εσθονίας («Μητροπολίτης Εσθονίας»)
3. Ορθόδοξη Αρχιεπισκοπή Αχρίδος («Αρχιεπίσκοπος Αχρίδος, Μητροπολίτης Σκοπίων και Έξαρχος του Πατριάρχη Σερβίας») με έδρα την Αχρίδα. Διώκεται από την κυβέρνηση της ΠΓΔΜ. Η αυτονομία της έχει χορηγηθεί από το Πατριαρχείο Σερβίας.
Υπό την άμεση δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου τελούν:
1. Η Αρχιεπισκοπή Κρήτης.
2. Οι Μητροπόλεις της Δωδεκανήσου.
3. Οι Μητροπόλεις της Κρήτης.
4. Η Αρχιεπισκοπή Αμερικής.
5. Η Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας.
6. Η Αρχιεπισκοπή Θυατείρων και Μεγάλης Βρεττανίας.
7. Η Μητρόπολις Γαλλίας.
8. Η Μητρόπολις Γερμανίας.
9. Η Μητρόπολις Αυστρίας.
10. Η Μητρόπολις Σουηδίας.
11. Η Μητρόπολις Βελγίου.
12. Η Μητρόπολις Νέας Ζηλανδίας.
13. Η Μητρόπολις Ελβετίας.
14. Η Μητρόπολις Ιταλίας.
15. Η Μητρόπολις Τορόντο.
16. Η Μητρόπολις Παναμά.
17. Η Μητρόπολις Μπουένος Άιρες.
18. Η Μητρόπολις Χονγκ Κονγκ.
19. Η Μητρόπολις Σιγκαπούρης.
20. Η Μητρόπολις Κορέας.
21. Η Μητρόπολις Ισπανίας και Πορτογαλίας.
ενώ ο Οικουμενικός Πατριάρχης έχει και άμεση δικαιοδοσία: α) στην νήσο Πάτμο (Πατριαρχική Εξαρχία – Ιερά Μονή Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου), β) στην Μοναστική Πολιτεία του Αγίου Όρους, γ) στη Σταυροπηγιακή μονή της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας στη Χαλκιδική και δ) στη Σταυροπηγιακή μονή των Βλατάδων στη Θεσσαλονίκη.
Η Διοίκηση των Μητροπόλεων των «Νέων Χωρών» στην Ήπειρο, Μακεδονία και Δυτική Θράκη ασκείται προσωρινά «επιτροπικώς» από την Εκκλησία της Ελλάδος, σύμφωνα με την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη της 4ης Σεπτεμβρίου 1928.
Σημειωτέον ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν έχει κοινό διοικητικό κέντρο. Όλες οι Εκκλησίες θεωρούνται ίσης αξίας, φέρουσες μόνο “πρεσβεία λειτουργικής τιμής”. Η ενότητά της στηρίζεται στην "Κοινωνία Αγάπης" μεταξύ των Προκαθημένων και την αναγνώριση που λαμβάνουν, με "Ειρηνικές Επιστολές", από τις άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες, βάσει της κανονικότητας της εκλογής τους από την Ιερά Σύνοδο της τοπικής Εκκλησίας που ανήκουν.
