μαλάκας είναι αλλά ας μην το κάνουμε θέμα τώρα. Εχει περγαμηνές και περγαμηνές δε χρειάζεται να τον καμαρώνουμε κιόλας. Το πράττει απο μόνος του.
Επί της ουσίας.....
.....
Με αφορμή τραγικά δυστυχήματα που στοίχισαν τη ζωή σε εκατοντάδες ανθρώπους, όπως οι καταρρεύσεις κτιρίων στους σεισμούς της Αθήνας το Σεπτέμβριο του 1999 και ειδικότερα στα εργοστάσια της ΡΙΚΟΜΕΞ Α.Ε. και της ΦΑΡΑΝ Α.Ε., το πολύνεκρο ναυάγιο του Εξπρές ΣΑΜΙΝΑ, το δυστύχημα των μαθητών στα ΤΕΜΠΗ και η πτώση του λεωφορείου στον ποταμό ΑΛΙΑΚΜΟΝΑ έχουμε ενώπιον μας αυτό που ο Ανδρουλάκης έχει ονομάσει ως φαινόμενο "μεταλλαγής περιπτώσεων ανθρωποκτονίας από αμέλεια σε κατηγορίες για εγκλήματα με ενδεχόμενο δόλο" και είναι ένα πρόβλημα πέρα από το Ποινικό Δίκαιο. (αυτό το τονίζω ιδιαίτερα). Να επισημάνω επίσης ότι κλασσικό παράδειγμα που μας ενδιαφέρει όλους είναι αυτό των δυστυχημάτων όπου ο οδηγός είχε πιει τον άμπακο, ή έτρεχε με 200 στην παραλιακή οπότε βρίσκεται ενώπιον του κινδύνου να του καταλογιστεί ενδεχόμενος δόλος και να πάει για ανθρωποκτονία από πρόθεση
Οι δύο έννοιες που δημιουργούν πρόβλημα είναι αυτή του ενδεχόμενου δόλου και της ενσυνείδητης αμέλειας
Η σπουδαιότητα της διάκρισης αυτής γίνεται αντιληπτή από το γεγονός ότι στην περίπτωση του ενδεχόμενου δόλου το αδίκημα της ανθρωποκτονίας διώκεται σε βαθμό κακουργήματος και επιβάλλεται σε βάρος του υπαιτίου μέχρι και η ποινή της ισοβίου καθείρξεως, ενώ στην περίπτωση της ενσυνείδητης (έστω) αμέλειας το αδίκημα της ανθρωποκτονίας διώκεται σε βαθμό πλημμελήματος και επιβάλλεται σε βάρος του υπαιτίου ποινή φυλακίσεως το μέγιστο 5 ετών.
Σε μια πρώτη απλουστευτική προσέγγιση θα λέγαμε ότι ενδεχόμενος δόλος υπάρχει όταν ο δράστης προβλέπει από την πράξη του ότι θα προέλθει ένα αξιόποινο αποτέλεσμα, στις προαναφερθείσες περιπτώσεις θάνατος μεγάλου αριθμού ανθρώπων, και δεν απέχει από την ενέργεια του αυτή αποδεχόμενος έτσι το αποτέλεσμα. Διαφέρει δε από την ενσυνείδητη αμέλεια κατά το ότι σε αυτήν ο δράστης δεν αποδέχεται το αξιόποινο αποτέλεσμα, αλλά από απερισκεψία ενεργεί αφού πιστεύει ότι σε τελική ανάλυση θα το αποφύγει. Όμως τα πράγματα είναι κάπως πιο περίπλοκα :
Η διατύπωση ενός όμως απόλυτου κριτηρίου διάκρισης των εννοιών ενδεχόμενος δόλος - ενσυνείδητη αμέλεια αποβαίνει δυσχερής καθώς τα όρια μεταξύ τους δεν είναι ευκρινή.
Έχουν προταθεί εμπειρικά κριτήρια για το θετικό προσδιορισμό του ενδεχόμενου δόλου :1Το εν γνώσει του δράστη υψηλό ποσοστό επικινδυνότητας της πράξης
2 Η μεγιστοποίηση του κέρδους του
3 Οι δηλώσεις του δράστης πριν, κατά ή μετά την πράξη
4 Η λήψη μέτρων από το δράστη για την αυτοπροστασία του
5 Η εμμονή του δράστη στην επικίνδυνη δράση του από ιδιοτελούς σκοπούς.
