Δηλωση του Αλεκου Αλαβανου || «ΥΜΝΟΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»: «βία» κι όχι «βιά»
Επειδή από τα «μικρά πράγματα» κρίνεται η αξιοπιστία του καθένα μας, και των πολιτικών αρχηγών και των δημοσιογράφων, και των Μέσων Ενημέρωσης, θα ήθελα να αναφέρω τα εξής σχετικά με το θέμα του «Εθνικού Ύμνου» :
Η παρατήρηση του κ. Καρατζαφέρη στην αναφορά μου στη «βία» του Σολωμού, ήταν ότι ο εθνικός ποιητής γράφει «βιά». Ανέφερε συγκεκριμένα : «Όταν ο Δ.Σ. λέει που με βια μετράει τη γη, δεν εννοεί τη βία, αλλά τη βιασύνη. Ίσως του ξέφυγε,(του Α.Α.) επειδή τώρα με την άρση των τόνων από τα γραπτά, δεν καταλαβαίνει κανείς το βία από το βια. Είναι, λοιπόν, με τη βιασύνη που μετρά τη γη…Όχι, δεν είναι η βία. Είναι η βια, η βιασύνη. Καταλαβαίνω ότι συγχωρείται από την έλλειψη των τόνων, γιʼ αυτό ίσως πρέπει να επανέλθουν οι τόνοι, για να μην μπερδεύουμε τα πράγματα.» ( Πρακτικά της Βουλής και μαγνητοσκόπηση της Συνεδρίασης)
Όλες οι έγκυρες εκδόσεις του Δ. Σολωμού, συμπεριλαμβανομένης της Προεδρίας της Δημοκρατίας γράφουν «Βία» και δεν αλλάζει τίποτε απολύτως με το να επανέλθουν οι τόνοι. Η άποψη ότι ο Σολωμός γράφει «βία» είναι η σωστή. Η άποψη του ότι γράφει «βιά» είναι απολύτως λάθος. Και γιʼ αυτό υπήρξε απόλυτη σιωπή του κ. Καρατζαφέρη στη δευτερολογία μου, όταν κατέθεσα στα Πρακτικά της Βουλής το κείμενο του Εθνικού Ύμνου.
Από εκεί και πέρα αρχίζει η φιλολογική ερμηνεία. Η ιστορική και κλασική έκδοση του Ιάκωβου Πολυλά, του 1859 που επανεκδίδεται συνεχώς μέχρι τις μέρες μας την οποία τυχαίνει να έχω στη βιβλιοθήκη μου, ερμηνεύει το συγκεκριμένο στίχο: «η ακαταμάχητη ορμή του αυτόνομου Ελληνικού πνεύματος, όπου παρουσιάζεται εις τη φαντασία του ποιητή βγαλμένο από τα ιερά κόκαλα των προγόνων, με την ακονισμένη ρομφαία και με το μάτι όπου με βία μετράει τη γη, ως να εθαρρούσε ότι γλήγορα θα την κάμη δική του.» (Εκδ. ΣΥΛΛΟΓΗ, σελ. 68)
Οι μεταφράσεις του Ύμνου μπορούν ίσως να μας βοηθήσουν να κατανοήσουμε το νόημα της «βίας». Έτσι :
Από τη μετάφραση του Ch. Sheridan, στα Αγγλικά του 1825
«By thine awful glances brightʼning/ As thou gazest on the brave»
«Από τις φρικτές ματιές σου φωτισμένο/ Καθώς ατενίζεις τους γενναίους»
Από τη μετάφραση του Fl. McPherson, του 1884:
«Know thee by the piercing glances/ That thou dartest oʼer the land»
«Γνωρίζω σε από τις διαπεραστικές ματιές/Τις οποίες εκσφενδονίζεις πάνω από τη γη»
Από τη μετάφραση R. Jenkings, του 1940:
«By that glance, the world surveying,/ Stern, triumphant, unafraid»
«Από τη ματιά αυτή, που τον κόσμο εδαφομετρά,/ Αυστηρή, θριαμβική, άτρομη»
Όλα αυτά από τον «Ύμνο εις την Ελευθερία και οι Ξενόγλωσσες Μεταφράσεις του», Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας, 1998). Φυσικά βρίσκει κανείς και μεταφράσεις που αποδίδουν το «βία» ως ορμή και ταχύτητα ή μόνο το τελευταίο.
Ακόμη κι αν κάποιος δεχόταν αποκλειστικά την ερμηνεία της «βιασύνης» και την οποία ανέφερα στην ομιλία μου στη Βουλή πάλι υπάρχει το στοιχείο της βίας. Η «βιασύνη» σημαίνει τη «βία του χρόνου», δεδομένου ότι παράγεται από το «βιάζομαι» που προέρχεται από τη «βία».
Δεν χρειάζονται όμως όλα αυτά. Δεν χρειάζεται η ανάλυση της «Βίας» κι όχι της «Βιάς». Ο Ύμνος εις την Ελευθερίαν ξεκινά με το «Σε γνωρίζω από την κόψη / του σπαθιού την τρομερή», μια εικόνα πολύ πιο εφιαλτική από τις κουκούλες, τα μολότοφ και τα γκαζάκια. Ας μη ξεχνάμε ότι ο Ύμνος στην Ελευθερία έχει γραφεί με βάση τα σκληρά γεγονότα της άλωσης της Τριπολιτσάς γιʼ αυτό συναντάς σε κάθε στίχο σχεδόν όρους ακραίας βίας. Είτε αρέσει είτε δεν αρέσει η Ελευθερία του Σολωμού έχει τρομακτικά χαρακτηριστικά:
«Δυστυχιά του, ω δυστυχιά του,
Οποιανού θέλει βρεθή
Στο μαχαίρι σου αποκάτου
Και σʼ εκείνο αντισταθή.
Το θηρίο πʼ ανανογιέται,
Πως του λείπουν τα μικρά,
Περιορίζεται, πετιέται,
Αίμα ανθρώπινο διψά.
Τρέχει, τρέχει όλα τα δάση,
Τα λαγκάδια, τα βουνά,
Κι όπου φθάση, όπου περάση,
Φρίκη, θάνατος, ερμιά.
Ερμιά, θάνατος και φρίκη
Όπου επέρασες κι εσύ
Ξίφος έξω από τη θήκη
Πλέον ανδρείαν σου προξενεί.»
