Διάσπαση ατόμου και πυρηνική βόμβα
Η διερεύνηση των πυρηνικών αντιδράσεων είχε αρχίσει ήδη στα τέλη του 19ου αιώνα από τους Bequerel και το ζεύγος Maria Sklodowska και Pierre Curie. Το έτος 1898 εισήγαγε ο Γερμανός φυσικός Hans Friedrich Geitel (Γκάιτελ, 1855-1923) τον όρο «ατομική ενέργεια» αναφερόμενος στα φαινόμενα που σχετίζονται με διεργασίες ραδιενεργού διάσπασης. Αργότερα προστέθηκε ως συνώνυμο ο όρος «πυρηνική ενέργεια».
Hahn-Meitner
Με αξιοποίηση της κβαντομηχανικής και της θεωρίας της σχετικότητας των αρχών του 20ου αιώνα και άλλων βελτιωμένων θεωριών που αναπτύχθηκαν μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1930, πέτυχαν οι Otto Hahn (Χαν, 1879-1968) και Fritz Strassmann (Στράσμαν, 1902-1980) το έτος 1938 τη διάσπαση του ατόμου ουρανίου, η οποία εξηγήθηκε θεωρητικά από την Lise Meitner (Μάιτνερ, 1878-1968) και τον ανεψιό και συνεργάτη της Otto Robert Frisch (Φρις, 1904-1979). Σημαντικές γνώσεις στο θέμα της αλυσιδωτής ή αλυσωτής πυρηνικής αντίδρασης προσέφεραν επίσης οι σύζυγοι Jean Frederic Joliot (Ζολιό, 1900-1958) και Irene Joliot-Curie (Ζολιό-Κιουρί, 1897-1956), κόρη της Μαρίας Κιουρί. Το ζεύγος Ζολιό-Κιουρί είχε πάρει ήδη το έτος 1935 το βραβείο Νόμπελ για εργασίες του στην πυρηνική φυσική.
Τα γεγονότα περί τη διάσπαση του ατόμου κρύβουν όμως επίσης σημαντικές πολιτικές και κοινωνικές αντιπαραθέσεις, αλλά και προβλήματα προσωπικών σχέσεων και συνειδήσεων. Συγκεκριμένα, ο Γερμανός χημικός Χαν και η Αυστριακή φυσικός Μάιτνερ ήταν από τις αρχές του 20ου αιώνα και επί 3 δεκαετίες συνεργάτες στο Βερολίνο, όπου στο κράτος της Πρωσίας εκείνης της εποχής δεν επιτρεπόταν ακόμα να σπουδάζουν γυναίκες σε πανεπιστήμιο. Η Μάιτνερ, ήδη διδάκτωρ του πανεπιστημίου της Βιένης, έμπαινε στα πανεπιστημιακά εργαστήρια από την πόρτα του υπηρετικού προσωπικού και προσέφερε επιστημονικό έργο χωρίς οποιαδήποτε αμοιβή! Μέχρι το 1910 είχαν ανακαλύψει οι δύο ερευνητές διάφορα νουκλίδια και στη συνέχεια είχαν επιστημονική γνωριμία με τον Einstein και τη Maria Curie. Μεταξύ 1912 και 1915 εργάστηκε η Μάιτνερ ως βοηθός του Planck στο Βερολίνο, πάλι χωρίς αμοιβή. Με το τέλος του α' παγκόσμιου πολέμου συνέχισε τη συνεργασία της με τον Χαν και ανακάλυψαν μαζί το ισότοπο πρωτακτίνιο 231. Από το έτος 1918 έγινε η Μάιτνερ έμμισθη ερευνήτρια και το 1926 καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο του Βερολίνου.
Το έτος 1933 αφαίρεσε το νέο ναζιστικό καθεστώς το δικαίωμα διδασκαλίας από την Μάιτνερ, επειδή ήταν εβραϊκής καταγωγής και το 1938, μετά την προσάρτηση της Αυστρίας, εκδιώχθηκε ολοκληρωτικά αυτή η σημαντική ερευνήτρια από το πανεπιστήμιο. έτσι αναγκάστηκε να καταφύγει αρχικά στην Ολλανδία και στη Δανία και στη συνέχεια τη Σουηδία, όπου συνέχισε τις επιστημονικές έρευνες.
