Η Δ' Σταυροφορία (1201-4) έχοντας στόχο την απελευθέρωση από τους Μουσουλμάνους των Ιεροσολύμων, παρέκκλινε από το στόχο της και οι Σταυροφόροι κατέλαβαν τελικά την Κωνσταντινούπολη καταλύοντας το Βυζάντιο Αυτοκρατορία, διασπώντας την επικράτειά της σε μικρά φράγκικα κρατίδια υπό την υψηλή παπική εποπτεία. Ως ιστορικό γεγονός, η Δ' Σταυροφορία υπήρξε αποτέλεσμα θρησκευτικών αισθημάτων, ελπίδων των Σταυροφόρων για ηθική ανταμοιβή, επιθυμίας κέρδους και περιπετειών. Όμως, η επικράτηση των υλικών συμφερόντων επιβεβαιώθηκε με την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης το 1204.
Ο γιος του εκθρονισμένου βυζαντινού αυτοκράτορα Ισαάκιου, Αλέξιος (Δ΄), είχε καταφύγει στη Δύση για να ζητήσει βοήθεια για την αποκατάσταση του θρόνου του. Έστειλε αντιπροσωπεία στη Ζάρα, ζητώντας από Βενετούς και Σταυροφόρους βοήθεια, προσφέροντας “γη και ύδωρ” στους Δυτικούς. Υποσχέθηκε να υποτάξει πνευματικά το Βυζάντιο στη Ρώμη, πληρώνοντας ένα μεγάλο χρηματικό ποσό μετά την αποκατάστασή του και να συμμετάσχει προσωπικά στην μετέπειτα Σταυροφορία. Ο Δάνδολος έβλεπε ότι ανοίγονταν μεγάλες ευκαιρίες από αυτή την τροπή των γεγονότων. Οι Σταυροφόροι συμφώνησαν με τον Δάνδολο. Ο Ενετικός στόλος με τους Αλέξιο, Δάνδολο και Βονιφάτιο Μομφερατικό απέπλευσε από τη Ζάρα και τον Ιούνιο του 1203 εμφανίσθηκε στην Κων/λη. Πολλοί ερευνητές, πάντως, πιστεύουν πως η πορεία κατά της Κωνσταντινούπολης είχε μυστικά προαποφασιστεί από τον Πάπα και τον Γερμανό βασιλιά Φίλιππο της Σουηβίας. Φαίνεται πως στόχος του Δάνδολου, που είχε ανησυχήσει από την οικονομική ανάπτυξη της Γένουας και της Πίζας, ήταν η πρωτοκαθεδρία της Γαληνοτάτης στον πλούτο και τις αγορές της Ανατολής.
Όμως, οι εισβολείς δεν λυπήθηκαν κανέναν. Προκειμένου να εξασφαλίσουν τη θέση τους, πυρπόλησαν τεράστιο τμήμα της πόλης που βρισκόταν στα ανατολικά ανάμεσα στη μονή Ευεργέτιδος και τη συνοικία Δρουγγάριο. Η πυρκαγιά διήρκεσε από τη νύχτα μέχρι το επόμενο βράδυ, καταστρέφοντας μεγάλο τμήμα της Πόλης. Το αυτοκρατορικό ανάκτορο των Βλαχερνών λεηλατήθηκε και οι κατακτητές εγκατέστησαν το στρατηγείο τους στον Παντεπόπτη. Ο Θεόδωρος Λάσκαρης αποφάσισε να κάνει μια ακόμα προσπάθεια εκδίωξης των εισβολέων. Η έκκληση πουαπηύθηνε, όμως, στο λαό ήταν μάταιη. Όσοι δεν είχαν πανικοβληθεί, έδειχναν αδιάφοροι. Η βία των στρατιωτών δεν φείσθηκε ούτε των κοριτσιών ούτε των αφιερωμένων στο Θεό παρθένων. Η πόλη είχε περιέλθει σε χάος. Ευγενείς, γέροντες, γυναίκες και παιδιά έτρεχαν εδώ κι εκεί προσπαθώντας να σώσουν τη ζωή, την τιμή και τον πλούτο τους. Ιππότες, και Ενετοί ναύτες ανταγωνίζονταν σε ένα τρελό αγώνα λεηλασίας. Αυτοί οι ευσεβείς ληστές, ενεργούσαν σαν να είχαν άδεια να