Αντίστοιχα κριτήρια αποκλεισμού του ενδεχόμενου δόλου έχουν επίσης προταθεί :
1.Όταν ο δράστης έχει την αίσθηση ότι η κατάσταση ελέγχεται, χωρίς η υπέρβασή της να εξαρτάται από την τύχη
2. Η λήψη αποτρεπτικών μέτρων για τη μη πραγμάτωση του κινδύνου (κριτήριο στο οποίο αποβλέπει τελευταία η ελληνική νομολογία)
3. Η αμοιβαιότητα του κινδύνου
4. Η επανάληψη της ίδιας επικίνδυνης συμπεριφοράς στο παρελθόν χωρίς να έχει δημιουργηθεί πρόβλημα
Σήμερα η ελληνική νομολογία πλέον δέχεται ότι ενδεχόμενος δόλος συντρέχει και όταν ο δράστης προκειμένου να επιτύχει το σκοπό του, συμβιβάστηκε με το προβλεφθέν αξιόποινο αποτέλεσμα, έστω και αν αυτό δεν ήταν αποδεκτό ή και αν δεν επιθυμούσε την επέλευσή του ή και αν στην ουσία του ήταν δυσάρεστο. Έτσι η ελπίδα αποφυγής του πιθανολογούμενου αποτελέσματος δεν αρκεί για τη θεμελίωση αμέλειας αλλά αντιθέτως ενσυνείδητη αμέλεια θεμελιώνει ΜΟΝΟ η πίστη αποφυγής του. Έτσι ο δράστης αν και προβλέπει το εγκληματικό αποτέλεσμα ως πιθανό, εντούτοις συνεχίζει να πράττει αδιαφορώντας για την επέλευσή του. Στα περισσότερα ατυχήματα του τύπου που αναφέρθηκαν στην αρχή η νομολογία δέχτηκε ως βασικό κριτήριο για τον προσδιορισμό της μορφής της υπαιτιότητας την ιδιοτέλεια των σκοπών των υπαιτίων.
Το πρόβλημα αυτής της θεωρίας είναι ότι βουλητικό στοιχείο διαπιστώνει μόνο ως προς τη διακινδύνευσης ενώ ως προς το αποτέλεσμα σιωπά. Δίνουμε δηλ βάρος στην αποδοχή της επικίνδυνης συμπεριφοράς και όχι στην αποδοχή του αποτελέσματος για την οποία δεχόμαστε ότι αρκεί να συναχθεί από τα άλλα εμπειρικά στοιχεία
Κατά συνέπεια έχει υποστηριχτεί ορθότερα ότι το μόνο που μπορεί να γίνει για τη χάραξη ορίων μεταξύ ενδεχόμενου δόλου και ενσυνείδητης αμέλειας είναι μια διαδικασία συγκρίσεων: Όσο πιο έντονη είναι η εσωτερική συμμετοχή του δράστη στην πρόκληση του αποτελέσματος, τόσο μεγαλύτερη είναι και η κοινωνική αποδοκιμασία της πράξεως και επομένως τόσο περισσότερο υποστηρίξιμη είναι η εκδοχή του ενδεχόμενου δόλου.
Η τυχόν χειραγώγηση της έννοιας του ενδεχόμενου δόλου από τη νομολογία, η οποία εμπνέεται από κοινωνικοπολιτικές σκοπιμότητες, όπως η κατασίγαση του αναβρασμού που έχει προκληθεί στην κοινή γνώμη με αποτέλεσμα την επιλογή της λύσης του ενδεχόμενου δόλου από αυτή της ενσυνείδητης αμέλειας, δεν μπορεί να αποτελέσει πρόσφορο μέσο αντεγκληματικής πολιτικής διότι το δικαιοπολιτικό κόστος που προκύπτει από τη δογματική αυτή εκτροπή είναι ασύγκριτα βαρύτερο και διαρκέστερο από την πρόσκαιρη ικανοποίηση μιας διαταραγμένης κοινής γνώμης.