Αξιοσημείωτο είναι καταρχάς ότι η γερμανική επιστημονική κοινότητα ελάχιστα αντέδρασε στον παραγκωνισμό και την εκδίωξη επιστημόνων εβραϊκής καταγωγής ή φιλελεύθερων φρονημάτων, η μεγάλη πλειοψηφία των οποίων (ασήμαντη λεπτομέρεια) ουδεμία σχέση είχε με θρησκευτικές και πολιτικές δραστηριότητες. Φυσικά, δεν πρέπει να παραβλεφθεί ότι επρόκειτο για ένα καθεστώς, το χιτλερικό, που δεν είχε κανένα δισταγμό να εξοντώσει κάθε διαφωνούντα με τις ενέργειές του, σε όποια θέση κι αν βρισκόταν αυτός. Μετά το β' παγκόσμιο πόλεμο, όταν συζητήθηκε στη Γερμανία επί 2-3 δεκαετίες δημόσια, πώς ήταν δυνατόν να επιβληθεί και να διατηρηθεί στην εξουσία, αλλά και σε όλα τα επιστημονικά και ακαδημαϊκά όργανα, ένα τέτοιο εγκληματικό καθεστώς, παρουσιάστηκαν από διάφορους «συναδέλφους» του Einstein (Γερμανός εβραϊκού θρησκεύματος), του Schroedinger (Αυστριακός, φιλελεύθερων-αντιφασιστικών αντιλήψεων), της Meitner (Αυστριακή εβραϊκού θρησκεύματος) και άλλων διωχθέντων επιστημόνων, επιχειρήματα του τύπου ότι δεν ήξεραν, δεν είχαν καταλάβει, δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα κλπ., ακόμα και για πράγματα που γίνονταν στο ίδιο το δικό τους ή στο διπλανό εργαστήριο και γραφείο. Στην πραγματικότητα, οι επιστήμονες κοίταζαν τη δουλειά τους και το καθεστώς που ενεργούσε με τον φανατισμένο, εθνικιστικά και ρατσιστικά εκπαιδευμένο όχλο και στηριζόταν στην ανοχή, αν όχι στη συμβολή της πλειοψηφίας των διανοουμένων, έκανε τη δική του δουλειά...
Σε κάθε γερμανικό πανεπιστήμιο υπήρχαν εκείνη την εποχή στελέχη, συνήθως επιστημονικές μετριότητες, που ήταν αφοσιωμένα στο ναζιστικό καθεστώς και τα οποία επέβαλαν τις απόψεις τους χωρίς αντίλογο από τις επιστημονικές κορυφές. Μετά από κάθε εκδίωξη επιστήμονα, Εβραίου ή «λευκού Εβραίου», όπως ονομάζονταν οι πολιτικοί αντίπαλοι του χιτλερικού καθεστώτος, βρίσκονταν πολλοί διεκδικητές, πρόθυμοι να εξαργυρώσουν την «εθνοπατριωτική» στάση τους και να καταλάβουν την κενή θέση. ούτε μία περίπτωση δεν παρουσιάστηκε που αρνήθηκε κάποιος να καταλάβει τη θέση ενός εκδιωχθέντος. Ταυτόχρονα, η επίδειξη καλοπροαίρετης «υπομονής και αναμονής» των παγκοσμίως γνωστών Γερμανών ερευνητών, έδινε συγκεκριμένα μηνύματα προς κάθε κατεύθυνση στον επιστημονικό και πολιτικό χώρο της Ευρώπης και της Αμερικής. Στην ιστορία του 20ου αιώνα υπάρχουν όμως αρκετά παραδείγματα παθητικής ή και ενεργής αντίστασης ενάντια σε ολοκληρωτικά καθεστώτα από επιστήμονες, συγγραφείς και καλλιτέχνες, όπως στην τέως Σοβιετική Ένωση, παλαιότερα στην Ισπανία, την Ελλάδα κλπ.