διαπράξουν οποιοδήποτε έγκλημα. Κράδαιναν τα ξίφη τους και λεηλατούσαν κατοικίες κι εκκλησίες. Η θρησκεία των ηττημένων υφίστατο κάθε είδους προσβολή. Εκκλησίες και μοναστήρια ήταν τα πρώτα που λεηλατήθηκαν. Μοναχοί και ιερωμένοι υπέστησαν προσβλητική μεταχείριση. Οι Σταυροφόροι τοποθετούσαν άμφια των ιερέων στις ράχες των αλόγων τους. Οι εικόνες αποσπώνταν από τα πλαίσιά τους ή θρυμματίζονταν. Τα δισκοπότηρα απογυμνώθηκαν από πολύτιμους λίθους και μεταβλήθηκαν σε κρασοπότηρα. Τα καλύμματα των Αγίων Τραπεζών και τα χρυσοκέντητα, διακοσμημένα με πολύτιμους λίθους παραπετάσματα αφαιρέθηκαν, τεμαχίστηκαν και διαμοιράστηκαν. Οι Άγιες Τράπεζες της Αγίας Σοφίας, τεμαχίστηκαν, προκειμένου να αρπάξουν οι Σταυροφόροι τα πολύτιμα υλικά. Άλογα και μουλάρια οδηγήθηκαν στο Ναό για να μεταφέρουν φορτία ιερών σκευών, χρυσών και αργυρών πλακών του θρόνου, αμβώνων, θυρών και διακοσμήσεων. Οι στρατιώτες βεβήλωσαν το μέγιστο ναό της Χριστιανοσύνης. Μια από τις πόρνες που επανέκαμψαν για να στεφανώσουν τον “ιερό” ... ιπποτικό αγώνα κάθισε στην πατριαρχική καθέδρα και χόρευε τραγουδώντας άσεμνα τραγούδια προς τέρψη των στρατιωτών. Την τρίτη ημέρα εκδόθηκε διαταγή για την προστασία των γυναικών.
Το γεγονός της πτώσης της Βασιλεύουσας στους Σταυροφόρους ήταν πολυσήμαντο. Πρώτη συνέπεια ήταν η επισφράγηση της περαιτέρω πορείας της Αυτοκρατορίας. Ακόμη καθόρισε de facto τις σχέσεις με τη Δύση αλλά και το ανερχόμενο οθωμανικό κράτος. Τα γεγονότα που σημάδεψαν την άλωση της Πόλης από τους δυτικούς οδήγησαν στη γνωστή άποψη του λαού της Πόλης δύο αιώνες μετά: “κρεῖττον φακιόλιον Τούρκων ἢ καλύπτρα λατινική.” Έτσι το χάσμα μεταξὺ Ανατολής και Δύσης, ανοικτό από το 1054, έγινε πια αγεφύρωτο.
Συνηγορεί σ' αυτό η άποψη των Δυτικών για τους Ορθοδόξους που βλέπουν την καταστροφὴ της Κωνσταντινούπολης ως ≪αιρετικών τιμωρία≫, που ήταν ≪ασεβεῖς και χειρότεροι απὸ τους Εβραίους≫ και ≪νίκη της Χριστιανοσύνης≫! Έτσι οι Βυζαντινοὶ συνειδητοποίησαν ότι οι Λατίνοι ήταν ο ουσιαστικὸς εχθρός, γιατί μόνο απ᾿ αυτοὺς κινδύνευε η ορθόδοξη πίστη, διαμορφώνοντας, προϊόντος του χρόνου, τη στάση των ανθενωτικών, που προτιμούσαν συνεργασία με Οθωμανοὺς παρά φράγκικη λυκοφιλία, επιλέγοντας “το μη χείρον, βέλτιστον”. Η άλωση του 1204 είχε και ευεργετικὲς συνέπειες. Ο μέσος Ρωμηὸς θα συνειδητοποιήσει τη σημασία της διάλυσης της Αυτοκρατορίας και η αντιπάθεια εναντίον των Λατίνων θα μετουσιωθεί σε εθνική ομοψυχία. Λόγω μάλιστα της διάσπασης των επιμέρους εθνοτήτων της αυτοκρατορίας, θα εμφάνισθει η εθνική συνείδηση. Ο τραυματισμὸς του εθνικού γοήτρου θα γεννήσει τη Μεγάλη Ιδέα, ως πόθο απελευθέρωσης της Πόλης και ανασύστασης της Αυτοκρατορίας.
aktines blog