Κεμαλικές μεταρρυθμίσεις
Τα στοιχεία, από το βιβλίo του
πρέσβεως επί τιμή Βύρωνα Θεοδωρόπουλου με τον τίτλο
«Οι Τούρκοι καί εμείς», εκδόσεις Φυτράκης, Αθήνα Οκτώβριος
1990, τρίτη έκδοση, σελίδες 112 καί 113.
Κεμαλικές μεταρρυθμίσεις
Το Μάρτιο 1924 καταργήθηκε το Χαλιφάτο καί μαζί μ? αυτό
έσπασε η δύναμη της παλιάς ιερατικής τάξεως των ουλεμάδων,
έκλεισαν τα ιεροδιδασκαλεία καί καταργήθηκαν τα ιεροδικαστήρια.
Το Νοέμβριο 1925 καταργήθηκε με ποινικές κυρώσεις το
φέσι, τον επόμενο μήνα αντικαταστάθηκε το μουσουλμανικό
ημερολόγιο με το Γρηγοριανό, καί την ισλαμική μέτρηση της ώρας
διαδέχτηκε η ημέρα των 24 ωρών. Τον Οκτώβριο 1926
ψηφίσθηκε για πρώτη φορά αστικός κώδικας, παρμένος ολόκληρος
από τον Ελβετικό, καί μ? αυτό καταργήθηκαν οι ισλαμικές ρυθμίσεις
του οικογενειακού καί κληρονομικού δικαίου, όπως η πολυγαμία, η
αποπομπή της συζύγου κ.λπ. Καί οι μειονοτικοί αναγκάστηκαν τότε
να παραιτηθούν από τα παλιά τους προνόμια που τους επέτρεπαν να
ρυθμίζουν τις σχέσεις τους στα θέματα οικογενειακού καί
κληρονομικού δικαίου σύμφωνα με τη δική τους παράδοση.
Ακολούθησαν άλλοι κώδικες, εμπορικός καί ποινικός, παρμένοι από
ιταλικά καί γερμανικά πρότυπα. Ένα χρόνο αργότερα καταργήθηκε
καί το άρθρο του πρώτου Συντάγματος της Δημοκρατίας που
προέβλεπε ότι θρησκεία του κράτους είναι το Ισλάμ. Τον ίδιο χρόνο
αντικαταστάθηκε η αραβική γραφή με το λατινικό αλφάβητο.
Το 1930 δόθηκε ψήφος στις γυναίκες για τις δημοτικές εκλογές
καί το 1934 επεκτάθηκε καί στις βουλευτικές.
Το 1935 καταργήθηκε η Παρασκευή ως ημέρα αργίας καί
υιοθετήθηκε η Κυριακή. Τον ίδιο χρόνο όλοι οι Τούρκοι
υποχρεώθηκαν να πάρουν επώνυμα κατά το ευρωπαϊκό σύστημα.
Ο Κεμάλ πήρε το όνομα Ατατούρκ, Πατέρας των Τούρκων, καί σε
κάθε άλλο πολίτη απαγορεύθηκε με νόμο η χρήση του επωνύμου
αυτού. Ο Ισμέτ Πασάς πήρε το επώνυμο Ινονού, από το μέρος που
νίκησε για πρώτη φορά τους Έλληνες.
σχετικά με το Ισλάμ στην Τουρκία,
όσον αφορά την σχέση Κράτους ? Θρησκείας.
Επί αιώνες η ισλαμική θρησκεία ήταν για την Τουρκία όχι μόνο τρόπος
ζωής, που ρύθμιζε από τις καθημερινές προσευχές μέχρι καί το
ημερολόγιο, αλλά καί κανόνας ζωής, αφού ο Ιερός Νόμος(Σαρία) ήταν ο βασικός
νόμος που ρύθμιζε το σύνολο των σχέσεων των ανθρώπων μεταξύ τους
καί με το κράτος. Ήρθε η κεμαλική επανάσταση καί ανέτρεψε όλα αυτά.
Καί ενώ στο πρώτο σύνταγμα του 1924 λεγόταν ακόμα ότι
«η επίσημη θρησκεία του κράτους είναι το Ισλάμ», μία αναθεώρηση το
1928 αφαίρεσε τη φράση αυτή. Η Τουρκία θα ήταν στο μέλλον
κράτος «λαϊκό»(κοσμικό). Τα μέτρα που συνόδευσαν τη λαϊκοποίηση του
κράτους δεν έθεσαν τυπικά τη θρησκεία υπό διωγμό, αλλά διάφορες
πιέσεις της εξουσίας αποθάρρυναν με διάφορους τρόπους τις
θρησκευτικές εκδηλώσεις καί σχεδόν εξαφάνισαν τη θρησκευτική
εκπαίδευση.