Meitner
Η Lise Meitner σε γερμανικό και αυστριακό γραμματόσημο.
Παρά την εκδίωξη της Μάιτνερ, συνεχίστηκε η επαφή της μέσω αλληλογραφίας με τον Χαν για επιστημονικά θέματα, ο οποίος ήδη το 1938 της ανακοίνωσε ένα «σπάσιμο» πυρήνων που πέτυχε. Στην επιστολή του προς την Μάιτνερ έγραφε: «Είναι δυνατόν να σπάσει το Ουράνιο 235 σε Βάριο και Μαζούριο; Θα με ενδιέφερε πολύ να γνωρίζω την άποψή σου. Ίσως μπορείς να υπολογίσεις κάτι και να το δημοσιεύσεις». Η Μάιτνερ πράγματι υπολόγισε και δημοσίευσε μαζί με τον ανεψιό της, φυσικό Φρις τη φυσική ερμηνεία αυτού του «σπασίματος» και εισήγαγε τον όρο «πυρηνική διάσπαση» ή «σχάση».
Να σημειωθεί ότι ο Χαν δεν πίστευε στη δυνατότητα διάσπασης και έδωσε στη δημοσιότητα τα αποτελέσματά του, μετά από αυτά των Μάιτνερ-Φρις, χωρίς να αναφέρει οτιδήποτε για διάσπαση. Έτσι, φάνηκε ότι η δημοσίευση του Χαν τεκμηριώνει τη χρονικά προηγούμενη ανακοίνωση των Μάιτνερ-Φρις. Το έτος 1944 τιμήθηκε ο Χαν με το βραβείο Νόμπελ, το οποίο παρέλαβε ο ίδιος το 1946, μετά τη λήξη του πολέμου. Η Μάιτνερ, η οποία είχε συμβάλλει εξ ίσου σημαντικά στις σχετικές εργασίες και μελέτες, δεν τιμήθηκε αντίστοιχα από την επιτροπή των βραβείων κι έτσι «δικαιώθηκε» το χιτλερικό καθεστώς που διαχώριζε 'Αριους από Εβραίους...
Ο Ότο Φρις έδωσε κάποια στιγμή στον Δανό φυσικό Niels Bohr, με τον οποίο συνεργαζόταν, πληροφορίες για τα πειράματα του Χαν, τη σημασία τους και τη θεωρητική εξήγηση που έδωσαν η Μάιτνερ και ο ίδιος, πριν ακόμα δημοσιευτεί η εργασία στο αγγλικό επιστημονικό περιοδικό Nature. Κάθε μυημένος ερευνητής καταλάβαινε πλέον ότι έτσι είχε ανοίξει ο δρόμος για την αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας και για την κατασκευή νέου τύπου όπλων. Λέγεται ότι ο Bohr είπε αυθόρμητα μπροστά στον Φρις, όταν άκουσε τις πληροφορίες για την πυρηνική διάσπαση: «Αχ, πόσο ηλίθιοι είμαστε!».
Ακολούθησε η εσπευσμένη επίσκεψη του Bohr στην Αμερική, όπου ενημέρωσε τον Einstein και άλλους ερευνητές για τον κίνδυνο που διέτρεχε η ανθρωπότητα, αν ανέπτυσσε η ναζιστική Γερμανία πυρηνικά όπλα. Έτσι αποφασίστηκε από την κυβέρνηση των ΗΠΑ, που ενημερώθηκε σχετικά, να χρηματοδοτηθεί ένα έργο (Σχέδιο Manhattan) για την κατασκευή πυρηνικών όπλων, των οποίων η επιρροή στις πολεμικές εξελίξεις ήταν ακόμα ασαφής, αν και η ποσότητα της απελευθερούμενης κατά τη διάσπαση του ατόμου ενέργειας πρέπει να έδινε μια εικόνα των αναμενόμενων επιπτώσεων.
