Μιας και ο Γιωργάκης θα μας κάνει Δανία, τουλάχιστον ας γνωρίζουμε μερικά πράγματα για τις Χώρες του Βορρά...
Σκανδιναβικό μοντέλο: Το μεγάλο ελληνικό στοίχημα για την οικονομία
Παράδειγμα προς ... μίμηση τείνουν να αποτελέσουν τα οικονομικά μοντέλα που αναπτύχθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες στις Χώρες του Βορρά, με τη Δανία και τη Σουηδία να πρωτοστατούν στην καινοτομία, τις επενδύσεις σε γνώση και νέες τεχνολογίες, την προσέλκυση ξένων κεφαλαίων και τη δημιουργία εύρυθμων ανοιχτών αγορών.
Τα σκανδιναβικά κράτη τόλμησαν και επέκτειναν το κοινωνικό κράτος, διαμορφώνοντας ένα κλίμα εμπιστοσύνης και ασφάλειας, με το αίσθημα ότι οι δημοκρατικοί θεσμοί λειτουργούν.
Κράτη όπως η Δανία, η Σουηδία και η Φινλανδία θεωρούνται από τους ειδικούς ως η επιτομή μιας μοντέρνας ευημερούσας δημοκρατίας.
Κύρια γνωρίσματά τους είναι, μεταξύ άλλων, οι υψηλοί φόροι εισοδήματος, η έντονη κρατική προστασία για τον πολίτη, η σημαντική ανάπτυξη των κλάδων υψηλής τεχνολογίας, η ανάπτυξη της «πράσινης» οικονομίας, το υψηλό επίπεδο της δημόσιας υγείας και περίθαλψης και ένα ιδιαίτερα παραγωγικό εκπαιδευτικό σύστημα.
Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που συγκαταλέγονται στο «τοπ 10» του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ με τις πλέον ανταγωνιστικές χώρες του πλανήτη, αλλά και στην 20άδα της Παγκόσμιας Τράπεζας με τα κράτη που διαθέτουν το καλύτερο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Μια σύντομη «ακτινογραφία» τους έχει ως εξής:
- Δαπάνες κοινωνικής προστασίας
Το σύνολο σχεδόν των υπηρεσιών πρόνοιας παρέχεται στις σκανδιναβικές χώρες από το κράτος. Είναι ενδεικτικό ότι οι δαπάνες κοινωνικής προστασίας αντιστοιχούν στη Σουηδία στο 30,7% του ΑΕΠ, ενώ στη Δανία και τη Φινλανδία στο 29,1% και 26,2% αντίστοιχα.
- Εκπαίδευση
Στην Ε.Ε. των «27» το μέσο ποσοστό των δαπανών για την παιδεία επί του ΑΕΠ της κάθε χώρας είναι 5,1%. Υπάρχουν και χώρες που κάνουν μεγάλες δαπάνες για την παιδεία των κατοίκων τους, όπως η Δανία με 8,5% του ΑΕΠ της ή η Σουηδία με 7,3% του ΑΕΠ της.
Στις σκανδιναβικές, εξάλλου, χώρες οι δαπάνες των νοικοκυριών για παιδεία είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη (π.χ. Φινλανδία 0,2% και Δανία 0,4%).
- Έρευνα και τεχνολογία
Πρώτες σε επενδύσεις στην Έρευνα και την Ανάπτυξη στην Ευρώπη έρχονται η Σουηδία (3,60% επί του ΑΕΠ) και η Φιλανδία (3,47%). Ακολουθεί η Δανία με 2,55%.
- Φορολογία
Η φορολογική πολιτική απέναντι στις επιχειρήσεις έχει ως σκοπό να μη στρεβλώνει τα επενδυτικά κίνητρα των επιχειρήσεων. Οι εταιρικοί φορολογικοί συντελεστές είναι αρκετά χαμηλοί (28% σε Δανία και Σουηδία) και δε δημιουργούνται αντικίνητρα για επενδύσεις που θα επηρεάσουν τον οικονομικό και κατ’ επέκταση τον κοινωνικό ιστό.
Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τους συντελεστές του ΦΠΑ.
Είναι ενδεικτικό ότι οι σκανδιναβικές χώρες διατηρούν το υψηλότερο ποσοστό φορολόγησης στην Ευρώπη, με τη Δανία να φτάνει το 34% και να αναδεικνύεται «πρωταθλήτρια» στη φορολογία επί της κατανάλωσης.
Ιδιαίτερα υψηλοί είναι και οι φόροι εισοδήματος (14,6% Σουηδία και 25,2% Δανία) και κεφαλαίου (7,8% σε Δανία και Φινλανδία).
Τα χαμηλότερα ποσοστά κοινωνικών εισφορών παρουσιάζονται σε χώρες όπως η Δανία και η Ιρλανδία (γύρω στο 5,5%), ενώ στην πραγματικότητα το δανέζικο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης χρηματοδοτείται από τη γενική φορολογία.