Η μεγάλη πλειοψηφία των στοιχείων που χρησιμοποίησα αντλήθηκαν από εκδήλωση του ΔΣΑ σε συνεργασία με τους τομείς Ποινικών και Εγκληματολογικών Επιστημών των Νομικών Σχολών Αθηνών και Θράκης
Παραθέτω επίσης παρακάτω το Βούλευμα του Αρείου Πάγου Αριθμ. 418/1999 (σε Συμβούλιο)
Προεδρεύων ο Αντιπρόεδρος Κ. Λυμπερόπουλος
Εισηγητής ο Αρεοπαγίτης Σ. Μοσχολέας
Εισαγγελεύς Γ. Κλειδαράς
«Στην εξεταζόμενη περίπτωση, το Συμβούλιο Εφετών Ιωαννίνων... δέχθηκε... τα ακόλουθα: Την 27 Μαρτίου 1998, και περί ώρα 19.40, ο κατηγορούμενος (ήδη αναιρεσείων),αν και είχε προηγουμένως καταναλώσει σοβαρή ποσότητα οινοπνευματωδών ποτών, τόσο στην οικία του το μεσημέρι, όσο και σε καφενείο του χωριού Κ.Α. (λίγο πριν το ατύχημα), επιβιβάστηκε στο υπ' αριθμ. κυκλοφορίας [...] ΙΧΕ αυτοκίνητό του και εκινήθη, οδηγώντας στην Ε.Ο. Αρτας-Τρικάλων, με κατεύθυνση προς Τρίκαλα. Στο ύψος του 15ου χιλιομέτρου της ανωτέρω οδού, εξαιτίας της καταναλώσεως της ικανής ποσότητας των οινοπνευματωδών ποτών, γεγονός το οποίο δεν του επέτρεπε την ασφαλή και νηφάλια οδήγηση του οχήματός του, έχασε τον έλεγχο τούτου, παρεξέκλινε της πορείας του, εισήλθε αιφνιδίως και ανεπιτρέπτως (χωρίς κάποιος λόγος να επιβάλει τούτο) στο αντίθετο, προς την κατεύθυνσή του, ρεύμα κυκλοφορίας προς Αρτα, όπου τη στιγμή εκείνη εκινείτο κανονικά το υπ' αριθμ. κυκλοφορίας [...] δίκυκλο μοτοποδήλατο, οδηγούμενο από τον Ε.Χ. και συγκρούσθηκε με αυτό, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο οδηγός του, υποστάς βαρύτατη κρανιοεγκεφαλική κάκωση...
Από τα ανωτέρω εκτεθέντα, συνεχίζει το Συμβούλιο Εφετών, με βεβαιότητα προκύπτει ότι ο κατηγορούμενος κατανάλωσε ικανή ποσότητα οινοπνευματωδών ποτών (4 τσίπουρα την μεσημβρία πριν από το γεύμα και άλλα 5 πριν από το ατύχημα) και οδήγησε ευθύς αμέσως το αυτοκίνητό του, γνωρίζοντας ότι, όχι απλώς είναι ενδεχόμενο, αλλ' ότι είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει ατύχημα και να σκοτώσει άνθρωπο, και δεν απέσχε από την ενέργεια αυτή, αλλά ενήργησε αποδεχόμενος την πραγμάτωση του ανωτέρω αξιοποίνου αποτελέσματος...
Αξιοσημείωτο τυγχάνει το γεγονός, ότι ο κατηγορούμενος (ήδη αναιρεσείων) κατά το παρελθόν έχει κατηγορηθεί και καταδικασθεί για ανθρωποκτονία εξ αμελείας και κατ' επανάληψη, για παραβάσεις του άρ. 42 ΚΟΚ δηλαδή για οδήγηση οχήματος υπό την επήρεια οινοπνεύματος, πράξεις για τις οποίες του έχουν επιβληθεί ποινές φυλακίσεως και οι παρεπόμενες της αφαιρέσεως της άδειας ικανότητας οδηγού. Το γεγονός όμως αυτό δεν τον αποθάρρυνε από το να συνεχίζει να οδηγεί σε κατάσταση μέθης το αυτοκίνητό του, και στη συγκεκριμένη περίπτωση να οδηγεί με περιεκτικότητα οινοπνεύματος στο αίμα 2,37 mg/100 mΙ (όπως απεδείχθη μετά το ατύχημα) προκαλώντας τη σύγκρουση με το υπ' αριθ. κυκλοφορίας δίκυκλο μοτοποδήλατο και τον θανάσιμο τραυματισμό του οδηγού αυτού.
...Παραπονείται τέλος ότι εσφαλμένως παραπέμπτεται να δικασθεί για την πράξη της ανθρωποκτονίας από πρόθεση με ενδεχόμενο δόλο, ενώ έπρεπε να παραπεμφθεί ως υπαίτιος ανθρωποκτονίας εξ αμελείας, καθ' όσον, ναι μεν οδηγούσε υπό την επήρεια του οινοπνεύματος ως συνήθως, πλην όμως δεν απεδέχθη την επέλευση της πιθανής τελέσεως της ανθρωποκτονίας.. 