Το έτος 1942 πέτυχε ο Ιταλός φυσικός Enrico Fermi (Φέρμι, 1901-1954) την πρώτη ελεγχόμενη πυρηνική αλυσωτή αντίδραση σε ένα πυρηνικό αντιδραστήρα στο Σικάγο. Ο Φέρμι είχε ανακαλύψει ήδη το έτος 1934 ότι με βομβαρδισμό των πυρήνων με νετρόνια (ουδετερόνια) εξελίσσονται οι πυρηνικές διεργασίες πολύ αποδοτικότερα. Το 1938 είχε απονεμηθεί στον Φέρμι το βραβείο Νόμπελ φυσικής.
Από την ανακοίνωση του Niels Bohr στις αρχές του 1939 στην επιστημονική κοινότητα του πανεπιστημίου Princeton και των ΗΠΑ γενικότερα, ότι πραγματοποιήθηκε στη Γερμανία διάσπαση πυρήνων ουρανίου, μόλις το έτος 1942 ανατέθηκε από την αμερικάνικη κυβέρνηση το Σχέδιο Manhattan στον Αμερικάνο φυσικό J. Robert Oppenheimer (Οπενχάιμερ, 1904-1967). Λίγο αργότερα συζητήθηκε σε μια συνάντηση επιστημόνων και υπηρεσιακών παραγόντων της αμερικάνικης κυβέρνησης η σημασία και οι επιπτώσεις αυτού του επιστημονικού εγχειρήματος.
Bohr-Oppenheimer-Feynman-Fermi
Οι Ούγγροι πυρηνικοί φυσικοί Leo Szilard, Edward Teller και Eugene Wigner που είχαν διαφύγει στην Αμερική από το φιλοναζιστικό καθεστώς στη χώρα τους, ήταν βέβαιοι ότι οι Γερμανοί θα αξιοποιούσαν τη διάσπαση για την κατασκευή ατομικών όπλων. Έπεισαν έτσι και τον Einstein που ήταν τότε ο σημαντικότερος εν ζωή φυσικός, να συνυπογράψει μία επιστολή στον πρόεδρο των ΗΠΑ, με την οποία θα εξηγούνταν οι πιθανές επιπτώσεις από την αξιοποίηση της πυρηνικής ενέργειας για πολεμικούς σκοπούς και ο κίνδυνος να αποκτήσουν πυρηνικά όπλα πρώτος ο στρατιωτικός μηχανισμός του γερμανικού ναζιστικού καθεστώτος.
Αν και η αμερικάνικη κυβέρνηση συμφώνησε να προωθηθεί το σχέδιο για την ανάπτυξη πυρηνικών όπλων, οι οργανωτικές και τεχνικές εργασίες προχωρούσαν αργά, μέχρι που το καλοκαίρι του 1941, δυόμισι χρόνια μετά την ενημέρωση από τον Bohr, έφτασαν από την Αγγλία οι υπολογισμοί των Otto Frisch και Fritz Peierls, οι οποίοι αποδείκνυαν ότι η εκρηκτική δύναμη της διάσπασης μιας μικρής ποσότητας του ισοτόπου ουρανίου, U-235, αντιστοιχεί με μερικές χιλιάδες τόνους ΤΝΤ (=τρινιτρο-τολουόλης). Μέχρι την άνοιξη του 1942 έγιναν πολλές συναντήσεις και συνεννοήσεις για τη δυνατότητα και τις απαιτήσεις της κατασκευής ατομικής βόμβας, τόσο ως προς τη φυσική διεργασία, όσο και ως προς τις απαιτούμενες τεχνικές εγκαταστάσεις.
Στο θεωρητικό τομέα προέκυψε, μετά από πολλές συσκέψεις, ότι είναι δυνατή η κατασκευή μίας βόμβας που λειτουργεί με την αρχή της πυρηνικής διάσπασης, και ότι για την εκκίνηση της αλυσωτής αντίδρασης απαιτείται μια κρίσιμη μάζα ραδιενεργού υλικού. Το πρόβλημα που έπρεπε ακόμα να λυθεί ήταν η ελεγχόμενη εκκίνηση της αλυσωτής αντίδρασης. Αυτό ήταν δυνατόν να γίνει, είτε με τη βίαιη συνένωση δύο υποκρίσιμων μαζών U-235 ή με τη συμπίεση μιας υποκρίσιμης μάζας πλουτωνίου, η οποία επιτυγχάνεται με γειτονική έκρηξη συμβατικού εκρηκτικού υλικού.
