Περί Τολιόπουλου ... που ΣΥΝΕΡΓΑΣΤΗΚΕ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ ... για την παράδοση του τάγματος της ρούμελης ....
Από τις αρχές Σεπτεμβρίου 1944 είχε αρχίσει βαθμιαία η αποχώρηση των Γερμανικών στρατευμάτων από τη Δυτική Στερεά, δηλαδή από το Αγρίνιο προς την Αμφιλοχία και την Άρτα. Στις 12 Σεπτεμβρίου 1944 τμήμα του αποκαλούμενου 36ου Συντάγματος των συμμοριών του Ε.Λ.Α.Σ. επιτέθηκε εναντίον ανδρών του Τάγματος Ευζώνων Αγρινίου στην περιοχή του χωριού Δοκίμι, στις δυτικές παρυφές της πόλεως. Οι συμμορίτες παρέταξαν δύναμη που ανέρχονταν σε περίπου 300 άντρες, ενώ η φρουρά του Τάγματος Ευζώνων αριθμούσε μόλις 65 με 70 άνδρες, με επικεφαλής τον Υπολοχαγό Γρηγόρη Παπούτση. Η μάχη διήρκησε όλη τη νύχτα και η Φρουρά συμπτήχθηκε προς το Αγρίνιο περίπου στις 5 το πρωί. Στη μάχη αυτή έχασαν τη ζωή τους δύο μαχητές του Τάγματος, οι Γ. Αρμυράς και Γ. Ζαρκάδας. Στην πόλη το Τάγμα, υπό τον Ταγματάρχη Γεώργιο Τολιόπουλο, διέθετε επαρκή οπλισμό, πυρομαχικά και τρόφιμα για πολυήμερη άμυνα κι είχε οχυρωθεί σε διάφορα σημεία μέσα στην πόλη, όπως οι καπναποθήκες Παναγόπουλου, Παπαστράτου, Παπαπέτρου αλλά και στα ξενοδοχεία «Εμπορικό», «Εθνικό», «Αθήναι» και «Μεγάλη Βρετάνια». Στις 12 Σεπτεμβρίου το Αγρίνιο κυκλώθηκε από συμμορίτες του Ε.Λ.Α.Σ., βόρεια στον Άγιο Κωνσταντίνο, δυτικά στο χωριό Δοκίμι, βορειοανατολικά στις παρυφές της Βελάοστας ως το χωριό Αβώρανη. Νοτιοανατολικά καλυπτόταν ο δρόμος Αγρινίου-Θέρμου, ο δρόμος Αγρινίου-Μεσολογγίου και τέλος νοτιοδυτικά οι συμμορίτες ήλεγχαν τη σιδηροδρομική γραμμή Αγρινίου-Αντιρρίου. Το Τάγμα Ευζώνων απομονωμένο, ενώπιον της κομμουνιστικής απειλής, άρχισε τις διαπραγματεύσεις με τους συμμορίτες.
Την πρωτοβουλία για ειρηνική παράδοση του Αγρινίου ανέλαβαν ο Αρχιμανδρίτης Αποστόλης Φαφούτης, ο Αριστείδης Παρθένης και ο Ιωάννης Παπαθανασίου, απόστρατος στρατηγός, οι οποίοι έκαναν έκκληση προς τις δύο πλευρές, όμως απαίτηση των συμμοριτών ήταν να παραδοθεί το Τάγμα κι ο οπλισμός του διαφορετικά θα προσπαθούσαν να εισβάλλουν στην πόλη. Ύστερα από διαβουλεύσεις αποφασίστηκε συνάντηση των συμμοριτών Θεόδωρου Καλλίνου ή Αρμάμπεη, καπετάνιου της ⅫⅠ μεραρχίας και Θανάση Χατζή, γραμματέα του Ε.Α.Μ. Δυτικής Στερεάς με τον διοικητή του Τάγματος, Γεώργιο Τολιόπουλο. Το απόγευμα της 13ης Σεπτεμβρίου οι εκπρόσωποι των συμμοριτών έφτασαν στον προκαθορισμένο χώρο συναντήσεως, στο σπίτι του Σκαλίγκου στην κεντρική πλατεία του Αγρινίου. Εκεί βρίσκονταν ήδη ο Τολιόπουλος με τον υπασπιστή του Γεωργόπουλο και τους αξιωματικούς του Τάγματος Αριστείδη Αρσένη, Παυλή και Σταματίου, ο Αρχιμανδρίτης Αποστόλης Φαφούτης, ο διοικητής της Χωροφυλακής Γεώργιος Τζωρτζάκης, ο δήμαρχος Μιλτιάδης Τζάνης, ο αντιδήμαρχος δικηγόρος Νίκος Καρμανίδης, ο ειρηνοδίκης Πολυμερίδης, και οι Πέτρος Κλάδος, Σπύρος Καββαδίας, Φώτης Καρασούλος, Λέων Ξυνόπουλος, Αριστείδης Παρθένης και ο καπνέμπορος Ιωάννης Ροντήρης .
Μετά από συνομιλία μικρής διάρκειας ο Τολιόπουλος, αφού συνεννοήθηκε με τους αξιωματικούς του, αποδέχθηκε την παράδοση του Τάγματος μαζί με τον οπλισμό, τις αποθήκες πυρομαχικών και τα εφόδια ζητώντας να τηρηθούν οι υποσχέσεις. Τις πρώτες βραδινές ώρες οι εκπρόσωποι κατευθύνθηκαν στο ξενοδοχείο «Ήλιον Παλλάς», ο Τολιόπουλος για το Τάγμα Ευζώνων και ο διοικητής της Χωροφυλακής Τζωρτζάκης και οι Καλλίνος και Χατζής για τους συμμορίτες. Εκεί υπογράφτηκε το «Πρωτόκολλο Παραδόσεως» της πόλεως και ένα δεύτερο Πρωτόκολλο «Λεπτομερειών, βάσει του υπογραφέντος Βασικού Πρωτοκόλλου». Το πρωί της 14ης Σεπτεμβρίου 1944 οι συμμορίες του ΕΛΑΣ εισήλθαν στο ήδη ελεύθερο Αγρίνιο, καθώς οι Γερμανοί είχαν ήδη αποχωρήσει από τις 12 Σεπτεμβρίου, από την ανατολική πλευρά στη διασταύρωση των δρόμων Καμαρούλας και Νέας Αβώρανης. Η συνολική του δύναμη του Τάγματος Ευζώνων, την ημέρα που παραδόθηκε και οι άνδρες του αποχώρησαν συντεταγμένα, ανερχόταν σε 800 ετοιμοπόλεμου και ικανούς μαχητές. Ο Τολιόπουλος παραδόθηκε στις δυνάμεις των συμμοριτών και στις 18 Σεπτεμβρίου 1944 εμφανίζεται να συνοδεύει επιτροπή των συμμοριτών στις διαπραγματεύσεις τους με τον Ταγματάρχη Γεώργιο Καπετζώνη, Διοικητή του Τάγματος Ευζώνων Ναυπάκτου για την παράδοση της πόλεως τους κομμουνιστές.