Η ανάληψη της εξουσίας από τον Μεντερές το 1950 ήταν η αρχή
μίας νέας εποχής στις σχέσεις κράτους καί θρησκείας, γιατί με τη
λειτουργία περισσότερο δημοκρατικών διαδικασιών υπήρχε πια καί
πολιτικό συμφέρον στην προσέλκυση των ψηφοφόρων εκείνων που ήταν
μέν κατά βάθος πιστοί μουσουλμάνοι, αλλά απέφευγαν ή δεν μπορούσαν
να εκδηλωθούν. Κανένα όμως από τα δύο μεγάλα κόμματα της εποχής
δεν τολμούσε να θίξει την αρχή του λαϊκού κράτους, θεμέλιο της
κληρονομιάς του Ατατούρκ. Ο δρόμος που ακολουθήθηκε πρώτα από τον
Μεντερές, αργότερα καί από το άλλο κόμμα, ήταν να θέσει το ίδιο το
κράτος υπό τον έλεγχό του τις εκδηλώσεις της θρησκείας, μεταβάλλοντάς
την έτσι σε μέσο εξυπηρετήσεως των κρατικών ? εθνικών στόχων. Στην
ουσία η σχέση κράτους ? θρησκείας μεταβλήθηκε σε σχέση εξαρτήσεως
της θρησκείας από το κράτος.
(Η αναφορά εδώ σε «θρησκεία» καί όχι σε «εκκλησία» είναι γιατί υπάρχουν
θρησκευτικοί λειτουργοί, όχι όμως θρησκευτική ιεραρχία οργανωμένη σε
εκκλησία στην ευρύτερη έννοιά της. ʼλλωστε το Ισλάμ δεν γνωρίζει το
μυστήριο καί γι? αυτό δεν θεωρεί τον ιερωμένο ως τον αναγκαίο
μεσολαβητή ανάμεσα στον πιστό καί τη θεότητα).
Τα Συντάγματα του 1961 καί του 1982 περιλαμβάνουν τη
ρήτρα περί λαϊκού κράτους, καί ο νόμος περί πολιτικών κομμάτων
απαγορεύει την ίδρυση κομμάτων που έχουν ως βάση τις θρησκευτικές
διακρίσεις μεταξύ των πολιτών. Ήδη όμως από το 1961 το
Σύνταγμα δημιούργησε το μηχανισμό με τον οποίο το κράτος ελέγχει τη
θρησκεία ιδρύοντας την Προεδρία Θρησκευτικών Υποθέσεων. Η ρύθμιση
αυτή, με τους νόμους που επακολούθησαν, δημιούργησε μία ιδιότυπη
σχέση των θρησκευτικών λειτουργών με το κράτος καί τους μετέτρεψε σε
ένα ιδιότυπο καθεστώς δημοσίων υπαλλήλων. Στη ρύθμιση αυτή
εμπεριέχεται καί η υποχρέωση των θρησκευτικών λειτουργών να
επιδιώκουν «την εθνική αλληλεγγύη καί ενοποίηση», πράγμα που
φανερώνει την τελική επιδίωξη να ενταχθεί το Ισλάμ στο πλαίσιο μίας
εθνικής Τουρκικής πολιτικής.
Ο Πρόεδρος καί το Συμβούλιο των Θρησκευτικών Υποθέσεων
διορίζονται από την Κυβέρνηση καί έχουν την εποπτεία τόσο των
θρησκευτικών λειτουργών όσο καί των χώρων λατρείας. Ελέγχουν επίσης
όλα τα θρησκευτικής φύσεως δημοσιεύματα καί γνωμοδοτούν για όλα τα
θρησκευτικά ζητήματα. Αντικατέστησαν με άλλα λόγια τον παλιό
Σεϊχουλισλάμη της Οθωμανικής εποχής. Οι πιστώσεις καί το προσωπικό
που διαθέτει η Προεδρία Θρησκευτικών Υποθέσεων δείχνουν το
αξιοσημείωτο ενδιαφέρον της πολιτείας για την αποτελεσματική άσκηση
του ελέγχου της πάνω στις θρησκευτικές εκδηλώσεις.
Παράλληλα το Υπουργείο Παιδείας έχει την αρμοδιότητα για την
θρησκευτική εκπαίδευση που καί αυτή έχει διευρυνθεί πολύ, όχι μόνο με
την ίδρυση πολλών πρωτοβάθμιων καί δευτεροβάθμιων ιερατικών
σχολών(ιμάμ / χατίπ) αλλά καί με τη δημιουργία καί λειτουργία οκτώ
θεολογικών σχολών στα ανώτατα ιδρύματα της χώρας.