Ο Edward Teller υπέβαλε μια πιο προχωρημένη πρόταση: Να επενδυθεί η κρίσιμη μάζα με κέλυφος δευτερίου ή τριτίου (ισότοπα του υδρογόνου), ώστε να εξομοιωθεί η λειτουργία καύσης στον πυρήνα των άστρων. Αυτές οι ιδέες θεωρήθηκαν αρχικά πρακτικά ανεφάρμοστες, μετά το β΄ παγκόσμιο πόλεμο υλοποιήθηκαν όμως ως σύντηξη πυρήνων και οδήγησαν στην κατασκευή της λεγόμενης υδρογονοβόμβας.
Το καλοκαίρι του 1942 διαπιστώθηκε μια αύξηση της παραγωγής δευτερίου και τριτίου σε εργοστάσιο της Νορβηγίας, η οποία ήταν υπό γερμανική κατοχή. Αυτό προκάλεσε υποψίες στους Αμερικάνους ερευνητές για την πιθανότητα να προηγηθούν οι Γερμανοί ερευνητές υπό την καθοδήγηση του ναζιστικού καθεστώτος στην κατασκευή της ατομικής βόμβας. Λόγω δε του γεγονότος ότι είχαν απλωθεί στην Αμερική οι συζητήσεις, οι μελέτες και τα πειράματα σε όλη τη χώρα, παρά τα σημαντικά μέτρα μυστικότητας που είχαν ληφθεί, κρίθηκε αναγκαία η συγκέντρωση ανθρώπων και δραστηριοτήτων σε μία ελεγχόμενη περιοχή της χώρας. Έτσι αποφασίστηκε η δημιουργία ενός κέντρου ανάπτυξης της ατομικής βόμβας στο Los Alamos, στην έρημο του Νέου Μεξικού.
Υπό τη γενική διεύθυνση του Οπενχάιμερ δημιουργήθηκε έτσι το ερευνητικό και κατασκευαστικό κέντρο στην έρημο, για το οποίο αξιοποιήθηκαν όλοι σχεδόν οι σχετικοί ερευνητές και τεχνικοί που βρίσκονταν στις ΗΠΑ, έστω και εξ αποστάσεως ως σύμβουλοι. Συνολικά εργάστηκαν για την κατασκευή της ατομικής βόμβας περί τα 100.000 άτομα. Όταν, τελικά, έγινε στις 16 Ιουλίου 1945 η πρώτη δοκιμαστική έκρηξη μιας βόμβας πλουτωνίου στο Alamogordo, κοντά στο Los Alamos, με εκρηκτική ισχύ 21 χιλιάδων τόνων ΤΝΤ, είχε επιτευχθεί ο στόχος του σχεδίου Manhattan και είχε αρχίσει η εποχή των πυρηνικών όπλων στην υφήλιο.
ατομική βόμβα Χιροσίμα μετά την ατομική βόμβα
Έκρηξη ατομικής βόμβας Έκρηξη υδρογονοβόμβας
Επάνω αριστερά: Ατομική βόμβα, Δεξιά: Η Χιροσίμα μετά την έκρηξης της ατομ. βόμβας, Κάτω αριστερά: Έκρηξη ατομικής βόμβας, Δεξιά: Έκρηξη υδρογονοβόμβας (Πάτημα στις εικόνες εμφανίζει μεγαλύτερες,) Βίντεο δεξιά: Έκρηξη υδρογονοβόμβας στο νησί Μπικίνι.