'Ομως η ενέργειά του να καταναλώσει ικανή ποσότητα οινοπνευματωδών ποτών (4 τσίπουρα την μεσημβρία και 5 προ του ατυχήματος) και στη συνέχεια να οδηγήσει το αυτοκίνητό του, γνωρίζοντας και αποδεχόμενος τους κινδύνους και τα τυχόν αποτελέσματα τα οποία θα είχε αυτή η ενέργειά του, όπως τον θάνατο κάποιου, αποχρώντως βεβαιώνει την πράξη της ανθρωποκτονίας από πρόθεση και άγει στην κρίση ότι, ορθώς και το Συμβούλιο Πλημ/κών Αρτας έκρινε με το πρωτόδικο βούλευμα ότι προέκυψαν αποχρώσες ενδείξεις εναντίον του κατηγορουμένου και με τον προσήκοντα χαρακτηρισμό τον παρέπεμψε στο ακροατήριο του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου να δικασθεί για τις αξιόποινες πράξεις της ανθρωποκτονίας από πρόθεση, με ενδεχόμενο δόλο.... (εδώ το Συμβούλιο Εφετών Ιωαννίνων συμφωνεί με το Συμβούλιο Πλημ/κών Άρτας)
ΑΛΛΑ ο ΑΠ έχει άλλη γνώμη
Αυτές όμως και μόνον οι παραδοχές του Συμβουλίου Εφετών, δεν είναι ικανές να συγκροτήσουν την έννοια του ενδεχόμενου δόλου ανθρωποκτονίας. Διότι, ναι μεν το προσβαλλόμενο βούλευμα διαλαμβάνει ότι ο αναιρεσείων-κατηγορούμενος ενήργησε αποδεχόμενος την πραγμάτωση του αξιοποίνου αποτελέσματος, αλλά δεν παραθέτει τα αναγκαία πραγματικά περιστατικά, βάσει των οποίων μπορεί να διαγνωσθεί αν συνέτρεχε τέτοια αποδοχή, ή μήπως συνέτρεχε ενσυνείδητη αμέλεια. Ούτε για τον ενδεχόμενο δόλο του αναιρεσείοντος αρκεί η προηγούμενη επανειλημμένη οδήγηση υπό την επήρεια οινοπνεύματος και η καταδίκη του για συναφείς παραβάσεις και ανθρωποκτονία από αμέλεια. Επιπλέον, στο αιτιολογικό του προσβαλλομένου βουλεύματος παρατηρείται αντίφαση κατά την έκθεση των συνθηκών και αιτίων της συγκρούσεως, από την οποία προήλθε το αξιόποινο αποτέλεσμα, αφού αρχικά μεν αναφέρεται, ότι ο αναιρεσείων υπό την επήρεια του οινοπνεύματος έχασε τον έλεγχο του αυτοκινήτου και εισήλθε στο αντίθετο ρεύμα πορείας, ενώ στη συνέχεια γίνεται δεκτό, ότι εκινείτο στο αντίθετο ρεύμα πορείας και λόγω του οινοπνεύματος δεν ηδυνήθη να επαναφέρει το όχημα στην κανονική πορεία του.'Ετσι, δεν μπορεί ο Αρειος Πάγος να ελέγξει αν εφαρμόστηκε ορθώς η διάταξη του άρ. 27 παρ. 1 περ. β' του ΠΚ για τον ενδεχόμενο δόλο και η απόφαση δεν έχει νόμιμη βάση. Κατά συνέπεια, είναι βάσιμος ο σχετικός από το άρ. 484 παρ. 1 στοιχ. β' του ΚΠΔ λόγος αναιρέσεως και πρέπει να αναιρεθεί το προσβαλλόμενο βούλευμα και να παραπεμφθεί η υπόθεση για νέα κρίση στο ίδιο Συμβούλιο Εφετών, διότι είναι δυνατή η σύνθεσή του από άλλους δικαστές».
Η αντίθετη πρόταση! του Αντεισαγγελέως Γ. Κλειδαρά, έχει κατά το ενδιαφέρον μέρος της, ως εξής:
Η ενέργειά του να καταναλώσει ικανή ποσότητα (4 την μεσημβρία και 5 προ του ατυχήματος καθ' ομολογίαν του) οινοπνευματωδών ποτών και δη τσίπουρα και εν συνεχεία να οδηγήσει το αυτοκίνητό του, γνωρίζοντας και αποδεχόμενος τους κινδύνους και τα τυχόν αποτελέσματα τα οποία θα είχε αυτή (η ενέργειά του) όπως τον θάνατο κάποιου, αποχρώντως βεβαιοί την πράξη της ανθρωποκτονίας από πρόθεση, άγει στην κρίση ότι ορθώς και το Συμβούλιο Πλημ/κών Αρτης έκρινε με το προσβαλλόμενο βούλευμα ότι προέκυψαν αποχρώσες ενδείξεις εναντίον του κατηγορουμένου και με τον προσήκοντα χαρακτηρισμό τον παρέπεμψε στο ακροατήριο του Μικτού Ορκωτού Δικαστηρίου της περιφερείας του Εφετείου Ιωαννίνων να δικασθεί για τις αξιόποινες πράξεις της ανθρωποκτονίας από πρόθεση, με ενδεχόμενο δόλο.
Βλέπουμε λοιπόν το χαμό που επικρατεί :
Συμβούλιο Πλημ/κών Άρτας, Συμβούλιο Εφετών Ιωαννίνων και Αντεισαγγελέας Κλειδαράς συμφωνούν ως προς ενδεχόμενο δόλο ενώ ο ΑΠ με το ανωτέρω βούλευμά του αναιρεί το βούλευμα του Συμβουλίου Εφετών.