Στις δύο κρατικές αρχές που προαναφέρθηκαν προστίθεται καί η Γενική
Διεύθυνση Βακουφίων. Τα βακούφια(ευαγή ιδρύματα) είναι παλιά
μουσουλμανική παράδοση, σύμφωνα με την επιταγή του Κορανίου για
την άσκηση φιλανθρωπίας. Αποτελούν αυτοτελή νομικά πρόσωπα που
ελέγχονται όμως στενά από την αρμόδια Γενική Διεύθυνη. Στο σύνολό
τους διαθέτουν μεγάλη περιουσία της οποίας σημαντικό μέρος
διοχετεύεται στη Βακουφική Τράπεζα, πέμπτη σε μέγεθος τράπεζα της
Τουρκίας.
Όπως είναι φυσικό, υπάρχουν επικαλύψεις καί προστριβές ανάμεσα στις
τρείς υπηρεσίες που ρυθμίζουν τα της θρησκείας. Όλες μαζί όμως
αποτελούν τον μηχανισμό που επιτρέπει στο κράτος να κατευθύνει τα
θρησκευτικά πράγματα.
Το αυξανόμενο ενδιαφέρον του κράτους να κρατήσει στα χέρια του τον
έλεγχο της θρησκευτικής ζωής είναι αναγνώριση της κοινωνικής
πραγματικότητας, ότι οι κεμαλικές μεταρρυθμίσεις περιόρισαν αρχικά την
εκδήλωση του θρησκευτικού αισθήματος, αλλά δεν μπόρεσαν να το
εξαφανίσουν σε ένα λαό που είναι κατά 99% μουσουλμανικός.
Μερικές παρατηρήσεις
- ο Ερντογάν κατέχει-άσχετα με τις έδρες στην βουλή- μόνο το 35% των ψήφων.
- Το πολιτικό Ισλάμ είχε αμερικανική υποστηρίξη τα παρελθόντα έτη για να αποτελεί αντίβαρο στην ριζοσπαστική αριστερά.
- Για να γίνει κατανοητή η διαφορά μας με την Τουρκία-εμε
ίς μπροστά τους είμαστε Θεοκρατία- το εξής παράδειγμα
Στην Τουρκία αντιδρουν για την μαντίλα στο κεφάλι της γυναίκας του Προέδρου (έστω σχηματικά)
Στην Ελλάδα αντιπρόεδρος της Βουλής ζήτησε την αφαίρεση του τίτλου από τέως ΑΓΕΝ διότι δήλωσε ʼθεος
Τέλος τα ερωτήματα για την συνέχεια από την Ημερησία του σαββάτου
Ο Γκιουλ αποτυγχάνει ξανά(έγινε ήδη) αλλά οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις εγκρίνονται. Το εάν και πότε θα τεθούν σε εφαρμογή εξαρτάται από τον υπηρεσιακό πρόεδρο μετά τις 17 Μαϊου, οπότε λήγει η θητεία του Σεζέρ -θα είναι ο Σεζέρ ή ο πρόεδρος της Βουλής Αρίντς;
Αν ο Σεζέρ παραμείνει, είναι βέβαιο ότι θα ασκήσει βέτο και στη συνέχεια, αν η Βουλή επιμείνει, θα προκηρύξει δημοψήφισμα. Πότε θα γίνει αυτό -πριν, ταυτόχρονα ή μετά τις 22 Ιουλίου; Ποιο θα είναι το αποτέλεσμά του;
Αν αναλάβει ο Αρίντς (σενάριο με πολύ λίγες πιθανότητες), οι μεταρρυθμίσεις θα προχωρήσουν. Ο Μπαϊκάλ θα προσφύγει ξανά στο Συνταγματικό Δικαστήριο -αυτό, όμως, θα επιχειρήσει και νέο «πραξικόπημα»;
Δεν εκλέγεται πρόεδρος ούτε εγκρίνονται οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις. Στις βουλευτικές εκλογές νικά και πάλι το ΑΚΡ, χωρίς, όμως, να συγκεντρώσει πλειοψηφία δύο τρίτων στη Βουλή. Πού θα οδηγήσει το αδιέξοδο -μήπως στην υποβολή άλλης υποψηφιότητας, εκτός του Γκιουλ;
Στις εκλογές το ΑΚΡ «σαρώνει» και στη συνέχεια εκλέγει τον πρόεδρο της αρεσκείας του. Θα δεχτούν οι στρατηγοί και το «βαθύ κράτος» την ήττα τους -και αν όχι, πώς θα αντιδράσουν;
Τα κοσμικά κόμματα συσπειρώνονται κατά των ισλαμιστών και κερδίζουν τις εκλογές. Θα μπορέσουν να βγάλουν τον δικό τους πρόεδρο; Πόσο θα αντέξει η ετερόκλητη συμμαχία τους;
Τέλος-σόρρυ αλλά το ξέχασα- Η Σαρία ισχύει πλήρως-το αστικό κομμάτι- στην Ελλάδα...