Ο πόλεμος στην Ευρώπη είχε όμως ήδη τελειώσει με τη συνθηκολόγηση των δυνάμεων του άξονα το Μάιο του 1945, οπότε δεν χρειάστηκε να δοκιμαστεί αυτή η νέα βόμβα σε ευρωπαϊκό έδαφος. Η Ιαπωνία δεν είχε όμως ακόμα συνθηκολογήσει, αν και τυπικά ο πόλεμος είχε λήξει, οπότε η αμερικάνικη κυβέρνηση έκρινε σκόπιμο, χωρίς σοβαρό στρατιωτικό λόγο, να ρίξει στις 6 Αυγούστου 1945 μία βόμβα ουρανίου-235 στη Χιροσίμα και στις 9 Αυγούστου 1945 μία βόμβα πλουτωνίου-239 στο Ναγκασάκι. Προφανέστατα, επρόκειτο για δοκιμή του νέου όπλου σε ζωντανούς στόχους! Αμέσως μετά υποχώρησε το ιαπωνικό καθεστώς αφού πήρε επίσημη διαβεβαίωση από τους Αμερικάνους, όχι ότι δεν θα ρίξουν άλλες ατομικές βόμβες, αλλά ότι θα επιτρέψουν να συνεχιστεί η αυτοκρατορική δυναστεία στην Ιαπωνία, η οποία επιβιώνει μέχρι τις αρχές του 21ου αιώνα.
Οι εκρήξεις των δύο ατομικών βομβών και η ενημέρωση της παγκόσμιας κοινής γνώμης για τις τεράστιες καταστροφές σε ζωές και υλικά μέσα που αυτές προκάλεσαν, οδήγησαν σε ένα προβληματισμό για τις επιπτώσεις της απελευθέρωσης της πυρηνικής ενέργειας που δεν έχει κλείσει ακόμα και δεν φαίνεται να κλείνει και τις επόμενες δεκαετίες. Πολλοί από τους πρωταγωνιστές αυτού του έργου άρχισαν να μετανιώνουν για τα αποτελέσματα των εργασιών τους. Ο Οπενχάιμερ έπεσε σε κατάθλιψη και δήλωσε δημόσια «Έγινα ο θάνατος, ο καταστροφέας του κόσμου». στη συνέχεια μετατράπηκε σε φιλειρηνιστή και δεν δέχθηκε να συμμετάσχει στην ανάπτυξη της υδρογονο-βόμβας. Το στρατιωτικό κατεστημένο των ΗΠΑ θεώρησε τον Οπενχάιμερ επικίνδυνο για την κρατική ασφάλεια, δεδομένου ότι είχε αρχίσει ο «ψυχρός πόλεμος» με τα κομμουνιστικά κράτη, τα οποία ενδιαφέρονταν να πληροφορηθούν τεχνολογικά μυστικά για την κατασκευή δικών τους πυρηνικών όπλων. Το έτος 1954, την εποχή του μακαρθισμού στις ΗΠΑ, δόθηκε εντολή να διακοπεί κάθε σχέση του Οπενχάιμερ με κυβερνητικά έργα στρατιωτικού χαρακτήρα.
Η δήλωση του Oppenheimer για το καταστροφικό του έργο.
Στο γερμανόφωνο χώρο συζητήθηκε μετά τον πόλεμο με δραστικές διατυπώσεις η συμβολή Γερμανών ερευνητών στις προσπάθειες για την κατασκευή ατομικής βόμβας, με την οποία το ναζιστικό καθεστώς θα σταθεροποιούσε τη θέση και την εγκληματική πολιτική του στην Ευρώπη και τον κόσμο. Ο Χάιζενμπεργκ, δεν μπόρεσε να δικαιολογήσει ποτέ την «απάθειά» του, όταν διέφευγαν στην αυτοεξορία, μπροστά στον κίνδυνο να εξοντωθούν, ο Einstein, ο Schroedinger, η Meitner και άλλοι νεότεροι σημαντικοί ερευνητές, μερικοί από τους οποίους ήταν συνεργάτες και μαθητές του. Ο Χάιζενμπεργκ δεν ήταν ένας απλός δημόσιος υπάλληλος, αλλά ήδη ένας διάσημος ερευνητής, κάτοχος του βραβείου Νόμπελ από το έτος 1932 και, αν δεν ήταν ο ίδιος υπερσυντηρητικός στη νοοτροπία και στις αντιλήψεις, θα μπορούσε να είχε δείξει την έντονη διαφωνία του με τις πρακτικές της εξόντωσης για πολιτικούς και ρατσιστικούς λόγους.