- Υγεία
Ιδιαίτερα υψηλές είναι οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία στις χώρες του Βορρά, όπου οι πολίτες απολαμβάνουν με κύρια ευθύνη του δημοσίου υψηλές υπηρεσίες. Συγκεκριμένα στη Δανία και τη Σουηδία φτάνουν στο 9,5% και 9,2% αντίστοιχα, ενώ στη Φινλανδία διαμορφώνονται στο 8,2%.
- Συνταξιοδοτικό
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΟΣΑ για τις συντάξεις ο μέσος Δανός έχει σχετικά υψηλό (80-83%) ποσοστό αναπλήρωσης, ενώ ο μέσος Σουηδός και ο μέσος Φιλανδός θα πάρουν σύνταξη 63,7% ο πρώτος και 63,4% ο δεύτερος των τελευταίων αποδοχών τους.
Στη Δανία υπάρχει πλατιά συναίνεση μεταξύ των πολιτικών κομμάτων για την ανάγκη αλλαγών στο ασφαλιστικό, καθώς όλοι συνειδητοποιούν πόσο μεγάλες είναι οι προκλήσεις της γήρανσης του πληθυσμού, της αύξησης του προσδόκιμου ζωής και των αυστηρών νόμων κατά της μετανάστευσης. Το 2006 αποφασίστηκε η αύξηση των ορίων ηλικίας από τα 65 στα 67 έτη.
Η αύξηση θα επέλθει σταδιακά, με τα όρια να αυξάνονται κατά έξι μήνες τα έτη 2024, 2025, 2026 και 2027, και με την πρόβλεψη ότι, εάν συνεχίσει να αυξάνεται το προσδόκιμο ζωής, θα αυξάνεται και το όριο συνταξιοδότησης.
Στη Φινλανδία, όπου παρέχεται κατώτατη σύνταξη σε όλους τους πολίτες εφόσον έχουν πάνω από 40 χρόνια διαμονής στη χώρα, περίπου το 15% των εργαζομένων μετέχουν σε σχήματα ιδιωτικής ασφάλισης καταβάλλοντας εισφορές που δεν υπερβαίνουν το 4% του μισθού.
-«Πράσινη» οικονομία
Ενεργειακά ανεξάρτητη κατέστη η Δανία με τη στροφή της σε εναλλακτικές μορφές ενέργειας, καθώς επίσης την επιβολή φόρων στη βενζίνη, τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακος και την οικοδομή χωρίς της τήρηση περιβαλλοντικών προτύπων.
Κύριο μεταφορικό μέσο για έναν στους δύο Δανούς αποτελεί το ποδήλατο ακόμη και ο καιρός δεν το επιτρέπει.
Το 20% του ηλεκτρισμού προέρχεται από την αιολική ενέργεια, όταν την ίδια ώρα στις ΗΠΑ το αντίστοιχο ποσοστό είναι μόλις 1%.
Οι επενδύσεις στην «πράσινη οικονομία» έχουν συμβάλλει στη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας με το ποσοστό ανεργίας να κινείται εν μέσω οικονομικής κρίσης λίγο πάνω από το 6%.
Στη Δανία βρίσκεται το νησί Σάμσο, 4.300 κατοίκων, που έχει αυτονομηθεί ενεργειακά από την υπόλοιπη χώρα, χάρη στο δίκτυο ανεμογεννητριών, ηλιακών συλλεκτών και εργοστασίων καύσης βιομάζας.
Η σουηδική κυβέρνηση, από την πλευρά της, προσπαθεί να πείσει τους Ευρωπαίους εταίρους να θεσπίσουν τη φορολόγηση των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων.
Οι Σουηδοί εφάρμοσαν ήδη από το 1991 ένα φόρο εκπομπής θερμοκηπικών αερίων, επί της κατανάλωσης ενέργειας. Έκτοτε οι εκπομπές θερμοκηπικών αερίων έχουν μειωθεί κατά 9%.
Ο «πράσινος» αυτός φόρος αποφέρει στο σουηδικό δημόσιο ετησίως 1,4 δισ. ευρώ.
Οι Σουηδοί θεωρούν επίσης πως η εφαρμογή ενός πανευρωπαϊκού φόρου επί των εκπομπών θερμοκηπικών αερίων θα στείλει ισχυρό πολιτικό μήνυμα υπέρ της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει». Επιπλέον, η εφαρμογή αυτού του φόρου είναι απλή.
Η Σουηδία βέβαια είναι ευνοημένη σε σχέση με πολλούς εταίρους της σε ό,τι αφορά την εφαρμογή τέτοιων φόρων, καθώς είναι ένα από τα ολιγότερο εξαρτημένα από το πετρέλαιο κράτη.
Η ηλεκτροδότηση της χώρας εξασφαλίζεται σχεδόν πλήρως από τους πυρηνικούς της σταθμούς, ενώ μαζί με τη Φιλανδία παράγει την περισσότερη ενέργεια από μη-ορυκτά καύσιμα, ιδίως τη βιομάζα που συλλέγεται από τα δάση της χώρας.
Της Κατερίνας Κοσμά, ΗΜΕΡΗΣΙΑ