Φυσικά, κανείς δεν κατηγόρησε τον Χάιζενμπεργκ ποτέ για συμπάθεια προς το ναζιστικό καθεστώς, το οποίο μάλιστα του επέρριπτε ευθύνες ότι μάζευε γύρω του «Εβραίους» ερευνητές και γι' αυτό τού αρνήθηκε μία πανεπιστημιακή έδρα στο Μόναχο. Σίγουρα, όμως, ο Χάιζενμπεργκ δεν αντιτάχθηκε ποτέ και ανάλογα με το ανάστημα και το κύρος του στην προσπάθεια του ναζιστικού καθεστώτος και πολλών συνοδοιπόρων και συνεταίρων να «καθαρίσουν» την κβαντική φυσική από την «εβραϊκή υπονόμευση». Επίσης, ο Χάιζενμπεργκ δεν έδωσε ποτέ επαρκείς εξηγήσεις για τους λόγους που συνεργάστηκε στο σχέδιο ανάπτυξης ναζιστικών πυρηνικών όπλων. Ο ίδιος και η σύζυγός του ήταν παιδιά πανεπιστημιακών καθηγητών, άρα είχαν την απαραίτητη οικογενειακή παιδεία για να αντιληφθούν τη σημασία κάθε ενέργειας ή παράληψης στη ζωής τους. Έτσι, προκύπτει αβίαστα το συμπέρασμα ότι ο συγκεκριμένος ερευνητής επέδειξε, όπως και πολλοί άλλοι εξ άλλου, στην καλύτερη περίπτωση για την υστεροφημία του, υπερβάλλοντα καιροσκοπισμό.
Ο Χάιζενμπεργκ, αναμφισβήτητα ένας από τους μεγαλύτερους φυσικούς του 20ου αιώνα, ανέπτυξε στη μεταπολεμική Γερμανία δραστηριότητες υπερσυντηρητικές και εθνικιστικές, επεκτεινόμενος ταυτόχρονα και σε θρησκόληπτες φιλοσοφικές θεωρήσεις. Κάποια εποχή δε, στα τέλη της δεκαετίας του 1960, όταν είχε αρχίσει η εξέγερση των φοιτητών στα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια για την ανανέωση της εκπαίδευσης και της κοινωνίας (Μάης 1968 κ.ά.), δήλωνε ο Χάιζενμπεργκ ότι οι φοιτητικές κινητοποιήσεις τού θύμιζαν τις ενέργειες της παλιάς ναζιστικής νεολαίας, για τις οποίες όμως δεν είχε πει ποτέ δημόσια κάτι αρνητικό, την εποχή που έπρεπε και όταν θα είχε σημασία η γνώμη του...
Ο Carl Friedrich von Weizsaecker, έτερος σημαντικός εταίρος στη γερμανική ομάδα για δημιουργία ναζιστικών πυρηνικών όπλων, ο οποίος είχε υποβάλει κατά τη διάρκεια του β' παγκόσμιου πολέμου και εισηγήσεις στις ναζιστικές στρατιωτικές αρχές για την κατασκευή βόμβας πλουτωνίου, δικαιολογήθηκε μεταπολεμικά ότι απέβλεπε στην άσκηση επιρροής σε στρατιωτικό επίπεδο και στη μεταστροφή του καθεστώτος προς «δημοκρατική κατεύθυνση»! Η καταγωγή του Βαϊτσζέκερ από μία παλαιά αριστοκρατική οικογένεια (ο ίδιος έχει στο όνομά του τον τίτλο Freiherr = Βαρώνος) και η ανατροφή του σε οικογενειακό περιβάλλον πολλών πανεπιστημιακών καθηγητών, έπρεπε να αποτελεί επαρκές εχέγγυο για πνευματική και οικονομική ανεξαρτησία απέναντι στο εγκληματικό χιτλερικό καθεστώς.
